«جلال» به ایستگاه آخر رسید

به گزارش ایسنا، مراسم پایانی این جایزه عصر امروز (شنبه، ٢٣ آذرماه) با حضور سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، محسن جوادی، معاونت فرهنگی وزارت ارشاد نیکنام حسینی‌پور، مدیرعل خانه کتاب، ایوب دهقانکار، مشاور معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، محسن مومنی شریف، رئیس حوزه هنری، جواد محقق، شهریار عباسی، علی‌محمد مودب، ساسان ناطق و دیگر اهالی ادب و فرهنگ در تالار قلم کتابخانه ملی برگزار شد.

در این مراسم حجت‌الاسلام سیدهادی خسروشاهی، مستندنگار به نقل خاطراتی از آشنایی خود با جلال آل احمد و مقاله‌های او در روزنامه «شاهد» پرداخت.

او همچنین گفت: در گذشته جمعیت کشور نصف حالا بود اما تیراژ کتاب‌ها چندبرابر حالا بود. حالا بعد از گذشتن از ممیزی‌ها کتاب‌ها در تیراژ کم چاپ می‌شوند که از این میان نصف کتاب‌ها توزیع و از این نصف، نصفی خریداری و از نصف خریداری‌شده، نصفش خوانده و از این میزان فقط نصفش فهمیده می‌شود.

اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز در سخنانی از لزوم تکریم دانشمندان، نویسندگان و عالمان گفت و درباره جلال آل احمد بیان کرد: جلال راه ناآرام جامعه ناآرام خود بود. آل احمد در نخستین قدم‌های راه سپردن در وادی شدن‌ها به هر کجا که ذهن پرسشگر او نیل می‌کرد، سرک می‌کشید.

او افزود: آل احمد در مسیر خلاف‌آمدها و خوش‌آمدهای زمان خود چند صباحی قدم زد و همواره در زندگی خود به دنبال جایگاهی قابل اتکا برای اندیشیدن بود. او از رنجی که مردم روزگارش می‌بردند سخن گفت، از «مدیر مدرسه» و ... . داستان، سفرنامه، تک‌نگاری، ترجمه و ... عرصه‌هایی بود که جلال پیمود و استعدادهای خود را در آن زمینه‌ها بارور کرد.

بروجردی همچنین اظهار کرد: جلال از کلان‌ترین موضوعات فرهنگی و اجتماعی، تا رازدانه‌ترین‌ها و اسرار زندگی خصوصی خود را در عین صراحت و شجاعتی که دیگران برنمی‌تابیدند نگاشت.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با بیان این که آل‌احمد چشم و گوش ما بود گفت: تجربه پختگی و بلوغ فکری او را به سمتی سوق داد که در دو مقوله مذهب و معرفت شرقی سردرگمی‌های خود را بپیماید.

در ادامه مراسم پایانی این دوره از جایزه «جلال‌ آل احمد»، احمد شاکری که به عنوان شایسته تقدیر بخش نقد ادبی این جایزه معرفی شد، در سخنانی گفت: بعضا در فضای ادبی شنیده می‌شود که برخی معیارشان در انتخاب کتاب و مدیریت فرهنگی، وطن است. درحالی‌که اگر انقلاب و جمهوری اسلامی نبود حتی ایران هم شرافتی نداشت که به آن افتخار کنیم، این حوزه معرفتی تمام شان عمل ما را در بردارد.

او افزود: اگر ما اکنون از جایزه ادبی «جلال‌ آل‌ احمد» یاد می‌کنیم، جایزه ادبی «جلال آل‌ احمد» جایزه ادبی جمهوری اسلامی است. جایزه «جلال» نه جایزه‌ای از جلال و نه برای جلال است بلکه جایزه‌ای به نام جلال است، چون جلال انسان آزاده‌ای بود و خطای خودش را شناخت و به دامن اسلام برگشت. بنابراین اگر در این جایزه از جایزه «جلال» یاد می‌شود باید درنظر داشته باشیم جایزه جمهوری اسلامی را به یک شخصیت تقلیل ندهیم.

شاکری با اشاره به این‌که باید حد و مرزهایی برای جایزه جلال تعریف شود، افزود: آیا کتابی که مبنای آن جبرگرایی است می‌تواند آن معرفت بالله را داشته باشد؟ آیا کتابی که مضمونش درباره اروتیسم است می‌تواند به معرفت بالله ختم بشود؟ آیا کتابی که شک را جایگزین یقین می‌کند قادر است حرکت بالله را انجام دهد؟

این نویسنده همچنین با تشکر از محمدرضا شرفی خبوشان - دبیر علمی این دوره از جایزه «جلال» گفت: بنده در قلم و موضع وضعیت مشخصی نسبت به بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان دارم. ما امسال از برخی از نامزدها خون دل خوردیم و بسیاری از بهترین نویسندگان انقلاب همین عقیده را دارند. اما در این اختلاف‌ها وقتی بر سر یک کتاب توافقی حاصل می‌شود یعنی ما می‌توانیم بر سر آن گفت‌وگو کنیم و حرفی وجود دارد که بین ما و طرف مقابل مشترک است و این بسیار مغتنم است. همچنین تقدیر و تشکر می‌کنم چون به هر حال من در این سال‌ها منتقد جایزه «جلال» بوده‌ام اما نه نقدی که جنبه شخصی و باندی داشته باشد. ما می‌دانیم دیدن، جایزه دادن و تقدیر کردن از مخالف کاری نیست که هر کسی بتواند آن را انجام دهد و این نیازمند بزرگ‌منشی‌ای است که در این مجموعه وجود داشته است.

محمد حنیف که در این مراسم به عنوان برگزیده بخش نقد ادبی معرفی شد، در سخنانی کوتاه بیان کرد: وقتی به عظمت کائنات نگاه می‌کنیم بیشتر به خردی خودمان واقف می‌شویم و می‌فهمیم که در ابتدای راه هستیم. در چنین شرایطی حتی کوچک‌ترین جایزه‌ای هم من را خوشحال می‌کند چه برسد به جایزه جلال. به این جایزه افتخار می‌کنم و خدا را شاکرم.

مهدی قزلی - مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان و دبیر اجرایی دوازدهمین دوره جایزه «جلال» - با بیان این‌که یاد و نام جلال و کتاب‌هایش هنوز زنده است، گزارشی از این دوره جایزه ارائه کرد و متنی را برای تشکر از عوامل جایزه و نویسندگان خواند.

همچنین در ادامه مراسم محمدرضا شرفی خبوشان - دبیر علمی این دوره از جایزه - در سخنانی گفت: اینک پس از گذشت نزدیک به نیم قرن از انقلاب اسلامی و قیام همگانی ما، نویسنده ایرانی بیش از هر زمان دیگری می‌کوشد تا با آثار خویش احساس جدایی من از ما و ما از دیگری را از میان بردارد و ما را به ما توجه دهد و برای واژه‌های مشروطه‌وار حکومت و ملت و مردم معنایی یگانه و سازنده و امیدبخش آماده کند و با آثار خویش ما را به اعمال خویش توجه دهد، به نقشی که بر عهده گرفته‌ایم، به وظیفه‌ای که قرار است انجام دهیم و مدام تذکر دهد که ما نشسته‌ایم که تنها نظاره کنیم و مطالبه‌گر از دیگران باشیم. ما قیام کرده‌ایم که حرکت کنیم و معنای انتخاب و رای دادن ما خلاصی از انجام وظیفه و ایجاد مرز و دوگانگی میان ما و دیگران و فرض واگذاری مالکیت به دیگری و آن‌گاه گفتن این‌که خلاص و نشستن نیست.

او سپس با بیان این‌که بیایید نویسندگان‌مان را بخوانیم تا خودمان را خوانده باشیم، بیان کرد: آنان نه، دیگری که خودمان هستند در هر مستندنگاری در هر نقد، در هر رمان و داستان کوتاهی ما این‌که حضور داریم و مالک آن چیزی هستیم که نوشته می‌شود. نخست نسبت به آن‌چه از ماست دلسوزی کنیم و با دریافتن و استقبال همدلانه بدان مجال بالندگی دهیم. آن‌گاه آن‌چه را که از ماست به پرسش بگیریم.

دبیر علمی جایزه جلال در پایان گفت: پس از این نیز شایسته است که پنجره گشوده به نقد آثار معرفی‌شده باز باشد و اختتامیه معنای ختم کلام نباشد چراکه از نظر اهالی نقد و رسانه چه در رد و چه در تایید آثار مورد نظر جایزه می‌تواند ما را که ماییم به نویسندگان‌مان توجه دهد.

در ادامه سیدعباس صالحی - وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی - با بیان این‌که هیات داوران و هیات علمی جایزه نباید در یک چرخه بسته باشد تا امکان ورود سلیقه‌ها ممکن شود، گفت: در سال‌های اخیر و خصوصاً امسال در روند جایزه در کنار پیشکسوتان اثر اولی‌ها هم دیده می‌شوند و نقاطی از این دست کمک کرده تا نتیجه جایزه به آن‌چه باید نزدیک‌تر شود.

او افزود: جایزه «جلال» فرصتی برای پایش و تحلیل در ادبیات به جز شعر است. به نظر می‌رسد وقتی به دوره‌های اخیر نگاه می‌کنیم خصوصا به دوره دوازدهم اتفاقاتی را می‌بینیم که در ادبیات و فرهنگ نشانه پیشرفت بوده است. نویسندگان جوان روز به روز با خلاقیت در این صحنه ظاهر می‌شوند.

وزیر ارشاد سپس با اشاره به اهمیت و افزایش حضور جوانان و بانوان در عرصه ادبیات اظهار کرد: در سال‌های اخیر به لحاظ کمی و کیفی به سهم زنان در ادبیات افزوده شده است. همچنین در آثار هم تنوع در مضامین را می‌بینیم هم در حوزه داستان مضامین تنوع قابل توجهی دارند. در حوزه مستندنگاری هم این تنوع را بیشتر از گذشته می‌بینیم. جریان مستندنگاری گامی به جلو برداشته است. از موضوعاتی در حوزه‌های مختلف و زندگی روزمره زیر قلم مستندنگاری قرار گرفته است. تنوع در شیوه در حوزه‌های مختلف هم مشهود است.

صالحی با بیان این‌که داستان‌های امروز حرف‌های متنوعی دارند، گفت: همچنین در مستندنگاری علاوه بر مستندنگاری گزارشی، مستند علمی و پژوهشی بیشتر دیده می‌شود. در نقد ادبی هم چنین است و تنوع دیده می‌شود.

او افزود: گرچه مشکلات حوزه نشر مشکلات زمین‌گیرکننده‌ای است و باید از ناحیه ما مسئولان تلاش شود تا کمتر شود اما گزارش شده که دقت ناشران در تولید آثار بالا رفته و گزیده‌پراکنی کمتر شده است و این می‌تواند نعمتی باشد در دل مصیبت.

صالحی همچنین گفت: فرهنگ و تمدن ایران‌زمین هم از نظر اقلیمی و هم تاریخی آن‌قدر سوژه دارد که برای آن‌چه باید انجام شود تا آن‌چه انجام شده فرسنگ‌ها فاصله‌ است. سوژه‌های باقی‌مانده منتظر شما هستند تا از آن‌ها اثر خلق کنند.

وزیر ارشاد ادامه داد: هر کجا می‌روم به این نتیجه می‌رسم که چه بسیار سوژه وجود دارد و چقدر روایت کم.

همچنین در مراسم پایانی دوازدهمین دوره جایزه «جلال»، آیین رونمایی از کتاب «کارت دعوت» نوشته احسان رضایی و یزدان سلحشور که توسط نشر جام‌جم منتشر شده و مجموعه‌ای از آثار نقدشده توسط سایت و مجموعه بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، برگزار شد و به کسانی که آثارشان در این کتاب آمده، این کتاب به همراه شاخه گلی هدیه داده شد.

برگزیدگان و شایستگان دوازدهمین دوره جایزه «جلال» به شرح زیر معرفی شدند:

آثار برگزیده مشترک و شایسته تقدیر بخش «نقد ادبی»:

برگزیده:

«بومی‌سازی رئالیسم جادویی در ایران» به قلم «محمد حنیف» و «محسن حنیف» از انتشارات علمی فرهنگی

«نظریه و نقد ادبی میان‌رشته‌ای» به قلم «حسین پاینده» از انتشارات سمت

شایسته تقدیر:

«درباره مانایی و میرایی» به قلم «احمد شاکری» از انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

اثر شایسته تقدیر بخش «داستان کوتاه»:

شایسته تقدیر:

«افتاده بودیم در گردنه حیران» به قلم «حسین لعل بذری» از نشر نیماژ

آثار شایسته تقدیر بخش «داستان بلند و رمان»:

شایسته تقدیر:

«دور زدن در خیابان یکطرفه» به قلم «محمدرضا مرزوقی» از نشر ثالث

«وضعیت بی‌عاری» به قلم «حامد جلالی» از انتشارات شهرستان ادب

آثار برگزیده و شایسته تقدیر بخش «مستندنگاری»:

برگزیده:

«نقاشی قهوه‌خانه» نوشته «محسن کاظمی» از انتشارات سوره مهر

شایسته تقدیر:

«قطارباز» نوشته «احسان نوروزی» از نشر چشمه