اِبْن‌ِ سَمُره، ابوالخطاب عمر بن علی بن سَمُرهٔ بن حسین بن سَمُرهٔ جعدی (547 - پس از 586ق/1152- پس از 1190م)، فقیه و مورخ یمنی. نسبت جعدی از جعدهٔ بن کعب بن ربیعهٔ گرفته شد که نسبش به مَعَد بن عدنان می‌رسد (ابن سمره، 1-2). کنیهٔ او را ابوالحفص نیز نوشته‌اند (ابن ربیع، 3). ابن سمره در قریهٔ اَنامِر به دنیا آمد و همانجا پرورش یافت؛ نزد گروهی از جمله مسعود بن حسّان بن حرب جعدی فقیه معروف به ابن مهندین، اصواب بن تهامی و سعید بن عمرو بن موسی جرادی قرآن آموخت و فقه را از علی بن احمد یهاقری، زید بن عبدالله همدانی و سالم بن مهدی اخفری فرا گرفت و از احمد بن محمد ابن زیدبن حسان نیز فقه و ادبیات عرب آموخت (ابن سمره، 3-4). از دیگر استادان او محمد بن موسی عمرانی و طاهر بن یحیی را نام برده‌اند (جندی، 2/17). در عدن نیز از قاضی اثیرالدین استماع حدیث کرد (ابومخرمه، 180). در نواحی مختلف یمن از جانب طاهر بن یحیی به قضاء و افتاء پرداخت. پس به اَبُیَن رفت و از جانب قاضی اثیرالدین در 580ق/1184م به منصب قضای آنجا گمارده شد (جندی، همانجا) و گویا در همان شهر درگذشته است (ابومخرمه، 2/179). ابن سَمُره شهرت خویش را مرهون کتاب طبقات فقهاءالیمن است که در آن به شرح احوال فقیهان یمن از روزگار پیامبر(ص) تا عهد خویش پرداخته و آنچه از اخبار و زندگانی و مصنفات آنان به دست آورده، بیان کرده و گاه با تکیه بر کتب تاریخ و فقه و حدیث و گاه به نقل از شیوخ، حوادث تاریخی آن دوره را شرح داده است. این کتاب در 1957م به کوشش فؤاد سید در قاهره به چاپ رسیده است. طبقات فقهاء الیمن اساس بسیاری از تألیفات بعدی در همین زمینه قرار گرفته است. جندی (همانجا) ابن سمره را استاد خویش خوانده و تألیف کتاب السلوک خود را مرهون کتاب او دانسته و در شرح احوال متقدمین، بر طبقات وی تکیه کرده است. طبقات فقهاء الیمن مورد استفادهٔ بسیاری از مؤلفان بعدی قرار گرفته است (مثلاً نک: اسنوی، 258؛ سبکی، 130، 140، 336، 337؛ ابن قاضی شهبه، 1/242). حسن بن علی حمیری (د 667ق/1269م) بر این کتاب ذیلی نگاشته است (خزرجی، 1/172-173).
