هنر فلزکاری دوره مغول

با یورش مغولها در سال ۶۱۷ هـ . ق . ـ ۱۲۲۰ م . از طرف شرق و ویران شدن شهرها و پیامد آن که ویرانی مراکز فلزکاری بود ، هنرمندان فلزکار مجبور به ترک این مراکز شدند و به سرزمینهای دیگری ا …

با یورش مغولها در سال ۶۱۷ هـ . ق . ـ ۱۲۲۰ م . از طرف شرق و ویران شدن شهرها و پیامد آن که ویرانی مراکز فلزکاری بود ، هنرمندان فلزکار مجبور به ترک این مراکز شدند و به سرزمینهای دیگری ا زجمله فارس ، آذربایجان ، شمال بین النهرین ( موصل ) ، سوریه ، مصر و قفقاز مهاجرت کردند. و در اوایل سده هشتم هجری که غازان خان سوریه را به اشغال در آورد ، هنرمندان فلزکار تحت حمایت این ایلخان قرار گرفتند و در شهرهایی نظیر موصل ، دیاربکر ، حلب ، و بعدها تبریز و فارس مراکز بزرگ فلزکاری را تأسیس کردند . در این دوره با برقراری ارتباط نزدیک میان هنرمندان ایرانی و فلزکاران این مناطق تغییراتی در هنر فلزکاری ایجاد شد .
آثار باقیمانده در عین حال که نشانه هایی از مکتب خراسان دارند از هنر فلزکاری محلی نیز تأثیراتی گرفته اند . این تأثیرات متقابل را در سوریه و مصر بیشتر می توان دید .
با در نظر گرفتن این موارد که در ذیل به چند نمونه از آنها اشاره خواهد شد می توان اشیاء مربوط به این دوره را مشخص کرد .
۱) ادامه استفاده از شکل ظروفی که در دوره سلجوقی در مکتب خراسان متداول بوده است ( مانند شمعدانهایی با پایه های پهن و بلند استوانه ای توخالی و گردن بلند ) .
۲) ردیف گیسبـافتها شامل بیـش از پنج نوار ( در تزیینات اشیاء خراسان گیسبافتها از پنج نوار تجاوز نمی کرد ) .
۳) روی ظروف فلزی کلمات متداول در سوریه و مصر جایگزین کلمات متداول در ایران شده اند . از جمله (( مما عمل برسم … ))، (( عز لمولانا … العالم العادل العامل المجاهد المرابط … )) ، این کلمات همراه با نقوش مرسوم در مکتب خراسان بر روی اشیاء این دوره نقش شده اند .
۴) در این دوره ، به خصوص در اشیایی که در سوریه و مصر ساخته شده اند ، اندازه حروف نسبت به مکتب خراسان دوره سلجوقی با مقیاس بزرگتری نوشته شده اند و فضای بیشتری را نسبت به دیگر نقوش اشغال کرده اند .
۵) نقش ردیف حیوانات ، اسفنکس ها ( حیوانات ترکیبی با سر انسان ) ، پرندگان دوره سلجوقی مکتب خراسان ، در اشیاء فلزی این دوران نیز تداوم یافته است .
۶) کلاه و لباس و بطور کلی پوشش مغولی در نقشها جایگزین البسه دوره سلجوقی می شود .
۷) ترصیع فلزات که در سده ششم هجری در مکتب خراسان بسیار متداول بود، در این دوره نیز برای تزیین مورد توجه هنرمندان قرار گرفت .
۸) علاوه بر نکات ذکر شده ، ساخت ظروف با سفیدروی در غرب ایران ادامه یافت .