پنهان کاری در دیپلماسی مذموم نیست

مجادله میان اخلاق و سیاست به یک رویارویی بی پایان میان آنها تبدیل شده است. به ویژه در عصر مدرنیته، اخلاق به عنوان افضل ترین آرمان جوامع انسانی همواره تلاش کرده الزامات تجربی و ثبوتی خود را به حوزه های فردی،اجتماعی و تمدنی که سیاست هم بخشی از آن است تحمیل کند.
یکی از این الزامات ، رعایت اصل پنهان کاری در فرآیندها و بخش عمده ای از فرآوردهای سیاسی است که اخلاق با آن مشکل اساسی دارد.اینکه درامر بسیار حساس، سخت و نفس گیر سیاست، فاعل آیا محق به پنهان کاری هست یاخیر؟تا آنجا که به اخلاق مربوط میشود پاسخ منفی ست وتا آنجا که به منافع و امنیت ملی مربوط میشود پاسخ نه تنها مثبت که واجب است.
اما چرا به موضوع حساس شده ام؟دلیل آن به نوع رفتار عوامل متعدد بخش های تخصصی و عمومی سیاست و دیپلماسی از جنس ایرانی باز میگردد که متحیرانه کارآمدی خودرا عمیقابه نوع واکنش افکار "سطح بستر اجتماع" گره زده واز همین زاویه  موفقیت هر پروژه را جستجو میکنند .بی شک این خطایی استراتژیک است که میتوان با نگاه کلنیکی آنرا بیماری آمبلی سیاست خارجی نام نهاد.
معمولا کمتر به این نکته توجه میشود، آشکار سازی و علنی کردن پروژه ها ویا فرآیندها در دیپلماسی، نه الزاما بلکه حتما فعل نامطلوبی ست . چرا؟چون عوامل و مولدان سیاست وقالب ریزان مواد دیپلماسی لازم است صرفا در چارچوب نظارتی "ناظران کیفی درون ساختاری" به تولید مواد اقدام نما یند نه زیر ذره بین نگاه عمومی ، رسانه ای ونه حتی عوامل سیاسی درون ساختاری غیر مرتبط.مردمی بودن دیپلماسی و سیاست خارجی به معنای حراج آنها در کف خیابانها و مجامع عمومی و حوزه های غیر مرتبط نیست.
طی 48 ساعت گذشته اخباری مبنی برانجام مذاکراتی پنهان میان تهران و واشنگتن منتشر شده است. بر اساس این اخبار، منابع خاصی از درون ایران مانند آقایان عراقچی و تخت روانچی ویکی دو نفر دیگر طی یک سال گذشته مذاکراتی مخفی با مقامات امریکایی مانند آقای برنز یا خانم رایس در ژنو و مسقط داشته اند.ظاهرا دلایل انکار ناپذیری هم برای انجام این ملاقاتها اعلام شده.به درست یا نادرست بودن اخباراین ملاقاتها کاری ندارم ،اما به فرض درست بودن، باید پرسیدایراد آن کجاست؟ و به چه دلیل وزارت خارجه اقدام به تکذیب آن میکند؟آیا تکذیب به دلیل عدم انجام چنین مذاکراتی ست؟ که ظاهرا اینگونه نبوده،یا به علت نگرانی از واکنش های داخلی است؟.چرا مذاکرات پنهان که لازمه و متضمن موفقیت امر دیپلماسی ست در ایران همواره به یک نگرانی تبدیل میشود ؟مگر اینکه بی دلیل این نوع دیپلماسی خود رابه افکار عمومی ،رسانه ایی و حوزه های غیر مرتبط وابسته کرده باشد!.البته نحوه برخورد وزیرامور خارجه آقای ظریف با پروژه های دیپلماتیکی مانند مذاکرات ژنو نشان میدهد این رویکرد سنتی در حال تغییربوده و وزارتخارجه در حال ایجاد ساختار جدیدی متناسب با شرح وظایف ذاتی خود منجمله پنهان کاری یا اگر راضی شان میکند امور محرمانه است.
اینکه دیپلماتهای ارشد ایرانی با همتایان خود مذاکراتی مخفی داشته اند، اتفاقا همان کاردرستی ست که باید انجام میدادند.اقدام درستی که احتمال قریب به یقین بخشی از نتایج مثبت آن در ژنو و دست های گرم خود را نشان داد. مسائل حساس یک شبه و دوروزه حل نمیشوند.دولت بریتانیا بیش از 5 سال و به دوراز چشم حتی مجلس عوام با ارتش جموریخواه ایرلند مذاکرات سری داشت،دولت ایالات متحده در اوج جنگ ویتنام و مواجی آن دریای خون مذاکراتی سری با دولت ویت کنگ به عمل آورد ، دولت آرژانتین سالهاست با دولت بریتانیا بر سر جزایر فالکلند مشغول مذاکره است وموارد متعدد دیگر که اگر نتایجی نداشته اند - که داشته اند - ولی زمین به آسمان هم نرسید. دیپلماسی یعنی همین.
پنهان کاری (بخوانید محرمانه)و مخفی کاری درسیاست خارجی امری بسیار عادی و پذیرفته شده است ونباید حتما آنرا در ترازوی اخلاق وزن کشی کرد. مخفی کاری جهت تامین منافع ملی در سیاست خارجی کاری غیر اخلاقی نیست اما افشاگری و عیان سازی حتما اقدامی غیر اخلاقی است. امنیت و تحقق منافع ملی حدود پذیر نیست حتی با مفاهیم فلسفی واجتماعی[email protected]