برخی مناطق آزاد شبیه پادگان شده‌اند/ سرو آش نذری بابودجه گردشگری!

حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعلی زم معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد کشور در گفتگوی مشروح با خبرنگار مهر، درباره درآمد سالانه مناطق آزاد کشور توضیح داد: اگر کل درآمد سالانه هفت منطقه آزاد را هزار میلیارد تومان بدانیم متوسط سهم حوزه فرهنگی، اجتماعی و گردشگری ۷ منطقه صد میلیارد تومان و سهم هر منطقه به طور متوسط سیزده میلیارد تومان که بیست درصد آن یعنی حدود دو و نیم میلیارد تومان سهم گردشگری و زیرساخت‌های یک منطقه می‌شود و این یعنی چیزی وراء یک شوخی!

وی گفت: تا پیش از دولت تدبیر و امید هیچ بودجه‌ای به حوزه فرهنگی، اجتماعی و گردشگری به طور قانونی اختصاص نمی‌یافت. بلکه بودجه‌ای در اختیار مدیرعامل منطقه برای مصارف فرهنگی قرار داشت و تعریف مصارف فرهنگی نیز در آن دوره، از آش نذری و نصب پلاکاردهای خیابانی تا احیانا کمک به یک مسجد و هیأت مذهبی را شامل می‌شد و تا پیش از این دولت جز کیش هیچ منطقه‌ای تعریف گردشگری نداشت. بیکاری، عدم همراهی جوامع محلی با ماموریت‌های مناطق آزاد، تقاضای مردم برای بازدید از این مناطق و احیاء فرصت‌های بوم‌گردی و رسیدگی به طبیعت، آثار تاریخی، میراث فرهنگی و... نهفته در مناطق آزاد ایران، مسئولان این دولت را به احیاء گردشگری در این مناطق تشویق کرد اما انجام درست این کار مستلزم آماده‌سازی زیرساخت‌های حداقلی است.

رویکرد دولت یازدهم در مناطق آزاد

زم سپس به تغییر رویه‌ دولت یازدهم در مناطق آزاد اشاره کرد و افزود: در این دولت با مطالعات کارشناسی و همچنین پذیرش این استدلال که برای نجات مناطق آزاد از حالت یک کارگاه اقتصادی و کارخانه صنعتی کم‌بازده و یا نیمه ورشکسته گریزی جز رویکرد فرهنگی وجود ندارد موجب شد که رشد و زمینه اقتصادی با نگاه فرهنگی جستجو شود و به رشد مادی و معنوی جامعه محلی توجه بیشتری نشان داده شود تا ضمن برقراری ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی و تقویت قوام خانواده، ماموریت‌های چهارگانه در بند یازده منشور اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در مناطق آزاد زودتر و بهتر تحقق بیابد.

او با بیان این‌که در گذشته جوامع محلی در تعریف اقتصادی هیچ جایگاهی نداشتند، اظهار کرد: صحبت ما صرفا ادعای ماموریت اقتصادی است نه توسعه اقتصادی، چرا که در هیچ یک از این مناطق توسعه اقتصادی رخ نداده است. بنا بود یک فعل اقتصادی انجام شود که منجر به کاهش قیمت تمام شده تولید و گسترش صادرات رخ دهد که متاسفانه نتیجه آن معکوس شده تا فعل ناقص به افعال کامل اقتصادی تبدیل نشود، شرایط پایه‌ای برای توسعه اقتصادی به وجود نخواهند آمد. مناطق آزاد در سالیان گذشته به هیچ وجه نتوانستند الگو و یا مکانی برای توسعه اقتصادی شوند، چون فعل اقتصادی آن‌ها فاقد پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی بوده به همین دلیل این مناطق نتوانستند به خط تولید مطلوب و توسعه صادرات و تکنولوژی پیشرفته و اصلاحات نظام بانکی و پولی و بیمه‌ای دست بیابند.

فاز یک پروژه‌های سرمایه گذاری از گردشگری آغاز شد

وی توسعه گردشگری را یکی از راه‌کارهای خروج مناطق از وضعیت کنونی دانست و بیان کرد: فاز یک بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها در دنیای رو به توسعه از گردشگری آغاز شده است، یعنی پیش از هر سرمایه‌گذاری، سفر و ارزیابی‌های به دست آمده از آن سفر ملاک تصمیم و اقدام سرمایه‌گذار شده است، مثلا در دبی یا سنگاپور و ...

زم در بخش دیگری از این گفتگو با اشاره به بند ۱۱ منشور اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری اظهار کرد: لازمه تحقق این منشور، ارتقاء جامعه محلی است و تا جوامع محلی همسو نشوند و زیرساخت‌های یک جامعه شهری به وجود نیاید، سرمایه‌گذار، سرمایه‌اش را به خطر نمی‌اندازد از این رو گردشگری می‌تواند رکن، محور و زیربنای رونق اقتصادی تمام مناطق آزاد قلمداد می‌شود. من فکر می‌کنم گردشگری در این نگاه جدید در نقش بند تسبیحی است که بتواند همه مهره‌های فعالیتی مناطق نظیر آموزش و پرورش، اصلاح وضعیت کالبدی و کاربری روستاها، محیط زیست، هنر، دانشگاه‌ها، ورزش و ... در خود جای دهد و رویکرد همه کارها همسو کند.

معاون فرهنگی و اجتماعی دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد کشور در پاسخ به این سوال که آیا اکنون با تغییر این رویکرد گردشگری جزو اولویت‌ها و سیاست‌های مناطق آزاد قرار گرفته است؟ گفت: در زمان تصویب قانون آزاد در ۲۲ سال قبل جز چند منطقه‌ آزاد بزرگ مثل هامبورگ که سابقه پنجاه شصت ساله داشته ایده‌ شکل‌گیری مناطق آزاد بسیار جدید بود. در دولت سازندگی تصمیم گرفته شد بعضی از مناطق کشور را برای رشد و سازندگی آن مناطق به آزاد تبدیل شود، اما این نقد صورت نگرفت که با هر منظور، آبادانی این مناطق است خوب این ایده می‌تواند شامل همه مناطق محروم کشور شود، اما در دنیای پیشرفته، سرزمین‌های پیشرفته و دارای زیرساخت‌های اقتصادی خود را آزاد اعلام می‌کنند تا بتوانند از فرصت‌های فراقانونی استفاده کنند و با جست و خیز به رشد و توسعه دست بیابند این مناطق تئوری‌پردازی نشد.

وی اضافه کرد: در عین حال که آن قانون معطوف دولت بخشی به مناطق محروم بود اما به نیروی انسانی، جامعه شهری و نیازهای مردم توجه نشده است، از بهداشت، درمان، آموزش سینما، هنر و موسیقی حرفی به میان نیست و صرفا قانون در حد راه‌اندازی یک کارگاه اقتصادی است.

برخی از مناطق آزاد شبیه پادگان نظامی مردانه است

وی گفت: کدام سرمایه‌گذار، خانواده‌اش را به شهری می‌برد که بیمارستان، رشته‌های تخصصی بیمارستانی و مدرسه و دانشگاه، تفریحات، محیط زیست و ... نداشته باشد؟ از این رو بعد از گذشت این همه سال در بسیاری از این مناطق مدرسه‌، دانشگاه، سینما خوب وجود ندارد به همین دلیل خانواده بسیاری از سرمایه‌گذاران و مدیران و کارشناسان ارشد این مناطق در شهری دیگر اسکان دارند و این مناطق شبیه پادگان‌های نظامی مردانه است.

وی افزود: مفهوم اختصاص ده درصد بودجه به کار فرهنگی، اجتماعی و گردشگری این است که اگر منطقه‌ای ۱۰۰ میلیارد تومان درآمد داشته باشد که البته منطقه‌ای هم داریم ۴۰ میلیارد تومان دارند، ۱۰ درصد از این کل، که ۴ میلیارد تومان می‌شود، باید در حوزه فرهنگی و اجتماعی هزینه شود.

زم چنین بودجه‌ای را برای توسعه فرهنگی یک شوخی خنده‌دار دانست و گفت: بالاخره همین که بودجه‌ باثباتی در ردیف منابع درآمدی مناطق آزاد تعیین شده قدم موفقیت‌آمیزی است.

وی وجود نیروی انسانی متخصص و دارای تجربه‌های موفق در حوزه فرهنگ و کارکردهای اجتماعی مناطق را یکی از ضرورت‌های رشد فرهنگی مناطق دانست و بازسازی نیروی انسانی بی‌تخصص، کم سواد و تنبل در این حوزه را یکی از معضلات این بخش دانست.

 معاون فرهنگی و اجتماعی دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد کشور چنین وضعیتی را با مهارت پختن قورمه‌سبزی قیاس کرد و گفت: قورمه سبزی پختن جرأت و تخصص می‌خواهد؛ اما اظهار نظر درباره همه مقالات فرهنگی در کشور ما به جرأت و تخصص نیاز ندارد و هر کسی می‌تواند براساس یافته و یا بافته‌ خود اظهار نظر کند.

وی افزود:‌ اگر قرار است کار فرهنگی کنیم باید از متخصصان این حوزه بهره ببریم. نمی‌توان آدمی که صرفا می‌گوید سابقه و یا علاقه فرهنگی دارد را در رأس کار بگذاریم و یا نظام پسر خاله‌گی را در انتصابات فرهنگی حاکم کنیم برای همین باید برای منابع انسانی این حوزه‌ کاری کرد پس از تصویب منشور باید به آن بپردازیم. ارتقاء فرهنگ عمومی برای گردشگرپذیر شدن مناطق یکی از سرفصل‌های جدی کار ماست. این‌ها کار یک شبه نیست، ضمن آن که با صنار و سه شاهی هم این اتفاق‌ها رخ نمی‌دهد و در کنار این ده درصد باید به فکر ایجاد منابع درآمدی و رشد و اعلای اقتصاد فرهنگ در این مناطق افتاد.