شبکه نسیم | گزارشی از روند تولید برنامه" کتاب‌باز"

به گزارش همشهری آنلاین، خبرنگار ایسنا با حضور در پشت صحنه برنامه کتاب باز با اجرای سروش صحت در گزارشی چنین آورده است:

لوکیشن برنامه «کتاب‌ باز» در چند قدمی خانه‌ هنرمندان واقع شده است. به محل نزدیک می‌شویم و  درب کوچکی را می‌بینیم که نیمه‌باز است. مطمئن نیستیم درست آمده باشیم اما شماره پلاک که همان است. ما را به داخل هدایت می‌کنند؛ از راهرو گذر می‌کنیم و وارد استودیو می‌شویم. این دکور در فصل چهارم در قسمت فوقانی لوکیش تعبیه شده است و قسمت ورودی لوکیشن یادآور دکوری است که در فصل‌های قبل ساخته شده بود. دکور فصل قبل فضای سنتی‌تری داشت و حالا مدرن‌تر شده است.

ساعت ۲۰ و ۳۰ است. عوامل مشغول آماده‌سازی برای ضبط قسمت جدید هستند. مهمان برنامه هوشنگ گلمکانی است. سروش صحت هم از راه می‌رسد و با لحنی شوخ‌طبعانه با عوامل سلام و احوال‌پرسی می‌کند. صمیمیت عوامل همزمان با جدیت در حین کار به خوبی در خروجی و آن چیزی که در پخش تلویزیونی می‌بینیم، حس می‌شود.

سروش صحت به سمت اتاق مهمان برنامه می‌رود. در آنجا هماهنگی برای موضوعات برنامه و گپ‌وگفت‌ها صورت می‌گیرد.

وقت گریم و تعویض لباس سروش صحت به عنوان مجری برنامه است. او به همراه عوامل و طراح گریم و لباس وارد اتاق گریم می‌شود تا لباس مناسب را انتخاب کند. چند دقیقه‌ای در اتاق گریم آماده می‌شود و سپس به سمت دکور می‌رود تا ضبط یکی از آیتم‌ها با موضوع کتاب‌های جذاب و مطرح را آغاز کند.

تهیه‌کننده درباره کتاب‌هایی که در دکور برنامه در قفسه‌ها چیده شده است، می‌گوید: یکی از ارکان برنامه و چشم‌نواز بودن آن دکور برنامه است. دکور این برنامه اگر اول نباشد، دوم است. حضور کتاب و کتابخانه در برنامه ما خیلی مهم بوده و در فصول مختلف سعی کردیم جنس‌های مختلفی از کتابخانه‌ها را در برنامه داشته باشیم. یکی از قفسه‌ها برای سروش صحت است. یکی از قفسه‌ها هم برای من است و کتاب‌های خودمان را در آن می چینیم.

   برای آمدن به «کتاب باز» خیلی دو دل بودم

در ادامه از سروش صحت دعوت می‌کنیم تا به پرسش‌های ایسنا پاسخ دهد؛ او درباره‌ اجرای برنامه‌ «کتاب‌ باز» و دغدغه‌هایش برای افزایش فرهنگ کتابخوانی، می‌گوید: پیش از این مجری‌گری نکرده‌ بودم و از این به بعد هم بعید می‌دانم که این کار را بکنم، چون مجری‌گری بلد نیستم. اما از آنجا که به حوزه کتاب علاقه‌مند بودم، به برنامه «کتاب‌باز» آمدم. امیدوارم تا ابد و تا روزی که زنده‌ام، این برنامه ادامه داشته باشد.

او در پاسخ به اینکه چه انگیزه‌ای سروش صحت را به سمت اجرای برنامه‌ای گفت‌وگو محور مانند «کتاب باز» می‌کشاند؟ چنین توضیح می‌دهد: مجری‌گری بلد نیستم، ولی به حوزه کتاب علاقه‌مند بودم و همین طور به حرف زدن؛ آدم‌هایی هم که درباره‌ کتاب حرف می‌زنند، با هر نوع فکر و اندیشه و نگاهی که باشند برایم جالب هستند. بنابراین زمانی که آقای دکتر احسانی ـ مدیر شبکه نسیم ـ و آقای رضاییان ـ تهیه‌کننده برنامه کتاب باز ـ این پیشنهاد را به من دادند، خیلی دو دل بودم ولی بعد دیدم که کاری است که آن را دوست دارم. معمولا هم سعی می‌کنم چیزهایی که دوست دارم را اگر قابل انجام شدن باشند انجام بدهم.

صحت در پاسخ به این پرسش که آیا تا به حال فکر کرده است که سریالی با موضوع کتاب‌ و فرهنگ مطالعه بسازد تا تاثیر بیشتری بر مخاطبان داشته باشد؟ هم می‌گوید: تاکنون فکر نکردم؛ چراکه پیش از این در فصل یک دوست عزیزم، امیرحسین صدیق اجرای کتاب باز را عهده‌دار بودند و من ادامه‌دهنده بودم، بار زیادی از این کار و  شناخته شدن آن به خاطر اجرای درست و نحوه صحیح اجرای امیرحسین صدیق بود.

او با بیان اینکه کتاب و کتاب خوانی یکی از دغدغه‌های اصلی‌اش است، در این زمینه توضیح می‌دهد: اصولا کتاب خواندن برایم دغدغه بوده و لذت‌بخش است.

وی در پاسخ به اینکه مخاطبان هدف برنامه کتاب باز را چه قشری می‌داند؟ توضیح می‌دهد: استقبال از این برنامه قابل قبول بوده است. خودمان هم فکر نمی کردیم برنامه‌ی کتاب باز با این میزان استقبال مواجه باشد. ما هر دو دسته از مخاطب را داریم؛ هم مخاطب کتاب‌خوان و هم مخاطب عام که می‌گویند این برنامه باعث شده تا ما به کتاب‌ و کتاب خوانی علاقه‌مند باشیم.

صحت درباره‌ی اینکه فکر می‌کند کتاب باز تا چه زمانی می‌تواند ادامه داشته باشد و در صورت ادامه‌دار بودن، چه تغییراتی در آن اعمال خواهد شد؟ می‌گوید: من امیدوارم تا ابد و تا روزی که من زنده‌ام این برنامه ادامه داشته باشد.

   از تولد کتاب‌باز تا چهار سالگی

در فاصله‌ای دیگر به سراغ سردبیر برنامه می‌رویم تا با او هم گپ و گفتی درباره‌ی «کتاب‌باز» داشته باشیم.

افشین صادقی، سردبیر برنامه‌ی کتاب باز حدود ۱۶ سال سابقه‌ روزنامه‌نگاری دارد و همین باعث شده افتخار این را داشته باشد که به عنوان سردبیر با برنامه‌ کتب باز همکاری کند. او ادامه می‌دهد: کار سردبیر یک برنامه‌ی تلویزیونی خیلی شبیه به کار سردبیر یک نشریه‌ی تلویزیونی است. سردبیر یعنی کسی که به محتوا نظارت می‌کند و مشخص می‌کند که محتوای برنامه یا نشریه چگونه باید باشد. من وظیفه‌ی اصلی‌ام این است که با توجه به ساختاری که از روز اول در برنامه ی کتاب‌باز وجود داشته و طراحی کردیم آن چهارچوب را برای هر برنامه در نظر داشته باشم و محتوا را متناسب با مهمان و موضوعاتی که در هر برنامه مطرح می‌شود، تولید کنیم؛ البته من بخشی از تیم تولید هستم و کارگردان، تهیه‌کننده، اتاق فکر، تیم تولید همه کار گروهی انجام می‌دهیم. آن چیزی که شما در کتاب باز می‌بینید حاصل یک کار گروهی است.

او می‌گوید که از همان روز اول در «کتاب‌ باز» حضور داشته و ادامه می‌دهد: ما در شبکه نسیم قرار نیست برنامه‌ی تخصصی داشته باشیم. قرار است یک برنامه برای مخاطب عام داشته باشیم. با توجه به سیاست‌های شبکه اصل ماجرا این بوده که برنامه سرگرم‌کننده باشد. سرگرم‌کننده به این معنا که وقتی برنامه‌ی «کتاب‌ باز» شروع می‌شود، مخاطب سرش به این برنامه کاملا گرم باشد. موبایلش را چک نکند. تماس نگیرد؛ بنابراین باید برنامه‌ی جذابی درست کنی اما با توجه به اینکه موضوع برنامه در ارتباط با کتاب است و به ظاهر موضوع سختی است، شاید به نظر غیرممکن می‌آمد. ولی از آنجا که چهارمین سری از این برنامه در حال حاضر پخش می‌شود، مشخصا اقبال این برنامه نزد مخاطبان آنقدر بوده که ما را امیدوار کند، باز هم ساخت برنامه را ادامه دهیم.

او در پاسخ به اینکه آیا امکان ساخت چنین برنامه‌ای در قالب نمایشی (همانند برنامه آقای حکایتی یا سریالی نظیر کتابفروشی هدهد) امکان‌پذیر است؟ چنین اظهار می‌کند: قالب‌های اینچنینی روایت و داستان‌گویی و قصه‌گویی دارد و سریال محسوب می‌شود اما کتاب باز یک شوی تلویزیونی است و اصلا نیاز نیست نمایش در آن کار شود. مثل این است که بگویی آقای فردوسی‌پور هم برود و نمایش فوتبال اجرا کند، چون مردم قصه‌ دوست دارند. ولی ما در این برنامه راجع به قصه‌گویی حرف می‌زنیم و می‌گوییم که چقدر جذاب است. آنها قصه‌شان را می‌گویند و ما آنها را صدا می‌زنیم و می‌گوییم که بیا و بگو چرا قصه‌ات جذاب است. قرار نیست ما قصه را بگوییم. ما تاک شو هستیم. نمایش برای چی؟! کار ما نمایش دادن نیست. کار ما نشان دادن کسی است که نمایش می نویسد.

صادقی سپس درباره‌ی مهمانان برنامه می‌گوید: ما هرکسی که کتاب‌خوان باشد و کتاب باز باشد را به برنامه دعوت می‌کنیم البته با هماهنگی شبکه و هیچ محدودیتی هم نداریم. تمام سعی‌مان این است که اینجا جایی باشد که آدم‌ها بیایند و با ما و بینندگان درباره‌ی کتاب و علایق کتابی و کیفی که با خواندن کتاب می‌کنند، گفت و گو کنند. البته نه لزوما کتاب خواندن، بلکه درباره فیلم دیدن و موسیقی گوش کردن و نقاشی تماشا کردن. حضور هر آدمی در هر چهارچوب فکری در این برنامه افتخاری است برای ما. کاری به جناح و چهارچوب‌های این چنینی نداریم. تلاش ما این است که تمام آدم‌هایی که اهل کتاب و متفکر و چهره هستند و حرفشان برای مردم تاثیرگذار است به برنامه بیایند. شبکه نسیم مخاطب خاص خودش را دارد و شبکه چهار هم همین‌طور. این برنامه اگر قرار باشد از شبکه چهار پخش شود قطعا به این شکل ساخته نمی‌شود. ما در شبکه نسیم غیرتخصصی هم حرف نمی زنیم اما در قالبی حرف می زنیم که سرگرم‌کننده باشد تا مخاطب از تماشای برنامه لذت ببرد. حتما برنامه‌ی تخصصی‌تر در شبکه چهار سیما برای بیننده خودش لذت‌بخش خواهد بود.

   سروش صحت درجه یک

سردبیر برنامه کتاب‌باز اجرای سروش صحت را درجه یک می‌داند و درباره امیرحسین صدیق که در فصل اول اجرا را بر عهده داشت، اظهار می‌کند: برنامه‌ی کتاب باز خودش را مدیون حضور امیرحسین صدیق می‌داند ولی به هر حال با سروش صحت شکل دیگری از برنامه را پیش بردیم و بی تردید بهترین گزینه برای این جنس از محتوایی است که ما در برنامه تولید می‌کنیم و امیدوارم تا روزی که برنامه پابرجاست ما ایشان را در کنار خودمان داشته باشیم. چرا که برنامه مطمئنا با حضور او دوام پیدا می‌کند.

وی در پایان صحبت‌هایش ابراز امیدواری می‌کند که برنامه‌ی کتاب‌باز تداوم داشته باشد و می گوید: مدیران تلویزیون از این برنامه حمایت کردند امیدواریم این حمایت همچنان ادامه‌دار باشد و مخاطبان  برنامه‌ را دوست داشته‌ باشند و ما همچنان با عشقی که به برنامه داریم به کارمان ادامه دهیم.

   «کتاب‌باز» نقطه اشتراک مردم عام و کتاب‌خوان

هنوز ضبط برنامه آغاز نشده است. با مجتبی شکوری، یکی از کارشناسان برنامه که اجرای یکی از آیتم‌ها را برعهده دارد و همچنین تهیه‌کننده و کارگردان (محمدرضا رضائیان) به گفت و گو می‌پردازیم.

شکوری با بیان اینکه از مخاطبان برنامه‌ «کتاب‌باز» بوده است، می‌گوید: من در باغ کتاب در ارتباط با کتاب مسوولیتی داشتم که یک قسمت در فصل دوم مهمان برنامه «کتاب باز» شدم. مردم لطف  داشتند و خوششان آمد. یک قسمت دیگر مهمان شدم و بعد آقای رضائیان یک سری آیتم ثابت کوتاه طراحی کردند که «حال خوب» نام داشت و در آن راجع به حال خوب حرف زده می شد. ضرورت آن هم این بود که در فضای روانشناسی و موفقیت و مثبت اندیشی کتاب‌های زرد واقعا غوغا می کنند و معمولا ساده ترین پاسخ ها را به پیچیده‌ترین پرسش‌ها می دهند که تیراژهای بالایی هم دارند و امید کاذب می‌دهند و امید کاذب هم ریشه در واقعیت ندارد.

دغدغه‌ی اصلی این برنامه در این آیتم این بود که نگاه واقع‌بینانه‌تر و کتاب‌هایی که جدی‌تر هستند را معرفی کنیم. حالا که مردم علاقه‌مند به جست‌وجوی پرسش‌هایشان هستند، ما در برنامه‌مان پاسخ‌ها واقع‌بینانه‌تری بدهیم. به همین منظور در فصل دوم شروع به تولید این آیتم کردیم و از فصل سوم آیتم ثابت شد و از فصل چهارم هم هر سه‌شنبه در خدمت مخاطب هستم.

او می‌گوید: من فکر می‌کنم «کتاب باز» یکی از ویژگی‌های خوبش این است که بین مخاطب عام و کتاب‌خوان این تفکیک بندی را از بین برده است. ما پیش از این شاهد برنامه‌های تخصصی بودیم که انقدر از برج عاج با مخاطب گفت‌وگو می‌کردند که مخاطب نمی‌توانست درگیر موضوع شود. اما کاری که در این برنامه می‌بینیم این است که در شبکه‌ای که اساسا سرگرمی محور است، یک برنامه جدی کتاب ساخته شده و بدون اینکه از استانداردهای فرهنگی کوتاه بیایند، سعی کرده جذابیت داشته باشد.

ضبط آیتمی از  برنامه که «حال خوب» نام دارد قرار است با اجرای مجتبی شکوری و سروش صحت آغاز شود. آنها در استودیو حاضر شده‌اند و بر سر موضوع و معرفی کتاب گپ می‌زنند. ضبط برنامه آغاز می شود. شکوری یک کتاب فلسفی و روانشناسی را جلوی دوربین معرفی می‌کند و درباره‌ی ویژگی‌های کتاب صحبت می کند.

سروش صحت هم به فراخور نکاتی که کارشناس برنامه مطرح می‌کند اشعاری از سعدی و مولانا را برای روشن شدن موضوعات بداهه و در عین حال مصداقی بیان می‌کند.

پس از گپ و گفت چند دقیقه‌ای کات داده می‌شود...

   تا دلتان بخواهد «کتاب باز» مطلب و محتوا دارد

محمدرضا رضائیان هم درباره اینکه آیا به ساخت برنامه‌ای با موضوع کتاب و در ساختار نمایش فکر کرده است؟ می‌گوید: ما به آن فکر کردیم اما فقط به عنوان یک ساختار. هدف ما طبیعتا در برنامه تلویزیونی محقق می‌شود. یعنی لازمه و ساختار این جنس کار، برنامه ترکیبی می‌تواند باشد. نمایشی هم می‌تواند باشد ولی مورد دوم را پیش نبردیم و مطرح نکردیم. ترجیحمان همانی بود که از ظرفیت‌های یک برنامه‌ی تلویزیونی که متفاوت از کار نمایشی است، استفاده کنیم.

او درباره ساخت این قالب برنامه و حضور سروش صحت به عنوان مجری توضیح می‌دهد: آقای صحت از فصل دوم به این برنامه آمدند. در سال ۹۴ به تلویزیون دعوت شدم تا روی برنامه و طرح کار کنم. سال ۹۲ هم برنامه‌ای با همین عنوان «کتاب‌ باز» که مناسبتی بود و در ایام نمایشگاه کتاب از شبکه دو سیما به روی آنتن می‌رفت، کار کردیم. دو سالی روی طرح کار کردیم. در نهایت این طرح در شبکه نسیم کامل‌تر شد و شکل گرفت.

این تهیه‌کننده در پاسخ به اینکه «کتاب‌ باز» تا چه زمانی به این شکل ادامه خواهد داشت؟ اظهار می‌کند: ادامه‌دار بودن کتاب باز بستگی به میزان موفقیت خود برنامه دارد. تا زمانی که رسالتش را انجام دهد و عمرش به تلویزیون باشد، روی آنتن می‌ماند. در صحبت‌هایی که از سوی شبکه مطرح شده فکر می‌کنم قرار است ادامه‌دار باشد و رسالت برنامه این نیست که پایان یابد. تا دلتان بخواهد کتاب باز مطلب و محتوا دارد. از آن طرف هم مخاطب ما به دنیای کتاب نیاز دارد. فکر می‌کنم اگر کتاب باز را خراب نکنم عمرش به دنیای تلویزیون باشد. ما به مرور تغییراتی هم در آن از همان ابتدای فصل یک داده‌ایم و تا به اینجا رسیدیم.

وی می‌گوید: هر چه قدر برنامه‌های کتاب‌محور در شبکه‌های تلویزیونی بیشتر باشد هم درست‌تر است و هم نیاز آن وجود دارد. کتاب باز در شبکه‌ای تولید می شود که مخاطب عام و نگاه غیرنخبگانی دارد؛ البته نخبگان هم از مخاطبان این شبکه هستند. وقتی شبکه نسیم را باز می‌کنند باید انتظارشان از شبکه تنظیم شده باشد. ما برای تبلیغ کتاب‌های خوب از ناشران، هنرمندان و ورزشکارانی دعوت می‌کنیم که در جهان کتاب غوطه‌ور بوده‌اند و تنشان با دریای کتاب خیس شده است. مهمانان برنامه برای مخاطب این احترام را قائل می‌شوند که حتی کتابی که خود نوشته‌ یا منتشر کرده‌اند را معرفی نکنند و بارها پیش آمده کتاب‌های مطرح خارجی را معرفی کرده‌اند و هر مهمانی کتابی می‌آورد بهانه ای است برای معرفی کتاب‌های مختلف و دست ما در برنامه باز است.

دیگر نمی‌خواهیم راه ارتباطمان با مخاطب لنز دوربین باشد

رضائیان از راه‌اندازی باشگاه کتاب‌باز خبر می دهد و می‌گوید: زیرساخت‌های آن در حال طراحی است. قرار است در ادامه ارتباط تنگاتنگ میدانی‌ هم با مخاطبان داشته باشیم و دوره‌های کتابخوانی جدی را پوشش دهیم. قرار است این باشگاه را از تهران شروع کنیم و کم کم به کل کشور سرایت می‌دهیم.

او می‌گوید: کتاب‌باز برنامه‌ حسرت هاست، گاهی حتی همکاران ما در بخش تدارکات آنچنان به هیجان می‌آیند که برایم خوشایند است. گاهی سروش صحت آنقدر با آب و تاب و دانش بالا آدم‌ها را با خودش مواجه می‌کند، آدم حسرت می‌خورد که چرا آن کتاب را نخوانده است! بارها پیش آمده که فردای آن روز آن کتاب را خریداری کرده و در گوشه‌ای از کار خوانده‌اند و یا دیده‌ام در پشت‌صحنه برنامه همکارانی که کارشان را انجام داده‌اند از کتابخانه‌ خودمان کتاب را برداشته و به انتخاب خودشان می‌خوانند.

در حالی که به گفت و گویمان پایان می دهیم سروش صحت به زبان انگلیسی به حاضران خسته نباشید بلند می‌گوید و به عوامل یادآوری می‌کند که برای ضبط برنامه آماده است.

سپس ضبط اصلی برنامه با حضور هوشنگ گلمکانی آغاز می‌شود. پایان ضبط برنامه هم با عکس یادگاری از عوامل پشت صحنه همراه می‌شود و پس از ثبت این عکس یادگاری است که پشت‌صحنه را ترک می‌کنیم.