هائیتی . (اِخ ) (۱) یکی از کشورهای آنتیل بزرگ به مشرق کوبا بین 17 درجه و 39 دقیقه و 19 درجه و 57 دقیقه و 30 ثانیه ٔ عرض شمالی و 70 درجه و 40دقیقه و 76 درجه و 39 دقیقه ٔ طول غربی واقع شده . کشوری کوهستانی است که بدو دولت مستقل تقسیم میشود: 1-جمهوری هائیتی در مغرب 27750 کیلومتر مربع وسعت و 3112000 جمعیت دارد که از نژاد سیاه و دورگه (اختلاط نژاد سیاه با نژاد اروپائی ، یعنی فرانسوی و اسپانیولی ) میباشند و به زبان فرانسه تکلم میکنند. پایتخت آن پرتو پرنس (۲) و شهرهای عمده ٔآن پرنک (۳) کاپ هائی تین (۴) ، گونائیو (۵) و له کای (۶) است . قسمت ساحلی خیلی بریده بریده و دارای برآمدگی های ناموزون است . بین سلسله های جبال و تپه های پوشیده از جنگل زمینهای پست حاصلخیزی جا گرفته که بوسیله ٔ رودخانه ها آبیاری میشود. محصولات عمده ٔ آن ، قهوه ، کاکائو، پنبه و قند است و دارای میوه های نواحی استوایی میباشد. بلندترین رشته ٔ کوههای آنتیل در این جزیره جا گرفته . در سراسر جزیره از طرف مغرب به مشرق چهار رشته کوه کشیده شده که ارتفاع بلندترین آنها به 2715 متر میرسد.رشته ای که به موازات ساحل شمالی امتداد یافته از جریان رودخانه هایی که به آن سو شیب دارد جلوگیری میکند. هوای آن در نقاط مرتفع معتدل است و حرارت از 24 درجه تجاوز نمی کند، و گاهی تا زیر صفر پایین می آید. درنقاط پست درجه ٔ حرارت از 37 درجه تجاوز میکند. در این جزیره دو فصل خشک وجود دارد که یکی از کانون ثانی تا مارت و دیگری از حزیران تا ایلول ادامه می یابد. دو فصل بارانی نیز دارد، از این رو سالی دو بار محصول برداشته میشود. بارش بارانها خیلی مرتب است ، چنانکه در موسمش هر روزه یکی دو ساعت باران می بارد و گاه همراه طوفانهای شدید است . 2- قسمت دیگر جمهوری دمینیکن (۷) در سال 1492 م . بوسیله ٔ کریستف کلمب کشف شد و کریستف کلمب آن را اسپانیا نام گذاشت . در سال 1697 اسپانیا قسمت غربی جزیره را به موجب پیمان ریسویک (۸) به فرانسه واگذار کرد، و نیمه ٔ دیگر را به موجب پیمان بال (۹) در سال 1795 رها کرد.
بعد از شورش توسن لوورتور (۱۰) که با سپاهیان اعزامی ژنرال لکلرک (۱۱) جنگید و در نتیجه در سال 1804 م . جمهوری آزاد شد. این طرز حکومت با اقدامات دسالین (۱۲) (1806-1804 م .) و سولوک (۱۳) برچیده شد. قسمت شرقی جزیره در سال 1809 دوباره به دست اسپانیا افتاد و در 1844 جمهوری دمینیکن را تشکیل داد.