اِبْنِ حُسامِ خوافی، مولانا جمالالدین محمدبنحسام (د 737ق/ 1337م)، شاعر سدههای 7 و 8ق/13 و 14م. وی در اصل از مردم خواف بوده ولی در شهر هرات زندگی میکرده است و مرقدش نیز در آنجاست. ابن حسام از شاعران دربار ملک شمسالدین کَرت بوده و در قصیدهای که در 729ق به زبان عربی سروده، این پادشاه را مدح گفته و تاریخ ابتدای سلطنت او را بیان کرده است (دولتشاه، 169؛ اوحدی، 106). از غزلیات او مقدار اندکی در تذکرهها بر جای مانده و همین نمونههای مختصر نشان میدهد که وی در غزلسرایی توانا و صاحب ذوق بوده است. وی در شعر «محمد» و «ابن حسام» تخلص میکرده است (نفیسی، 1/206). از او مستزادی به مطلع: آن کیست که تقدیر کند حال گدا را در حضرت شاهی کز غلغل بلبل چه خبر باد صبا را جز ناله و آهی در دست است که بسیار معروف است و به گفتهٔ دولتشاه سمرقندی (ص 169-170) خواجه عبدالقادر عودی تصنیفی و قولی بر آن ساخته است.