شبکه های اجتماعی مجازی و انتخابات؛ مزایا و معایب

امروزه رسانه ها به عنوان یکی از ارکان دموکراسی محسوب می شوند که از یک سو با مردم و از سوی دیگر با دولت ها در ارتباط هستند و نقش اساسی در میزان مشارکت یا عدم مشارکت سیاسی ایفا می کنند. در دوران حاضر فضای مجازی و شبکه های اجتماعی اینترنتی به عنوان رسانه هایی فراگیر و پرمخاطب در سراسر جهان به ابزاری تبدیل شده اند که اکثریت مردم به آن ها دسترسی دارند.

در بحث انتخابات، شبکه های اجتماعی مجازی مانند اینستاگرام، تلگرام، واتس آپ و... به ابزارهایی قوی و پرمخاطب تبدیل شده اند که در نتیجه انتخابات تأثیر مستقیم و مؤثر دارند. استفاده گسترده از قابلیت پخش زنده در شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام و تلگرام فضای مجازی را به رسانه ای قدرت مند تبدیل کرد که حتی تأثیر آن اگر بیشتر از شبکه های تلویزیونی نباشد با آن برابری می کند.
استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی در ایام انتخابات مزایا و معایبی را دارد که در ذیل به برخی از مهم ترین آن ها اشاره می شود:
مزایا
الف) کاهش تبلیغات کاغذی و هزینه ها: امروزه با همگانی شدن شبکه های اجتماعی مجازی دیگر مانند گذشته نیازی به چاپ گسترده عکس، پوستر و بنر در جهت تبلیغات انتخاباتی نیست و نامزدهای انتخابات اکثر تبلیغات خود را در داخل همین شبکه های اجتماعی مجازی انجام می دهند. این امر علاوه بر کاهش هزینه ها به زیباسازی شهرها نیز کمک فراوانی می کند.
ب) در گذشته تبلیغات به صورت چاپی در مدت زمان کوتاهی از بین رفته و یا دچار آسیب های عمدی و غیر عمدی می شد اما امروزه تبلیغ در شبکه های اجتماعی ضمن ماندگاری طولانی از خطر آسیب نیز تا حدود زیادی در امان است و در نتیجه نامزدهای انتخاباتی تبلیغ در شبکه های اجتماعی را بر تبلیغ به صورت چاپی ترجیح می دهند.
ج) پاسخ بسیار سریع به ابهام ها و اتهام ها: در گذشته اگر نامزدی درباره نامزدی دیگر در کوران رقابت های انتخاباتی اتهام و یا ابهامی را وارد می کرد امکان پاسخ آنی و سریع طرف مقابل وجود نداشت و حتی در برخی از اوقات کلاً وقت پاسخگویی به وی نمی رسید. با واردشدن شبکه های اجتماعی به بحث انتخابات نامزدها و تیم های انتخاباتی آن ها به محض وارد شدن اتهام و یا ابهام پاسخ مربوطه را برای مخاطبان ارسال می کنند.
د) اطلاع رسانی به دور دست ترین نقاط: نامزدهای انتخاباتی در طول دوران تبلیغات امکان حضور در همه مناطق را ندارند و در نتیجه با حضور در برخی شهرهای بزرگ و مکان هایی که امکان کسب بیشتر آرا را دارند به سخنرانی و تبلیغ می پردازند. اما شبکه های اجتماعی مجازی با امکانات پیشرفته خود مانند پخش زنده این امکان را به نامزدهای انتخاباتی داده اند که بتوانند با بسیاری از مردم که عضو این شبکه ها هستند به صورت زنده در هر کجای دنیا صحبت و برنامه های خود را برای آن ها بازگو کند.
معایب
الف) سطحی بودن برخی مطالب در شبکه های اجتماعی
ب) غیر واقی بودن برخی اتهام ها و ابهام ها در شبکه های اجتماعی: اصلی ترین عیب استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی در دوران انتخابات انتشار محتوای کذب است.
ج) دستمایه طنز کردن اشتباه های لفظی نامزدها: شبکه های اجتماعی مجازی در ایام انتخابات به وسیله ای تبدیل می شوند که رقبای انتخاباتی به دنبال بروز اشتباه لفظی یا هر مورد دیگر مانند آن هستند تا با دستمایه طنز کردن آن به تخریب نامزد مورد نظر بپردازند. کافی است نامزدی به صورت اشتباه صحبتی انجام دهد، در کمتر از چند ساعت این اشتباه به تیتر اول شبکه های اجتماعی مجازی تبدیل شده و در عرض چند ساعت روی میلیون ها گوشی تلفن همراه به نمایش در می آید.
د) شکسته شدن بسیاری از خطوط قرمز: رسانه های رسمی مانند تلویزیون و رادیو از چارچوب ها و دستورالعمل های مدونی بهره می برند و هر مطلبی را منتشر نمی کنند ولی شبکه های اجتماعی در فضای مجازی فاقد چنین رویکردی هستند و در نتیجه بسیاری از خطوط قرمز در آن ها نادیده گرفته می شود.
در پایان باید گفت که شبکه های اجتماعی در فضای مجازی می توانند به عنوان محلی برای تضارب آرا و نظرات سیاسی و اجتماعی مطرح شوند یا در جهت ایجاد موج های حمایتی - انتقادی یا اپوزیسیون عمل کنند و به همین دلیل تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی به خصوص در انتخابات قابل توجه است. شبکه-های اجتماعی مجازی به راحتی می توانند سلایق و علایق واقعی هر حزب و گروه سیاسی را دسته بندی کرده و به مردم منتقل کنند. این شبکه ها همچنین می توانند نامزدها را به مردم معرفی و به آن ها این امکان را می دهند تا با توجه به خواسته های خود، نامزد مورد نظرشان را راحت پیدا کنند.