جنگ جهانی اول و ظهور اشکال نوین مبارزهٔ کارگران ـ در اکثر کشورهای درگیر در جنگ، موقعیت اگر نه انقلابی، پیشا-انقلابی بود. اما اگر روسیه را کنار نهیم، سه نوع موقعیت اجتماعی را در می‌یابیم. در آلمان و اتریش، شوراهای کارگری تمام منطقه را در بر گرفته و خواهان حداقل بخشی از قدرت بودند. در باواریا و مجارستان، آنها سیاست رسمی و قدرت اجتماعی رسمی را در مجمع عمومی بکار می‌بستند. در حالیکه در انگلستان و ایتا...
دکتر مصدق طی دفاع مشروحی گفت: من در روز ۲۸ مرداد نخست‌وزیر بوده‌ام و فقط دیوان کشور صلاحیت دادرسی دارد. دکتر مصدق خود را نخست‌وزیر قانونی معرفی کرد. در ساعت یک بعدازظهر پریروز، جادهٔ نظامی سلطنت‌آباد وضع دیگری به خود گرفته بود. ماشین‌های نظامی و اتومبیل‌های خبرنگاران خارجی با سرعت زیادی به طرف سلطنت‌آباد در حرکت بودند و چون قبلاً اطلاع داده شده بود که ساعت ۳ بعد از ظهر محاکمه آغاز خواهد گردید،...
رضاشاه در فروردین سال ۱۲۵۶ هجری شمسی در آلاشت سوادکوه از توابع مازندران به دنیا آمد عباس‌علی خان پدر رضا شاه دارای پنج همسر بود که رضاشاه تنها فرزند پنجمین همسر پدرش، نوش‌آفرین (سکینه یا زهرا) محسوب می‌شود. در مورد ازدواج رضاخان نظرات مختلفی وجود دارد. اولین ازدواج وی با دختردائی خود مریم (صفیه، تاجماه) بود که رضاخان ۹ سال با این زن زندگی کرد تا اینکه مریم هنگام نخستین زایمان خود در گذشت و از او...
برخی معتقد هستند که تغییر نام خلیج فارس ریشهٔ روانی دارد به‌نظر آنها اعراب حدود ۵۰۰ سال فاقد یک هویت مستقل و قومی بودند و تحت سلطهٔ عثمانیان و یا سلطه و حقارت و توسری‌خوری استعمارگران انگلیسی و فرانسوی قرار داشتند، با پایان گرفتن جنگ جهانی و استقلال این کشورها، اعراب با یک حقارت دیگر روبه‌رو گردیدند و آن شکل‌گیری دولت یهود در کنار آنها بود. موج‌گیری احساسات قومی و نژادپرستی عربی باعث شد که آنها بر...
چرا کانون استعماری؟ در آغاز باید به این پرسش متحمل پاسخ گویم که چرا، برخلاف رویهٔ متعارف، از نقش قدرت‌های استعماری در کودتای ۱۲۹۹ سخن نمی‌گویم و اصطلاح ”کانون‌های استعماری“ را به کار می‌برم؟ در تاریخ‌نگاری ایران به‌طور سنتی نقش قدرت‌های خارجی مؤثر و تحولات ایران در سده‌های نوزدهم و بیستم میلادی به نقش دیپلماسی رسمی قدرت‌های بزرگ خلاصه می‌شود که به‌طور عمده در عملکرد وزارتخانه‌های خارجه این قدرت...
خلیج فارس دریای کم‌عمقی با مساحتی در حدود ۲۵۱ هزار و ۲۲۶ کیلومترمربع در حاشیه شمال غربی اقیانوس هند واقع شده است و از شمال شرقی به کرانه‌های ایران از شرق به بحر عمان و از جنوب به شبه‌جزیرهٔ عربستان محدود می‌شود طول آن از دهانهٔ اروندرود تا تنگهٔ هرمز معادا ۱۲۵۹ کیلومتر و عرض آن از دهانهٔ مذکور تا ساحل عمان به تقریب بین ۱۸۰ تا ۲۵۰ کیلومتر متغیر و در تنگهٔ هرمز تقریباً معادل ۸۵ کیلومتر است و عمق آن...
امیر امارات برای تشویق صدام، یک میلیارد دلار را به‌عنوان هدیه اعطا نمود. پایگاه اطلاع‌رسانی ”ایلاف“ نوشت: ”حنا رزوقی الصایغ“ معاون وزیر دارائی در دوران صدام (سال ۱۹۸۰) گفت: ما در اواخر ماه اکتبر سال۱۹۸۰ یعنی دو ماه بعد از آغاز جنگ علیه ایران در هیأتی به ریاست وزیر دارائی ”ثامر‌الشیخلی“ مأموریت داشتیم که طی یک روز مبلغ ۵/۶ میلیارد دلار وام بدون بهره جمع‌آوری نمائیم. ”الصایغ“ در خاطرات خود که در ر...
تاریخ خاورمیانه و آسیای مرکزی را چه کسی می‌نویسد، و برای که می‌نویسد؟ برای پرداختن به این بحث، ابتدا لازم است به الگویی اشاره کنم که در مطالعات خاورمیانه و آسیای مرکزی در آن تعمیم دادن‌های افراطی بیش‌تر جریان دارد: مدل‌های تحلیلی وجوه تولید که به انواع مختلف تحت عنوان فئودالیسم، شیوه تولید آسیایی یا استبداد شرقی مطرح می شود، کوشش می‌کنند تصویری جامع از توسعه بلند مدت اجتماعی و سیاسی جوامع خاورمیا...
در نهم نوامبر ( ١٩١٨ )، کارگران و سربازان رژیم قدیمی آلمان را داغان کردند. جنون فرمانروائی بر جهان نیروهای نظامی پروس را در میدان‌های نبرد فرانسه به خونریزی مرگباری کشانید. باند جنایت‌کاران که آتش‌سوزی جهان‌گستر را به پا کرد و آلمان را به اقیانوسی از خون راند به انتهای ریسمان حیاتش رسیده بود. خلق ـ که برای چهار سال به او خیانت شده بود و در خدمت مولاک فرهنگ، صداقت و انسانیت را از یاد برده بود و آما...
این کتاب نگارشی است از کنش و واکنش‌های ”اجتماعی ـ سیاسی“ رخ داده در ”ایران‌زمین“. با پیش‌سازی و سپس انجام‌پذیری کودتای اسفند ۱۲۹۹ آغاز و ادامهٔ آن جریان دارد تا قیام ۲۲ بهمن ۱۳۵۷. این سرآمدهٔ ۵۸ ساله، به سه دورهٔ برگزیدهٔ تاریخی اینگونه گاه‌بندی شده است: ۱. کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ تا شهریور ۱۳۲۰. ۲. ۲۵ شهرویو ۱۳۲۰ تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲. ۳. ۲۸ مرداد تا قیام ۲۲ بهمن ۱۳۵۷. گردآوری سه دورهٔ بالا د...
تحولات داخلی روسیه در اوایل قرن بیستم که بر پایه های اندیشهٔ سوسیالیستی ایجاد شده بود و بدنبال آن، انقلاب 1917 روسیه، تأثیرات عمیقی بر جنبش ها و رجال سیاسی جهان بر جای گذاشت. ایران نیز به دلیل همجواری با روسیه و روابط سنتی میان رجال سیاسی و فرهنگی و دولتی با سیاستمداران و اندیشه ورزان روسی از این حرکت تأثیر پذیرفت. این تأثیر پذیری تا سالیان متمادی در بخش اعظمی از گروههای سیاسی و فکری و حتی بخش های...
روابط ایران و اروپا در ادوار تاریخی مختلف، اشکال متفاوتی به خود گرفته است. به هر اندازه که این روابط گسترده تر می شد، نیاز به مطالعه و شناخت ایران برای اروپاییان بیش تر احساس می گردید. در یک نگاه می توان گفت مطالعات غربی ها درباره شرق در دو مقطع و دارای دو سیر و جهت بوده است: 1. روزگاری که مطالعات شرق شناسانه زمینه ساز سلطه و استعمار اروپا و غرب است؛ در این مقطع، شرق و آداب و سنن ملل شرق با نظر ت...
معطوف به دانش و صناعت بود اما با ظهور طبقه غربگرا به سایر عرصه ها از جمله فرهنگ و سیاست نیز کشیده شد. فعالیت گستره تجددخواهان در جنبش مشروطه آغاز حرکت جدی تجددطلبان در ایران بود که با استفاده از جریان ایجاد شده توسط روحانیت و تغییر مسیر این حرکت صورت پذیرفت. مهدی انصاری دراین کتاب کوشیده است تا به بررسی غربگرایی و تجددخواهی در ایران از ابتداء جنبش مشروطه تا انقلاب اسلامی بپردازد و مهمترین اندیشه...
در دهه‌های 1970 و 1980 میلادی، خاندان سلطنتی "آل سعود" درآمد های بالای نفتی را برای افزایش و تقویت کنترل خود بر امور و نیز توسعه شبکه های موجود تابعیت و اطاعت پاتریمونیال ( پدرسالارانه ) در سراسر کشور مورد استفاده قرار داد. در نتیجه، دستگاه دولت متورم شد، و از این طریق، نقش نیروهای امنیتی و نیز تشکیلات مذهبی "وهابی" بسیار پررنگ گشت و رفته رفته تسلط اقتدارگرایانه دولت بر جامعه م...
"اکنون که همه ی تمدن های جهانی در منجلاب تمدن مدرن و روح مدرنیته غرق می شوند و هویت های شرقی در حال اضمحلال در برابر فرهنگ یکسان ساز جهانی و اقتصاد قدرتمند و بی رحم بورژوازی جهانی است، بسیاری روشن فکران منفعل شرقی به تنها چیزی که نمی اندیشند، احیا و بازسازی تمدن و فرهنگ شرقی در برابر فرهنگ غربی است. برای آن ها حتی وجود تمدن شرقی و غربی بی وجه است. اساساً تمدن تنها یک تمدن است و آن هم تمدن مدر...
امروز از ورود نخستین انسان ها در قاره آمریکا هزاران سال سپری شده است. هزاران سال پس از رسیدن اولین انسان‌ها به آلاسکا، اتباع آمریکای شمالی راه خود را به دهانه کوه‌های یخی عظیم جنوب باز کرده تا به نقطه ای که اکنون ایالات متحده (United States) نامیده می‌شود، رساندند. رفته رفته قبایل بومی در این منطقه شکل گرفت و به دنبال آن فرهنگ های منطقه ای به وجود آمد. ساکنان آمریکا در طول این چندین هزار سال از من...
یهودی‌ها در قرن نوزده میلادی با در دست گرفتن قدرت پولی و اقتصادی، جایگاه بسیار ممتاز و ویژه‌ای در اروپا به دست آورده بودند. نفوذ در کانون‌های سیاسی قدرت، و به دست گرفتن اهرم‌های تأثیرگذاری فکری و فرهنگی، حضور در ارکان حقوقی و مجامع قانون‌گذاری، موقعیت بسیار مناسبی را برای این قوم فراهم آورده بود. در چنین دوره ای بود که شماری از رهبران و سران یهود، ترویج و تبلیغ اندیشه قدیمی استقرار یهود در سرزمین...
هر تفسیری از انقلاب در ذیل نظریه‌ای خاص و در چارچوب تئوری ویژه‌ای قرارمی گیرد. آگاهی از مسبوق بودن تحلیل رخداد انقلاب به نظریه ها و تئوری هایی ویژه،ضرورت تأمل در نظریه پردازی در باب انقلاب را باز می نمایاند. چه آن که غفلت از اینبعد، تفسیرگر و تحلیل کننده پدیده انقلاب را به غلتیدن در وادی نظریه‌های متعارض وتئوری های ناهمگون پدیده انقلاب، در تفسیری واحد دچار خواهد نمود گرچه استفاده آگاهانه و روشمند...
فصل سوم انقلاب مشروطیت (۱۹۰۶م)، اگرچه ضربات مهمی بر سیادت شریعت مداران و سلطهٔ دیرپای علمای مذهبی وارد ساخت اما به خاطر محدودیت‌های تاریخی و ضعف نیروهای نوین اجتماعی در جهت پی گیری در اعمال نظراتشان برای خاتمه دادن به سلطهٔ دین در حاکمیت دولت، منجر به نوعی مصالحه در تدوین قانون اساسی و نظارت هیاتی از مجتهدین و علمای اسلام در تدوین و تنظیم قوانین شد. جنبش سوسیال دموکراسی ایران نیز از آغاز پیدایش...
نهضت اصلاحی درست‌دینان که توسط آگاه‌ترین روشنفکران مَزدایَسن (زرتشتی) و به رهبری مزدک بر ضد بهره‌کشی فئودال‌ها و اقتدارگرائی روحانیون به راه افتاد، چنانکه می‌دانیم به توطئه مشترک فئودال‌ها و مُغ‌ها درهم شکسته شد. انوشه‌روان دادگر که جوانی تحصیل‌کرده بود هر چند که با حمایت مغ‌ها و فئودال‌ها به سلطنت نشست لیکن کم و بیش همان اصلاحات مورد نظر درست‌دینان را دنبال کرد، و چنان تدبیرهائی از خود بروز داد ک...
سرزمینی که در تاریخ جهان نام ایران‌زمین به‌خود گرفت از زمان‌های بسیار دوری مسکن جماعات متعدد و قبایل بی‌شماری از قوم بزرگ آریا بود که در سراسر این زمین پهناور پراکنده بودند. این سرزمین از تاجیکستان کنونی شروع می‌شد، زمین‌های میان دو رود بزرگ آمودریا و سیردریا (که اکنون در کشورهای ازبکستان و ترکمنستان واقع‌اند) را در بر می‌گرفت، بخش اعظم سرزمین افغانستان کنونی را شامل می‌شد، بلوچستان بزرگ (که اکنون...
چنین گوید ابونصر احمد ابن احمد ابن نصر قباوی که ابوبکر محمد ابن جعفر نرشخی کتابی تألیف کرده است به نام امیر حمید ابومحمد نوح ابن نصر ابن احمد ابن اسماعیل سامانی در ذکر بخارا و مناقب و فضایل او و آنچه در وی است و در روستاهای وی از مرافق و منافق و آنچه به وی نسبت دارد، و ذکر احادیثی که در فضیلت بخارا آمده است از رسول (ص) و اصحاب و تابعین و علمای دین (رضوان‌الله علیهم اجمعین). و تألیف این کتاب به عرب...
شیخ روزبهان خنجی (روزبهان کبیر) از عرفای بلندآوازهٔ قرن ششم هجری است. آرامگاه شیخ روزبهان که روزگاری در مجموعهٔ باشکوهی از مدرسه و خانقاه و مسجد در شیراز واقع شده بود، همراه با دیگر بناهای دینی شهر شیراز، توسط قزلباش شاه اسماعیل صفوی به کلی ویران گردید. آرامگاه او همچنان مخروبه ماند تا در زمان محمدرضا شاه پهولی دستور بازسازی آن صادر شد، و در فروردین‌ماه سال ۱۳۵۰ بنای آن آغاز و یکسال و سه ماه بعد،...
۱ فروردین عید نوروز امیرمؤ منان علی علیه‌السلام می‌فرماید: ”هر روزی که در آن ، نافرمانی و معصیت خدا نشود،آن روز، عید است.“ عید ملی و باستانی نوروز، نخستین روز از سال شمسی و آغاز فصل بهار است. الف: خدایا ما را در این سال نو این حالی که داریم عوض کن ، ما گرفتار هواهای نفسانی هستیم و تو می دانی و تو می‌توانی ما را نجات بدهی. (صحیفه نور جلد 19،ص 283) ب: تحویل حال الی احسن حال این است که انشاءالله...
در ماه سپتامبر ۱۹۹۸ رئیس‌جمهور کشورمان، آقای سیدمحمد خاتمی، پیشنهادی مبنی بر نامگذاری سال ۲۰۰۱ به‌عنوان سال گفت‌وگوی تمدن‌ها به سازمان ملل متحد ارائه داد که با موافقت این سازمان روبه‌رو شد. در این مدت کوتاه، فرهیختگان جهان چنان با نظریهٔ گفت‌وگوی تمدن‌ها خو گرفته‌اند که گوئی وجود ایشان از آغاز با باور و پذیرش این اندیشه خلق شده است. بی‌تردید، استقبال کم‌نظیر مردم از نظریهٔ گفت‌وگوی تمدن‌ها ریشه در...
