وقتی ۸۰ درصد نوجوانان ایرانی نمی دانند ایدز چیست

امید کریمی: کودکان خیابانی؛ یکی از مشهودترین آسیب‌های اجتماعی در ایران پس از اعتیاد و تکدی‌گری. کمتر از ۲۰ روز پیش و در حوالی روز جهانی ایدز چند نفر از مدیران ارشد وزارت بهداشت و البته شخص وزیر بهداشت هشدار دادند ۵ درصد کودکان کار در ایران به ایدز مبتلا هستند. 

سید حسن قاضی زاده هاشمی گفت: ابتلای 5 درصدی کودکان کار به این بیماری هشدار دهنده است و باید گلوگاه‌ها را کنترل کرد.

همچنین علی اکبر سیاری، معاون بهداشت وزیر بهداشت دراین باره گفت: بر اساس مطالعه ای، شیوع HIV/ایدز در کودکان خیابانی 4.5 درصد است. این در حالی است که شیوع این بیماری در جمعیت عموم کشور یک دهم درصد است. بر این اساس می‌توان گفت شیوع HIV/ایدز در کودکان کار و خیابانی 45 برابر جمعیت عادی است. همچنین 72 درصد این کودکان عنوان داشته‌اند که دوستانشان سوء مصرف مواد مخدر داشته‌اند و این نشان می‌دهد که این کودکان با مواد مخدر آشنا هستند. 15 درصد این کودکان نیز اعلام کرده‌اند که خودشان مواد مخدر مصرف کرده‌اند. 4.6 درصدشان نیز عنوان داشتند که مواد تزریقی استفاده کرده‌اند. 29 درصد 15 تا 18 ساله‌های این مطالعه اعلام داشته‌اند که رابطه جنسی داشته‌اند. همچنین 33.2 درصدشان گفته‌اند که در آخرین رابطه جنسی‌شان از کاندوم استفاده کرده‌اند. 144 نفرشان چند شریک جنسی داشته‌اند. بنابراین کودکان کار و خیابانی، معتادان تزریقی و روابط جنسی ناسالم زنگ خطر ایدز در کشور هستند.

در این میان حلقه مفقوده بزرگی وجود دارد؛ آموزش. آمار نشان می‌دهد یکی از دلایل بالا بودن درصد شیوع HIV/ایدز در کودکان خیابانی پایین بودن آموزش های مرتبط با ایدز و البته مهمتر، مواد مخدر در نظام آموزشی ایران است. چه اینکه بیشترین نقش در انتقال بیماری ایدز، سرنگ های تزریقی معتادان داشته است.

کمتر از ۲۰ درصد می دانند
روز گذشته، رییس دفتر یونیسف در ایران آمار آگاهی از ایدز در مدارس ایران کمتر از ۲۰ درصد است.

محمد منیر صفی‌الدین در نشست تخصصی پیشرفت‌های ایران در زمینه آموزش پایه که با حضور رییس سازمان نهضت سوادآموزی و پورکیت، رییس دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران برگزار شد، گفت: بر اساس مقاله‌ای که وزارت بهداشت در سال 2010 انجام داده‌ است، 16 درصد نوجوانان دختر و 20 درصد نوجوانان پسر، راه انتقال HIV / ایدز را می‌دانند. بنابراین 80 درصد نوجوانان کشور ایران از راه‌های انتقال HIV / ایدز بی‌اطلاع هستند. چالش دیگری که ایران و کل منطقه با آن مواجه است، مسئله اعتیاد است.

صفی‌الدین گفت: ایران باید اقداماتی انجام دهد که کودکان و نوجوانان با عوامل پیشگیری از ابتلا به HIV / ایدز، اعتیاد و آسیب‌های آن آشنا شده و بتوانند در مقابل این چالش های مهم از خود مراقبت کنند.

این آمار که ظاهرا دولتی هم هستند، نشان می دهد نسل آینده ایرانیان دانشی برای پیشگیری از ایدز ندارد. این درحالی است که تمام هشدارها حداقل در یکی دو سال گذشته برای مصون نگه داشتن کودکان و نوجوان از HIV/ایدز بوده است.

فقط یک فصل آموزش
در دو دولت نهم و دهم و البته پیش از آن هم بسیار وعده شد که آموزش های پیشگیری از ایدز و اعتیاد وارد کتب کتب آموزشی مدارس می شود. آموزش هایی که ناگفته پیداست نقش دیگری در شیوه و محتوای نظام آموزشی ایران به همراه دارند.

چندی پیش مدیر کل دفتر سلامت وزارت آموزش و پرورش خبر داد که ۴۰۰ هزار کتابچه‌ آموزش پیشگیری از ایدز در ۱۱ استان ایران توزیع شده است. این البته غیر از یک فصل کتاب «علوم زیستی و بهداشت» است که به راه های ایجاد ایدز می پردازد.

به گفته محمد چینیان مهمترین اتفاقی که درباره آشنایی با بیماری و راه‌های مقابله در وزارت آموزش و پرورش ایجاد شده است، درج مطالبی در کتاب «علوم زیستی و بهداشت» سال اول دبیرستان است: در فصل هفتم این کتاب با عنوان سلامت و بیماری، "تعریف ایدز، تاریخچه ایدز در ایران، راه‌های ورود ویروس به بدن و دلیل ایجاد نقص در ایمنی بدن، نشانه‌های ایدز، تشخیص اچ‌آی‌وی، درمان، سلامت رفتاری و راه‌های پیشگیری" مطرح شده است. در این کتاب به بحث مهارت‌های زندگی اشاره و در راه‌های پیشگیری موضوع مهارت‌های زندگی و همچنین گفتن «نه» در سلامت‌های رفتاری و پایبندی به زندگی خانوادگی اشاره شده است. در ذیل هر مطلبی در خصوص ایدز فعالیت‌هایی هم برای دانش‌آموزان به صورت کلاسی و گروهی پیش‌بینی شده است، وجود محتوای آموزشی در کتب درسی یکی از مهمترین برنامه‌های حوزه سلامت آموزش و پرورش محسوب می‌شود که دانش‌آموزان در کنار محتوا در فعالیت‌های گروهی هم شرکت می‌کنند.

چینیان دراین باره به فارس گفت: وزارت آموزش و پرورش با همکاری صندوق جهانی و سایر دستگاه‌ها در دو برنامه پنج ساله فعالیت‌هایی را برای تحقق اهداف برنامه ملی استراتژیک مبارزه با ایدز آغاز کرده است.

نکته اینجاست که علاوه بر این، کتابچه پیشگیری از ایدز برای دانش‌آموزان دبیرستانی، پیش‌دانشگاهی و فنی و حرفه‌ای در سال ۱۳۹۲ نیز تهیه شده اما این کتابچه فقط در ۱۱ استان کشور توزیع شده است. 

آنطور که چینیان گفته، این یازده استان نیازمند توجه بیشتری بوده‌اند و برای اجرای آن سال تحصیلی ۹۳-۹۲ در نظر گرفته شده است.

همین جا به حرف‌های رییس دفتر یونیسف در ایران برگردیم؛ صفی الدین درباره آموزش روش های پیشگیری از ایدز به دانش آموزان گفته است: چه کسی بهتر از معلمان و مربیان مدارس می‌توانند چنین آموزش‌هایی را به کودکان بدهند؟ ما معتقدیم فضای مدرسه بهترین فرصت برای ارائه این آموزش‌ها است.

اما به گفته مدیر کل دفتر سلامت وزارت آموزش و پرورش، تعدادی از فرهنگیان دوره ۶ ساعته با عنوان پیشگیری از اچ‌آی‌وی یا ایدز را پشت سر گذاشته‌اند تا دانش‌آموزان را در ۱۱ استان کشور آموزش دهند.

البته این نخستین بار نیست که این جزوات درسی برای آموزش دانش‌آموزان ایرانی توزیع ‌می‌شود، در اوایل دهه ۸۰ شمسی با توجه به افزایش موارد ابتلا به ایدز از راه جنسی، دولت هشتم به همراه صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل و سازمان‌های غیر دولتی، جزواتی را برای آموزش دانش آموزان تهیه کردند که دانش‌آموزان را با پیشگیری از HIV/ایدز آشنا می‌کرد. چیزی که در دولت نهم به فراموشی سپرده شد و البته در دولت دهم تلاش هایی برای احیای ان شد.

آموزش ها تاثیری هم دارد؟

اهمیت آموزش ها به کنار، سوالی که پیش می آید، میزان تاثیرگذاری آموزش هاست. برخی جامعه شناسان و کارشناسان امور تربیتی معتقدند شیوه های اموزشی که در کتاب های دبیرستانی برای پیشگیری از ایدز وجود دارد، چندان مناسب نیست و در مواردی حتی ممکن است پاسخ معکوس هم داشته باشد. ضمن اینکه پیش از این گزارش های مختلفی درباره بی تاثیر بودن آموزش های پیشگیری از ایدز در مدارس منتشر شده است.

با این حال دکتر فرداد درودی نماینده برنامه مبارزه با ایدز سازمان ملل در ایران به خبرآنلاین می گوید: مهم این است که اطلاع رسانی برای گروه های مختلف باید انجام شود اما محتوا باید متناسب با جمعیت هدف باشد و نوع پیام و اموزش هم مهم است. الان آموزش و پرورش حدود 5 سال است که یک برنامه ای را با ملل متحد شروع کرده است، ابتدا در مدرسه معلمان آموزش می بیند و در دوره دبیرستان یک کتاب آموزشی هم تهیه شده است. الان به صورت پایلوت در چند استان در غالب مهارت زندگی آموزش داده می شود که به نظر من کار درستی است.

او درباره میزان تاثیرگذاری آموزش ها می گوید: هر مداخله اجتماعی باید در مورد تغییر رفتار اجتماعی مطالعه شود. یعنی یک روش مداخله را طراحی می کنید و بعد باید تاثیر آن را بررسی کنید. الان طرح در آموزش و پرورش وجود دارد، هنوز در مرحله پایلوت است و باید ارزشیابی شود چون هر آموزشی درست نیست. مهم این است که آموزش درست وجود داشته باشد. باید ببینیم نتیجه کار چقدر مثبت است. 

۴۷۴۷