مراحل تطوراندیشه سیاسی امام خمینی(ره)

همانند دیگر اندیشمندان و متفکرین برجسته، اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) نیز حاکی از نوعی تطور و دگرگونی در محور های اندیشهای ایشان است که از زمان تولد تا زمان استقرار نظام جمهوری …

همانند دیگر اندیشمندان و متفکرین برجسته، اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) نیز حاکی از نوعی تطور و دگرگونی در محور های اندیشهای ایشان است که از زمان تولد تا زمان استقرار نظام جمهوری اسلامی می توان آن را به سه دوره زمانی و اندیشه ای تقسیم نمود. در این مقال برآنیم تا بر سیر تفکر سیاسی ایشان از ابتدای نظریهپردازی سیاسی تا زمان تکامل آن به صورت نظام حکومتی ولایت فقیه در قالب جمهوری اسلامی پرتوی بیفکنیم.
از تولد تا۱۳۴۲ “سلطنت مشروطه با اذن و نظارت فقیهان”: سید روح الله مصطفوی در بیستم جمادی الثانی۱۳۲۰ هجری قمری مصادف با اول مهر ماه۱۲۸۱ هƒ.. ش در شهرستان خمین از توابع استان مرکزی دیده به جهان گشود، در پنج ماهگی پدر خود را از دست داد و تحت سرپرستی مادر و عمه خود پرورش یافت. اما در سن۱۵ سالگی از نعمت وجود آن دو نیز محروم گشت.
از سنین کودکی و نوجوانی، قمستی از معارف متداول روز، علوم مقدماتی و سطح حوزه های دینیه، از جمله ادبیا ت عرب، منطق، فقه و اصول را نزد معلمین و علمای منطقه و همچنین برادر بزرگ تر خود، آیت الله پسندیده فرا گرفت و در سال۱۲۹۸ هجری قمری عازم حوزه علمیه اراک شد:
پس از مدتی تحصیل در اراک عازم حوزه تازه تاسیس قم شده و به فراگیری مراحل تحصیلات تکمیلی علوم حوزوی نزد اساتید این حوزه پرداخت. اما در آنجا به ادبیات عرب و فقه بسنده نکرد و همزمان به یادگیری ریاضیات، هیئت و فلسفه، اخلاق و عرفان نیز همت گماشت. بخشی از زندگی آیت الله امام خمینی(ره) در این دوره مقارن با حکومت خفقان رژیم رضا شاه پهلوی بود، اقدامات ضد دینی و برخورد های خشن رضا شاه با علمای دینی و روحانیت و از طرفی زعامت روحانی غیر سیاسی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی بر حوزه علمیه فضایی غیر سیاسی را در آن زمان بر محیط حوزه حاکم نموده بود.
ایشان از همان آغاز دوران تحصیل در قم، علاقه خاصی به پیگیری مسائل سیاسی اجتماعی داشت و در برخی جلسات مجلس به نظاره عملکرد نمایندگان می نشستند، که در این میان علاقه خاصی به مرحوم مدرس و نطق های ایشان در مجلس از خود نشان می دادند، سخنان و مبارزات مرحوم مدرس تاثیر عظیمی بر روح و روان ایشان بر جای نهاده، به طوری که امام همواره از مدرس به عنوان عالمی مبارز و شجاع و الگویی برجسته یاد می کردند . پس از رحلت آیت الله العظمی حائری، در بهمن۱۳۱۵ هجری قمری مدت هشت سال، سرپرستی حوزه علمیه را علمای ثلاث (سید محمد حجت، سید صدرالدین صدر و محمد تقی خوانساری) بر عهده گرفتند تا اینکه در سال۱۳۲۳ شرایط برای تحقق زعامت دینی تحت لوای یک فرد و تمرکز مرجعیت شیعی فراهم گردید، در چنین شرایطی امام خمینی(ره) با همراهی عده ای از علما با دعوت آیتالله بروجردی به اجرای این مهم تحقق بخشیدند. در این زمان که حاج آقا روح الله به عنوان یکی از مدرسین و مجتهدین صاحب رای در فقه، اصول فلسفه و اخلاق و عرفان شناخته می شد . از این روی ایشان نیز همت خود را جهت حفظ کیان حوزه ها و اقتدار روحانیت به کار گرفتند؛