ایدز، ایست! / پرونده

امید کریمی: ایدز، طاعون قرن است؟ ۳۰ سال پیش چنین می گفتند ( اینجا ) اما تاکنون که اینگونه نبوده است. هرچه بوده، تلاش شده با آن مقابله شود تا به طاعون بدل نشود و البته اگر بیش از پیش توجه نشود، از طاعون هم بدتر می شود. 

نماینده برنامه مبارزه با ایدز سازمان ملل در ایران تصویری از خانمان براندازی ایدز در کشورهای پایین صحرای آفریقا می دهد؛ «سالها پیش به کشوری در جنوب صحرای آفریقا رفته بودیم. زمین های کشاورزی آماده برداشت محصول، اما کسی نبود که این محصولات را جمع کند. در روستایی از خانواده‌ای فقط یک مادربزرگ پیر و فرتوت مانده بود که باید از نوزادی ۴-۵ ماهه مراقبت می‌کرد. همه اعضای خانواده از ایدز مرده بودند.»

این تصویر از طاعون هم بدتر است. اما چرا اینگونه نشده است؟ ( آمار جهانی را بخوانید) دلیل تلاش‌های بی وقفه علمی، مراقبت‌ها و اطلاع‌رسانی‌هایی است که برای مبارزه با ایدز داده می شود. تا حدی که مادری مبتلا به ایدز در ایران می تواند جلوی دوربین بنشیند و از زندگی اش بگوید ( اینجا ) اما کافی نیست و البته اوضاع هم خوب نیست. حداقل در خاورمیانه و البته ایران. حتی اگر ایدز غرب آفریقا، تهاجمی‌ترین سویه ایدز در جهان باشد ( اینجا )

به گفته رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، تعداد مبتلایان HIV/ایدز در ایران حدود ۹ برابر شده و به ۲۷ هزار نفر رسیده است. آن هم فقط در ۱۲ سال،‌ تعداد بیماران ایدز هم ۱۳ برابر شده. در همان مدت ( اینجا ) بیش از ۵۰ هزار نفر هم از بیماری خود مطلع نیست. ( اینجا ) نکته اینجاست که در این مدت تعداد رسمی مبتلایان به ایدز در دنیا کمتر از دو برابر شده؛ از ۴۰ میلیون نفر به ۷۵ میلیون رسیده. ( اینجا )

غیر از این نماینده برنامه مبارزه با ایدز سازمان ملل در این باره می گوید: با وجود اینکه در دنیا آمار رو به بهبود است، اما کشورهای خاورمیانه، آسیای میانه و اروپای شرقی وضعیت خوبی ندارند و این یک زنگ خطر است. کشورهای آفریقایی و جنوب غرب آسیا وضعیت بهتری دارند. یعنی ما باید تلاش خیلی بیشتری داشته باشیم. چون در منطقه خاورمیانه مشکل مالی زیاد وجود ندارد. یکسری زیرساخت هایی در این منطقه وجود دارد که در آفریقا هیچ وقت نبوده است. مثل زیرساخت های بهداشتی و اجتماعی. بنابراین با توجه به این بستر باید بتوانند اوضاع را بهتر کنترل کنند. متاسفانه برخی کشورها در منطقه هیچ گزارشی نمی دهند و بعضی همه‌چیز را گزارش نمی کنند. در منطقه خاورمیانه پوشش درمان کم است، چون برنامه درمانی درستی اجرا نمی شود. این درحالی است که زیرساخت های درمانی در خاورمیانه مناسب است. کشورها اگر نسبت به این بیماری زود عمل کند، می توانند با آن مقابله کنند مثلا ایران زود عمل کرد. ( اینجا )

درد ما فرهنگی است؟

وزیر بهداشت البته نظر دیگری دارد: امروز به خاطر روش های غیرعلمی برای ابتلا به این بیماری مردم را می ترسانیم و برای همین یک تابو است و مبتلایان هم به خاطر افکار عمومی این بیماری را پنهان می کنند. شیوع ایدز در کشور در 11 سال گذشته 9 برابر شده و سالانه 80 درصد افزایش داشته است، نرخ شیوع ایدز از تورم و قیمت مسکن بیشتر است.

سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی درواقع موضوع را بیشتر فرهنگی می داند تا چیز دیگر. به عقیده او وزارت بهداشت متولی مبارزه با ایدز نیست و تنها تشخیص و درمان را به عهده دارد: همه باید این مشکل را جدی بگیرند و بدانند که معلول رفتارهای اجتماعی است. ( اینجا )

به موازات اما حسام‌الدین آشنا،  مشاور رئیس‌جمهور در امور فرهنگی، نظر دیگری دارد: اینکه وزیر بهداشت می‌گوید متولی ایدز وزارت بهداشت نیست، نگاه‌نگران کننده ای است، در همین ارتباط کمیته ملی ایدز نیز باید احیاء شود و نباید مسئولیت را به گردن دیگران بیاندازیم. ایدز نه حاصل تهاجم فرهنگی و نه تحریم بیگانگان است بلکه حاصل کم‌کاری، بی توجهی و وادادگی‌ها است.

البته نظر معاون وزیر بهداشت همان معذوریات اخلاقی گذشته است: ما به خاطر مسائل فرهنگی نمی توانیم در مورد شیوه انتقال ایدز زیاد توضیح دهیم.

هرچقدر که در ایران و خاورمیانه ناامیدانه درباره ایدز حرف زده می شود،‌ اما دبیرکل سازمان ملل امیدوارانه برای روز جهانی ایدز پیام می دهد: اینجانب خوشبین تر از همیشه هستم. بخش عمده ای از جهان در واکنش نسبت به اچ آی وی با پیشرفت پرشتابی به جلو می رود. کاهش قابل ملاحظه ای در عفونت ها و مرگ و میرهای جدید وجود دارد و مشغول ایجاد پیشرفتی قابل توجه در تحقق هدفمان مبنی بر حصول اطمینان از دسترسی 15 میلیون نفر به درمان ضدویروس تا 2015 هستیم. این اقدامی تعیین کننده در متوقف کردن و معکوس کردن اپیدمی ایدز برای همیشه است. ( اینجا )

اما در ایران اوضاع از منظر دیگری هم بدتر است؛ شیوع ایدز در کودکان خیابانی. این آمار به گفته علی اکبر سیاری،  معاون بهداشت وزیر بهداشت است: بر اساس مطالعه ای، شیوع HIV/ایدز در کودکان خیابانی 4.5 درصد است. این در حالی است که شیوع این بیماری در جمعیت عموم کشور یک دهم درصد است. بر این اساس می‌توان گفت شیوع HIV/ایدز در کودکان کار و خیابانی 45 برابر جمعیت عادی است. همچنین 72 درصد این کودکان عنوان داشته‌اند که دوستانشان سوء مصرف مواد مخدر داشته‌اند و این نشان می‌دهد که این کودکان با مواد مخدر آشنا هستند. 15 درصد این کودکان نیز اعلام کرده‌اند که خودشان مواد مخدر مصرف کرده‌اند. 4.6 درصدشان نیز عنوان داشتند  که مواد تزریقی استفاده کرده‌اند. 29 درصد 15 تا 18 ساله‌های این مطالعه اعلام داشته‌اند که رابطه جنسی داشته‌اند. همچنین 33.2 درصدشان گفته‌اند که در آخرین رابطه جنسی‌شان از کاندوم استفاده کرده‌اند. 144 نفرشان چند شریک جنسی داشته‌اند. بنابراین کودکان کار و خیابانی، معتادان تزریقی و روابط جنسی ناسالم زنگ خطر ایدز در کشور هستند. ( اینجا )

همچنین محمدمهدی گویا،‌ رییس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت هشدار گذشته را تکرار می کند: موضوع انتقال ایدز از طریق رفتارهای پرخطر جنسی است. ظرف دو سال اخیر و سال گذشته میزان ابتلا به عفونت HIV از طریق تماس جنسی از مرز 30 درصد عبور کرده است به طوریکه در پنج سال گذشته این رقم در مرز 10 درصد بوده است.

[span]همچنین محققان ایرانی می گویند توانسته اند رشد ویروس ایدز را متوقف کنند. ( اینجا ) [span]


[span] صفر کجاست؟

آرمان بین المللی در مبارزه با ایدز سه صفر است: رسیدن به صفر در بیماران جدید، رسیدن به صفر در انگ و تبعیض و رسیدن به صفر در مرگ و میر ناشی از ایدز. برای دو مورد نخست و سوم راهکار علمی وجود دارد.  اما چیزی که هیچ راه علمی و دارویی ندارد، انگی است که به مبتلایان زده می شود. [span] [span]  [span]

برای این تنها یک راه وجود دارد؛ اطلاع رسانی و آگاهی بخشی درست و لاغیر. یکی از فعالان این حوزه می گوید: اطلاع رسانی درست خیلی مهم است. سیاستی که در آن اوایل بود، غلط بود. من یادم هست که اولین بار در 9 سالگی در مدرسه در مورد این بیماری شنیدم که خیلی تلخ و بد بود. کتابی دست به دست می شد که نوشته بود کسانی که به این بیماری مبتلا شده اند، بی بندبارند، عذاب الهی دچار شده اند و ... آن اطلاع رسانی موجب شد انگ و تبعیض ها بالا رفت. نکته سوم نشان دادن افرادی بود که مثلا اسیر این دیو بدشکل شده اند. پس می خواهد خودکشی کند، می بیند این انگ و تبعیضی که خود نثار دیگران می کرد، می‌بیند به خودش برگشته. پس اطلاع رسانی باید باشد، اما درست. کار خوب دیگری که ما در باشگاه مثبت انجام می‌دهیم، خط هات‌لاین ماست؛ ۶۶۵۹۳۰۳۰ . با این شماره کسی تماس بگیرد، اطلاع رسانی می کنیم و به سوالات با صبر و شکیبایی پاسخ می دهیم و کاملا محرمانه است. حتی نشان دهنده شماره هم ندارد سیستم ما. اگر موردی باشد، ارجاع می دهیم به مراکز مشاوره که سطح تهران هست که کاملا آنجا هم به طور رایگان و محرمانه کارها را انجام می دهد. شاید اگر کم اطلاع رسانی شود اما درست باشد تاثیر بیشتری داشته باشد. اگر اطلاع رسانی درست باشد بیمار و مردم می دانند چگونه باید رفتار کنند، نباید ترس و ترحم داشت و نباید به این بیماران انگ زد. به این بیماران نگاه یک آدم خطرناک، مشکل‌دار و بی بندوبار ندارند. می داند که ممکن است در خانواده هر کسی باشد. ضمن اینکه با امکاناتی که وجود دارد، نیازمندی نیستند که کسی بخواهد به انها ترحم کند. قرار هم نیست از این بیماری بیمیرند، چون با این داروها عمر طبیعی دارند. پس نه ترحم مرگ است و نه ترس. همه مردم در عمرشان اشتباهاتی کرده اند. من نمی توانم بگویم من اشتباهی نکردم. گناهی نکردم. نمی توانم دیگری را قضاوت کنیم به خاطر بیماری که گرفته. باید به مردم بگوییم که قضاوت نکنید. اول خودتان را دریابید. مراقبت کنید. ( اینجا )

[span]اما برای مراقبت و درمان باید نکاتی را بدانید؛  [span]

1. چه کسانی در معرض ابتلا به ایدز قرار دارند؟
2. چه کسانی باید به ابتلای خود به ایدز مشکوک شوند؟
3. در چه مراکزی آزمایش ایدز انجام می‌شود؟ [span]
4. آیا تشخیص زودرس بیماری، بر درمان آن هم تأثیر دارد؟

و البته بدانید که ایدز به هیچ وجه در مراحل اولیه علامت ندارد و تنها راه تشخیص آن مراجعه به مراکز مشاوره، انجام مشاوره و آزمایش است. ( اینجا  و اینجا )
4747