به مناسبت زادروز خواجوی کرمانی عارف وارسته

کمال الدین ابوالعطا» محمود پسر علی پسر محمود، معروف به "خواجوی کرمانی" از شاعران برجسته سده هشتم است که در ۶۸۹ قمری زاده شد و در سال ۷۴۳ قمری درگذشت. آرامگاه خواجو در تنگه الله …

کمال الدین ابوالعطا» محمود پسر علی پسر محمود، معروف به "خواجوی کرمانی" از شاعران برجسته سده هشتم است که در ۶۸۹ قمری زاده شد و در سال ۷۴۳ قمری درگذشت.
آرامگاه خواجو در تنگه الله اکبر شیراز است. وی از شاعران عهد مغول و معاصر سعدی شیرازی بوده است و اشعاری در مدح سلاطین منطقه فارس در کارنامه خود دارد.


● زندگینامه
خواجوی کرمانی که به نخلبند نیز شهرت دارد در اواخر سده هفتم هجری در کرمان زاده شد. زمان زایش او را به اختلاف بین ۶۶۹ - ۶۸۹ هجری ثبت کرده اند او در دوران جوانی خود جدا از کسب دانش های معمول روزگار مسافرت را نیز پیشه کرد و بازدیدهایی از مناطق اصفهان، آذربایجان، شام، ری، عراق و مصر داشته است و پس از بازگشت از این سفرهای طولانی در شیراز اقامت گزید. او لقب هایی مانند خلاق المعانی و ملک الفضلا نیز داشته است. وی در نیمه سده هشتم هجری در شهر شیراز درگذشت و در تنگ الله اکبر این شهر نزدیک رکناباد به خاک سپرده شد.


● عقاید و اندیشه ها
شعر خواجو شعری عرفانی است. مضامین عرفانی در غزلیات وی صریحا بیان می شود، اما در این اشعار که بر شاعران بعدی خود مانند حافظ تاثیرگذار هم بوده مبارزه با زهد و ریا و بی اعتباری دنیا و مافی ها از موارد قابل ذکر است. او در شعر به سبک سنایی غزل سرایی می کرده و در مثنوی نیز سعی داشته به تقلید از فردوسی حماسه سرایی داشته باشد.
خواجو را وابسته به سلسله مرشدیه می دانند. او را در ریاضیات، طب و هیئت نیز صاحب نظر می دانند. طنز و هزل و انتقادات اجتماعی از شرایط روزگار در اشعار خواجو متداول است ]۱[. او در قصیده، مثنوی و غزل طبعی توانا داشته، به طوری که گرایش حافظ به شیوه سخن پردازی خواجو و شباهت شیوه سخنش با او مشهور است.
استاد غزل سعدی ست نزد همه کس اما/ دارد سخن حافظ طرز غزل خواجو


● آثار
از خواجوی کرمانی آثار زیادی به جای مانده است که مضامین و محتوای آن ها عموما متفاوت است. بیشتر این آثار منظوم است.
دیوان; شامل قصاید، غزلیات، قطعات، ترجیعات و رباعیات که بر روی هم به دو بخش صنایع الکمال و بدایع الجمال تقسیم می شود.
شش مثنوی; در وزن های گوناگون با نام های: سام نامه، همای و همایون، گل و نوروز، روضه الانوار، کمال نامه و گوهرنامه. پنج مثنوی اخیر بر روی هم خمسه خواجو را تشکیل می دهد.
آثار منثور خواجوی کرمانی نیز شامل رسالاتی مانند رساله البادیه و رساله مناظره شمس و صحاب است که به زبان فارسی نوشته شده اند.


نویسنده : افشین می آبادی
منابع
معین، محمد، فرهنگ فارسی، انتشارات امیرکبیر جلد پنج.
دیوان حافظ با ترجمه و شرح اردو توسط عبادالله اختر، پیشگفتار از دکتر محمد ریاض خان، ناشران: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان - اسلام آباد و موسسه الکتاب گنج بخش رود - لاهور، ۱۳۹۹ هجری / ۱۹۷۹م.
حافظ نامه، شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ، نوشته بها»الدین خرمشاهی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۳.