ناتو و تنفس مصنوعی فرانسوی

ایرنا: اظهارات یک هفته پیشِ «امانوئل مکرون» در مورد مرگ مغزی ناتو واکنش گسترده‌ای را در اروپا و آمریکا به همراه داشته و از سوی رسانه‌ها نیز با تحلیل‌های گوناگونی همراه شده است. البته رئیس جمهوری فرانسه این سخن را در راستای آرزوهای دیرینه کاخ الیزه در زمینه استقلال عمل بیشتر اروپایی ها و نقش برجسته‌تر آن ها در عرصه‌های بین المللی بیان کرد و به همین دلیل، برداشت‌های ضدآمریکایی در این اظهارات برجسته‌تر بود.

مکرون به سیاست های یکجانبه‌گرایانه آمریکا تاخت و از بی توجهی «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری این کشور به جایگاه اروپا انتقاد داشت. به نظر می‌رسد مکرون به شدت نسبت به سیاست کاخ سفید در سوریه و دادن چراغ سبز به ترکیه برای حمله به کُردها ناراحت است.

پاریس تاکید دارد که آمریکا باید در مسائل استراتژیک تصمیمات خود را با دیگر اعضای ناتو هماهنگ کند. مکرون همچنین با انتقاد از دولت آلمان، این کشور را برنده واقعی تحولات اروپا و حوزه یورو دانست که امروزه در مسیر تقویت آن اختلال می آفریند و همکاری لازم را ندارد.

اگرچه بسیاری انتقادهای مکرون را وارد می‌دانند و حتی صدراعظم آلمان هم وجود نارضایتی‌های قابل توجه در این زمینه را تایید می‌کند اما «آنگلا مرکل» می‌گوید انتقادها باید با گفت وگو و تعامل حل شود.

اظهارات مکرون و واکنش ها و تاییدهای برخی مقام های آلمانی درست در زمانی صورت گرفت که «ینس استولتنبرگ» دبیر کل ناتو به برلین سفر کرده بود. سخنان وی هم نتوانست از عمق شکاف‌ها کم کند بلکه این موضوع را برجسته‌تر ساخت. وی از سهم اندک آلمان در تامین هزینه های ناتو انتقاد کرد و همزمان نسبت به وجود شکاف میان اروپا و آمریکا در ناتو هشدار داد و هرتلاشی برای ایجاد فاصله در دوسوی آتلانتیک را نه تنها به ضرر اروپا دانست بلکه عاملی برای ایجاد شکاف در قاره سبز توصیف کرد.  

به نوشته خبرگزاری «رویترز»، دبیر کل ناتو بخشی از موضع‌گیری ها را در واکنش به اظهارات چندی قبل وزیر امور خارجه آلمان بیان کرد که اتحاد (دوسوی آتلانتیک) را هدیه ای از جانب اروپا خوانده بود.

استولتنبرگ افزود: اتحاد آلمان و اروپا بدون تضمین امنیتی واشنگتن غیرممکن بود و هر گونه تلاش برای جداکردن اروپا از آمریکای شمالی می تواند به شکاف در اروپا هم منجر شود.

تنش میان واشنگتن و اروپا در دوره ریاست جمهوری ترامپ افزایش یافته به ویژه آنکه واشنگتن نسبت به همکاری های نزدیکتر برلین-مسکو در حوزه انرژی حساس شده است. در همین چارچوب، استولتنبرگ به تغییر موضعی که در بعضی کشورهای اروپایی به ویژه آلمان در حال شکل گیری است هم واکنش هشدارگونه نشان داد و  گفت: اگرچه از ادغام دفاعی و نظامی اتحادیه اروپا حمایت می کند اما این تلاش نمی تواند جایگزینی برای ایالات متحده به عنوان بزرگترین قدرت نظامی جهان باشد. وی افزود: اروپایی ها قادر نیستند از اروپا دفاع کنند.

حمله مکرون به ناتو و سیاست‌های کاخ سفید

موضوع شکاف در ناتو هنگامی در رسانه‌ها برجسته تر شد که امانوئل مکرون چندی قبل در مصاحبه ای با نشریه «اکونومیست» عنوان داشت که ناتو اکنون به مرگ مغزی دچار شده است. در واقع مهمترین هدف وی تاکید بر نبود هماهنگی در این سازمان بود و با این سخنان به صورت تلویحی تیغ تیز انتقادات را به سمت آمریکا و سیاست های یکجانبه گرایانه آن نشانه رفت.

حال روزنامه «وال استریت ژورنال» در گزارشی با قبول مرگ مغزی ناتو تصریح کرده این سازمان هنوز نمرده و چون بیماری است کمک نیاز دارد. به نوشته این روزنامه، حق با مکرون بود که گفت متحدان باید به توافقی دست پیدا کنند تا به سرعت وضعیت جهان را تغییر دهند. در کل او اشتباه نکرده است زیرا نسلی که پس از فروپاشی کمونیسم به عنوان متحدان غربی پیروز جنگ سرد بود، سردرگم و حیران است. شکاف میان دو سوی آتلانتیک امروز عمیق‌تر از هر زمان دیگر است؛ فشار بریتانیا و فرانسه در کنار افزایش قدرت آلمان هم این اختلافات را بیشتر کرده است.

به نوشته این روزنامه آمریکایی، مکرون رُک و بی پرده بود زیرا به اعتقاد وی ایالات متحده با توجه به خط‌مشی های دونالد ترامپ دیگر منافع خود را در ناتو دنبال نمی‌کند و بر این اساس اروپا دیگر نمی تواند روی آمریکا و نقش محافظتی آن همچون گذشته حساب کند. همچنین، تشدید رقابت آمریکا و چین باعث شده است که اروپا تنها و بی پناه بماند. از این منظر، حتی اروپا در برابر روسیه و ترکیه هم بی‌یاور است.

در واقع و به تعبیر مکرون، اروپا هر روز بیشتر از گذشته آینده را از دست می دهد زیرا بیش از پیش به غول های آمریکایی و چینی وابسته می شود. در داخل، قاره سبز نیز تاکید بر ادامه سیاست‌های ریاضت اقتصادی، مسیر رشد اقتصادهای منطقه یورو را سد کرده است.

کاهش اختلافات آلمان و فرانسه

طبق تحلیل این روزنامه، نکته مهم آن است که دو کشور فرانسه و آلمان در زمینه میزان اتکا به ناتو رویکردهای کاملا متفاوتی داشتند. از سال‌ها قبل پاریس بر کاهش وابستگی اروپا به ناتو  و تمرکز بر افزایش رفاه در قاره سبز تاکید داشت اما آلمان رویکردی متفاوت به ناتو ارائه می‌کرد و خواستار ادامه چتر امنیتی آن بود. با این حال امیدواری مکرون تحت تاثیر شوک های نگرش ضداتحادیه اروپایی دونالد ترامپ بیشتر شد و تاحدود زیادی آلمان را به دیدگاه فرانسه و تشکیل یک اروپای پرقدرت متمایل کرد.

این احساس وجود دارد که آمریکا دولت مسئولیت پذیری برای ادامه اعتماد ۷۰ سال اخیر نیست و واقعیت های درونی سیاست آمریکا همین موضوع را نشان میی دهد. از این‌رو  زمینه های تمایل بیشتر آلمان به دیدگاه فرانسه آماده شد. اکنون مقام های آلمانی بر این باورند که دیگر ترامپ و آمریکا عنصر تعیین کننده در سیاست خارجی نیستند. با این حال، برلین نسبت به وضعیت همسایه‌های شرقی خود همچون لهستان و کشورهای حوزه بالتیک نگرانی‌هایی دارد و به همین دلیل دست به عصاتر از فرانسه حرکت می کند.  

ناتو؛ نیازمند پوست اندازی ادراکی

مشکل اروپا آن است که آلمان و فرانسه در مورد پایه‌های ساختار اتحادیه اروپا هم نظر نیستند؛ در حوزه‌های سیاست دفاعی و اولویت‌های سیاست خارجی اختلافات مهمی میان دو طرف وجود دارد. این اختلافات باعث ترقی اتحادیه اروپا نخواهد شد و در مقابل، فرایند اصلاحات را محدود، کُند و دردناک می سازد. البته در سمت آمریکا هم این بحث نامشخص و سردرگم است. سیاست خارجی دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه بر ادامه تعهد واشنگتن به ناتو و دفاع از اروپا تاکید دارد اما معلوم نیست فرد برگزیده در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ با چه قدرتی خواهد توانست این اجماع را هدایت و اجرایی کند. نگرانی از افزایش قدرت و نفوذ چین در سپهر سیاسی آمریکا و نقش ناتو و اروپا در استراتژی آمریکا پرسش هایی هستند که باید به آن پرداخته شود.

روزنامه «مین پست»  (MinnPost) در گزارشی راه حل برون‌رفت از این شرایط را بروز تفکراتی تازه در ناتو می داند. این سازمان تاکنون ۷۰ سال به ایفای نقش می پرداخت اما حدود سی سال است که اتحاد جماهیر شوروی که ناتو با هدف مقابله با آن ایجاد شد، محو شده است. با این وجود در رویکردها و کارکرد این سازمان تغییر خاصی رخ نداده است.

طبق این تحلیل، ناتو به تفکرات تازه نفس نیاز دارد. نوع رابطه این سازمان با روسیه، ترکیه و حتی ایالات متحده نیازمند بازتعریف است. طبق اشاره مکرون، سوریه برای رهبران اروپایی و از جمله فرانسه اهمیت دارد نه فقط به علت نوع رابطه اروپا با روسیه و ایران بلکه به این دلیل که بحران آوارگان سوری در سال های اخیر کشورهای اروپایی را دچار بی ثباتی و بحران کرده است. در چند سال گذشته فرانسه و انگلستان در انجام حملات هوایی به سوریه با ایالات متحده همکاری کردند اما اکنون دولت ترامپ نیازی به مشورت با این متحدان احساس نکرده و اقدام یک جانبه ای را انجام داد که باعث می شد تا یک عضو دیگر ناتو یعنی ترکیه، علیه کُردها که به نوعی متحد فرانسه به شمار می روند، عملیات نظامی انجام دهد. اکنون یک چالش برای فرانسه این است که روابط نزدیک ترکیه با روسیه در کنار این اقدام نظامی جایی را برای ادامه حضور آنکارا در ناتو باقی گذاشته است.

«مارتین کتل» چندی قبل در مقاله‌ای در روزنامه «گاردین» نوشت: جشن‌های بزرگی به مناسبت سالگرد ایجاد ناتو برگزار می‌شود اما درواقع این برنامه‌ها بسیار ناخوشایند هستند زیرا آشکار می‌کنند که چه مشکلات بزرگی در این سازمان وجود دارد که باید حل شود و تا به حال به چشم نمی آمدند.