اِبْنِ سَمّاک، ابوعمرو عثمان بن احمد بن عبدالله بن یزید دَقّاق (د 26 ربیعالاول 344ق/20 ژوئیهٔ 955م)، محدِث بغداد. از جزئیات زندگی و حتی مذهب فقهی وی اطلاعی در دست نیست. همین مقدار میدانیم که او در بغداد میزیسته است (سمعانی، 7/204؛ قس: حاکم، 1/188؛ خطیب، تاریخ، 11/302). ابن سماک از مشایخ بسیاری بهره برده که از آن میان میتوان از محمد بن عبیدالله بن منادی، حسن بن مکرم، محمد ابن حسین خثعمی، جعفر بن محمد بن مالک، ابوقلابه رقاشی و یحیی بن ابی طالب نام برد (دار قطنی، 1/72، 83، 99؛ حاکم، همانجا؛ مفید، 340؛ نجاشی، 112؛ برای آگاهی از دیگر مشایخ وی نک: دارقطنی، جم؛ حاکم، جم؛ مفید، 293؛ طوسی، جم؛ خطیب، همان، 11/302-303؛ همو، شرف، جم؛ ذهبی، سیر، 11/349، 15/444؛ رودانی، جم). وی همچنین قرائت را نزد اسماعیل بن اسحاق قاضی و محمد بن احمد براء فراگرفت و ابوالحسن دارقطنی علاوه بر حدیث در قرائت نیز از وی بهره برده است (دارقطنی، 1/58، جم؛ ابن جزری، 1/501). از دیگر راویان و شاگردان وی حاکم نیشابوری، ابن شاهین، شیخ مفید، ابوعلی بن شاذان، محمد بن عثمان نصیبی، هلال بن محمد حفّار، ابن منده و ابن فضل قطان را میتوان نام برد (حاکم، 1/37، جم؛ مفید، 340؛ نجاشی، همانجا؛ طوسی، 1/367؛ خطیب، تاریخ، 11/302؛ ذهبی، سیر، 15/445؛ برای آگاهی از دیگر راویان وی نک: مفید، 293؛ طوسی، 1/396، 2/9؛ خطیب، همانجا؛ همو، شرف، جم؛ رودانی، جم). برخی از رجالنویسان همچون حاکم نیشابوری، دارقطنی، ابن شاهین و خطیب بغدادی وی را توثیق کردهاند (نک: حاکم، 1/188؛ خطیب، تاریخ، 11/302-303). لیکن ذهبی ( میزان،3/31، مغنی، 2/424) نه شخص وی، بلکه اسناد برخی روایات او را مورد طعن قرار داده است. بنابر نقل ابن حجر (4/131) وی دارای سندی عالی بوده و با اینکه قریب 90 سال بعد از بخاری (د 256ق) وفات یافته، از برخی از مشایخ او روایت کرده است. ابن سماک در بغداد درگذشت (سمعانی، 7/205) و پسرش ابوالحسین محمد بر او نماز گزارد و در بابالدیر بغداد به خاک سپرده شد (خطیب، همان، 11/303). آثار: 1. الامالی ( فهرس،شم (7)3825)، احتمال دارد استفادههای طوسی در امالی خود (جم) از ابن سماک به نقل از این کتاب باشد؛ 2. الفوائد المنتقاهٔ (همان، شم (17)3771، (5)3812)؛ 3. وفیات شیوخه (همان، شم (15)3842)؛ 4. چند جزء حدیثی که در کتابخانهٔ ظاهریه موجود است (همان، شم (2)3839، (6)3799؛ ظاهریه، 1/204، 247)؛ 5. همچنین ابن سماک تألیفی در فضائل اهل بیت(ع) داشته که نسخهای از آن با تاریخ 340ق در اختیار ابن طاووس بوده است (نک: ابن طاووس، 20، 180-181). ظاهراً روایاتی که از ابن سماک در زمینهٔ فضائل اهل بیت(ع) در آثار دیگر مؤلفان (نک: مفید، 293؛ ابن شهر آشوب، 2/88، 136، 186، 282، 337؛ خوارزمی، 100، 125، 128) نقل شده، از همین کتاب است. ابن شهر آشوب که از وی با عنوان قاضی نام برده، روایتی دربارهٔ مولد امام علی(ع) به نقل از ابن سماک میآورد که با دیگر روایات در این موضوع قابل مقایسه است (2/172). گفتنی است که برخی از آثار سلف به روایت ابن سماک در کتابخانهٔ ظاهریه موجود است ( فهرس،198، 248، 249، 391).