اِبْن‌ِ حاتِم، بدرالدین محمد بن حاتم یامی هَمْدانی (زنده در 702ق/1303م)، مورخ، از بزرگان یمن، از تبار بنی‌حاتم - فرمانروایان صنعاء در سدهٔ 6 و 7 ق - معاصر با مظفر یوسف دومین حکمران خاندان رسولی یمن. آگاهی ما از زندگانی و احوال ابن حاتم بسیار اندک است. به نوشتهٔ خزرجی (ص 337- 338) که کتابش کهن‌ترین مأخذ در این زمینه است، وی در 702ق، زنده بوده است و نیز می‌دانیم که از نزدیکان خاندان حکومتی و یکی از افراد مورد اعتماد بود که به عنوان فرستادهٔ ویژه، مأموریت حل اختلاف میان سلطان و رؤسای قبایل را بر عهده داشت. وی از جمله در 672ق/1274م به نیابت از مظفر یوسف (همو، 186-187) و در 702ق از سوی سلطان مؤید داوود مأموریت حل اختلاف و عقد قرارداد آشتی با اشراف زیدیه را بر عهده گرفت (همو، 338). اما این مأموریتها هرگز او را از کارهای علمی بازنداشت ( 2 EI). شهرت بدرالدین که او را به عنوان مورخ، بلندآوازه ساخته به جهت تألیف کتاب السمط الغالی الثمن فی اخبار الملوک من الغز بالیمن است I/394) .(GAL, این کتاب از مهم‌ترین منابع تاریخ یمن و معتبرترین تألیف در تاریخ ایوبیان و بنی رسول از فرمانروایان یمن است. کتاب با ذکر فتح یمن به دست تورانشاه بن ایوب - برادر صلاح الدین ایوبی - در 569ق/1174م آغاز می‌شود و پس از ذکر رویدادهای این دوره تا سقوط این خاندان، با آوردن اخبار بنی رسول تا روزگار ملک اشرف جانشین ملک مظفر یوسف به پایان می‌رسد. محتوای اثر ابن حاتم به جهت اینکه یا از دیده‌های اوست و یا از شنیده‌هایش از اشخاص معتمد، از اعتبار ویژه‌ای برخوردار است. مؤلف وقتی از دیگران نقل می‌کند، ضمن بیان اقوال موافق و مخالف، خود به بیان قول مرجح و روایت معتمد می‌پردازد و گاه نیز انتخاب و ترجیح را به خواننده وامی‌گذارد (عبدالعال، 142). با توجه به این اعتبار و ارزش است که کتاب وی مورد استناد مورخانی چون الجندی صاحب کتاب السلوک فی طبقات العلماء و الملوک، ابن عبدالمجید، مؤلف تاریخ یمن با عنوان بهجهٔ الزمن فی تاریخ الیمن؛ خزرجی، صاحب العقود اللؤلؤیهٔ فی تاریخ الدولهٔ الرسولیهٔ، ابن الدیبع، مؤلف بغیهٔ المستفید فی اخبار مدینهٔ زبید و بالاخره ابومخرمه، مؤلف قلادهٔ النحر فی وفیات اعیان الدهر، قرار گرفته است (همو، 143، 162-164). بدون شک اثر ابن حاتم در بیان تاریخ غز در یمن از مهم‌ترین مآخذ است. متن کتاب از روی نسخهٔ خطی موزهٔ بریتانیا به وسیلهٔ رکس اسمیت تصحیح و در سلسله انتشارات اوقاف گیب در 1974م انتشار یافته است. به ابن حاتم کتاب دیگری نیز با نام العقد الثمین فی اخبار ملوک الیمن المتأخرین نسبت داده شده است (ابومخرمه، 83)، ولی تاکنون نسخه‌ای از آن یافت نشده است. اگرچه برخی از شرق شناسان از جمله کای1 انگلیسی دو کتاب السمط الغالی و العقد الثمین را یکی دانسته‌اند، اما دلیل کافی بر این ادعای خود نشان نداده‌اند (عبدالعال، 144). کتاب اخیر به تاریخ یمن قبل از فتح ایوبیان اختصاص دارد (همانجا).
