زبان مادری نقش پنهان و جایگاه نادیده‌ای دارد

به بهانه روز جهانی زبان مادری، یک زبان شناس در خصوص اهمیت، خطرات و حفظ زبان مادری به سوالات خبرنگار ایسنا پاسخ گفت.

سید عبدالله رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه خلیج فارس، در خصوص اهمیت زبان مادری بیان کرد: زبان مادری به عنوان مهم‌ترین میراث ناملموس، نقش پنهان و جایگاه نادیده‌ای دارد.

وی اظهارکرد: اگر فرهنگ، قومیت، ادبیات، باورها، هویت و داشته‌های هر ملتی را به پای قضاوت برسانیم تصور این که همگی زاده و برآمده شیوه گفتار و نحوه گفتمان آن قوم باشد کار آسانی نیست.

این زبان شناس زبان با بیان اینکه علم به تحقیق ثابت کرده که بشر نخستین در خلال قرن‌ها و اعصار از راه تکلم، به گسترش شیوه اندیشه خود پرداخته و مقاصد، خواسته‌ها، آداب و رسوم و شیوه زندگی از طریق زبان به همدیگر انتقال داده است، تصریح کرد: بهترین تشبیه برای فهماندن این مطالب آن است که بگوییم زبان هم‌چون سیستم عاملی روی کامپیوتر ذهنی انسان نصب می‌شود و امکان این که سایر سیستم‌ها در کنار این سیستم عامل استفاده شوند وجود دارد اما آنچه با نهاد افراد و با باورهای آن‌ها ارتباط عمیق پیدا می کند، پیامد همان سیستم عامل اولیه است.

وی با اشاره به اینکه چیزی که اکثراً از آن آگاه نیستند تاثیری است که ورود یک کلمه به ذهن گوینده می‌گذارد، خاطرنشان کرد: ورود واژه به اتاق ذهن شخص یک حادثه اتفاقی نیست، واژه سازنده دنیای فکری است که با خود معنایی را به همراه دارد و مستقل از فرهنگ و باورهای دیگر است شاید این جمله را برای بار اول بشنوید ولی زبان اقتصادی ترین میراث هر ملت است که با از دست دادن آن منابع و ذخایر فکری خود را از دست می دهیم چرا که اگر به جای مادر بگوییم mom با دنیایی از تداعیات خداحافظی کرده ایم، نه این که mom بد باشد اما mom، مادر نیست.

رضوی ادامه داد: آنچه مرز یک قوم و نژاد را شکل می‌دهد دیگر هرگز به جغرافیا، رودخانه، دریا، کوه، تونل و... وابسته نیست. تکنولوژی از هر سیم خارداری رد می شود و در جهان بی مرز، بی تردید زبان آخرین سنگر و خط تعریف یک هویت است.

وی افزود: کلمه که مال ما نیست، فکر هم مال ما نیست و فکر که برود باور و هویت را نیز با خود می برد و با رفتن آن هویت کلید آینده کشورمان به دست فرزندان ما نخواهد بود.

رضوی در خصوص خطراتی که زبان مادری را تهدید می کند توضیح داد: زبان مثل یک موجود زنده عمل می کند که در یک اکوسیستم طبیعی به دنیا می آید، رشد می کند، یا جاودانه می شود یا ضعیف می شود یا تبدیل به زبان‌های جدید می شود و یا می میرد. می بینیم که زبان‌ها در تعامل متقابل با یکدیگر به سر می‌برند و فرمول وار بزرگ شدن یکی به معنای به خطر افتادن دیگری است چرا که جمعیت گویشوران زبان‌ها به نسبت کاربردهای آنها همواره در حال تغییر است پس اوج گرفتن زبان همسایه - که با رشد تکنولوژی دیگر شرط همسایگی جغرافیا نیست- به معنای تهدید زبان مادری است.

وی اظهار کرد: این تهدید در سه شکل خود را نشان می‌دهد. ابتدا در فرم یعنی در قالب جایگزینی واژگان دوم در محتوا یعنی در قالب مفاهیم و عبارات و سوم کاهش علاقه گویشوران به دلیل ضعف کاربرد زبان مادری در بافت‌های گوناگون محاوره است، علاقه که کم رنگ می شود مثل سرطان نشان از مرگ دارد و دوران افول آن زبان آغاز می‌شود. در دنیای علم همه زبان‌ها چون به وجود آمده اند می‌میرند، یکی زودتر، یکی دیرتر. کافی است اشاره کنیم روزانه 16 هزار گویش در جهان از بین می‌رود.

رضوی عنوان کرد: اهالی فرهنگ زنگ خطر را شنیده‌اند و با رفتن هویت کلید آینده کشورمان به دست فرزندان ما نخواهد بود مثلاً پذیرش اجتماعی معادل‌ها را مبنای کاربرد آنها قرار داد، نه صرفاً خروجی مراکز علمی و فرهنگی، خودتان قضاوت کنید چه کسی به فکس می گوید نمابر؟

وی در پایان گفت: دومین و مهمترین نکته در این راه، ترغیب جامعه به تفکر انتقادی است. آن چه فکر را آسیب پذیر می کند پذیرا بودن آن است. وقتی بالای ٨٠ درصد یافته‌های علمی جهان به یک زبان خاص بیان می‌شود در کنار آن نوع فکر، اندیشه و هویت به صورت خزنده به زبان ما تزریق می شود، بنابراین به نظر من حمایت از ترجمه بهترین راه برای بقا و حفظ زبان فارسی در تعامل با غول‌های زبان جهان است.

انتهای پیام