این اثر شاخص را می‌شناسید؟

با آنکه یک اثر تاریخیِ ثبت‌شده است، اما نه تابلویی دارد و نه نشانی! از رنگ و روی بنا و کاه‌گِل‌ها و سبک معماری آن می‌توان تشخیص داد که مقابل یک مکانی تاریخی ایستاده‌اید.

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، دهیار روستای کُلین درباره این یخچال می‌گوید: دیوار کاه‌گِلی که در مقابل این آب انبار قرار دارد، به عنوان سایه‌انداز آب استفاده می‌شده و جوی آبی از ابتدای آن دیوار رد می‌شد که در اوایل زمستان آب از آن مسیر وارد حوضچه‌ای جمع و شب‌ها لایه 15سانتی از یخ در آن تشکیل می‌شده و روز بعد به همین ترتیب آب دوباره وارد حوضچه می‌شد و روی لایه قبلی یخ می‌بست. افراد این یخ‌ها را خُرد و داخل یخدان که در آن زمان به چاله یخ معروف بوده جمع‌آوری و روی هم انباشته می‌کردند.

محسن ستاره می‌افزاید: دهانه‌ی یخچال رو به سمت غرب است، چون باد از این سمت می‌وزد و همین موضوع سبب خنکی یخچال می‌شده است. در تابستان از پنجره‌ی کوچک رو به غرب یخ‌ها را می‌فروختند یا با کالاهای دیگر مبادله می‌کردند. حتی مردم روستاهای اطراف هم از یخ این یخچال در گرمای تابستان استفاده می‌کردند.

دهیار کُلین اضافه می‌کند: چون بارش برف در این منطقه کم بوده، از این روش برای ذخیره یخ استفاده می‌کردند تا در تابستان آفتاب کمتری به آن بخورد.

به گفته «ستاره»، خریداران ضایعات آهن، در یخچال را کنده و برده‌اند. او همچنین درباره حفاظت از این بنای تاریخی اظهار می‌کند: دهیاری حاضر است در این مکان دوربین مداربسته هم نصب و از چنین بناهایی نگهداری کند، اما وقتی می‌بینیم میراث فرهنگی که متولی اصلی این کار است هیچ اقدامی برای حفاظت از این بناها انجام نمی‌دهد و آن‌ها را رها کرده، ما هم دلسرد می‌شویم.

عبدلی، مدیر سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرری نیز درباره یخچال کُلین می‌گوید: این بنا جزو آثار شاخص منطقه شهرری است که ثبت ملی هم شده است. این بنا در زمان مدیریت من با مبلغی حدود 40 میلیون تومان مرمت شد.

در گزارش پژوهشی بررسی و شناسایی آثار باستانی تاریخی ری که به سرپرستی «قدیر افروند» و «خسرو پوربخشنده» نوشته شده، آمده است: یخچال طبیعی روستای کُلین در 400 متری غرب بقعه شیخ کُلینی قرار دارد. این بنا شامل چال یخ به عمق سه متر که در دل زمین کنده شده و گنبدی خشتی بر فراز آن است. ورودی چال یخ از غرب بوده و از این ورودی برای برداشتن یخ استفاده می‌کرده‌اند. در پشت دیواره شرقی گنبد و محل سرازیر کردن یخ به چال یخ بوده است. در این یخچال اتاقکی کوچک با دو طاقچه قرار دارد که به احتمال محل اقامت خدمه یخچال بوده است.

یخچال روستای کُلین از معدود بناهای بخش ری است که تنها یک نمونه کاملتر و با تاسیسات مربوط به محوطه تهیه یخ که آن هم سالم مانده است را می‌توان در روستای قشلاق حکیم آباد در بخش فشاپویه دید که ارزش مرمتی و حفاظتی دارد.