اِبْنِ اَمیرِ حاج، ابوجعفر محمد بن حسین حسینی (د ح 1183ق/ 1769م)، عالم، ادیب و شاعر شیعی مذهب نجفی. نسب وی با 22 واسطه به امام زینالعابدین سجاد(ع) میرسد (مدرس، 7/393). از زادگاه و تاریخ تولد و زندگانی او اطلاع دقیقی در دست نیست، جز اینکه نوشتهاند وی ساکن نجف اشرف بوده و در همان شهر درگذشته است (آقابزرگ، طبقات، 204). دربارهٔ استادان و شاگردان وی نیز آگاهی چندانی نیست و تنها محسن امین (9/259) یکی از استادان وی را، به نام سیدنصرالله بن حسین حائری مدرس نام برده است. چند اثر به ابن امیرحاج نسبت دادهاند که تاکنون فقط یکی از آنها به چاپ رسیده است و آن کتاب شرح الشّافیهٔ ابوفراس است که برای ابوسعد عبدالله فخریزاده، قاضی عراق تألیف کرده است (آقابزرگ، الذریعهٔ، 13/315). تألیف کتاب در 1174ق آغاز و در 1183ق پایان یافته و سپس به چاپهای متعدد رسیده است (همان، 1/466، 8/35؛ مشار، 553). آنچه از آثار خطی وی میشناسیم عبارت است از: الا¸یات الباهرات فی معجزات النبی(ص) و الائمهٔ الهداهٔ (ع)، که آن را برای سیدنصرالله بن حسین حائری مدرس (استاد خود) به نظم درآورده است (مدرس، 393). نسخهای ناقص از این کتاب در کتابخانهٔ شخصی محمدعلی خوانساری موجود بوده است (آقابزرگ، الذریعهٔ، 1/45)؛ ارجوزهٔ فی تاریخ المعصومین الاربعهٔ عشر، که به گفتهٔ آقابزرگ (همان، 1/466) ضمن مجموعهای در خزانهٔ کتب آل عیسی عطار در بغداد موجود بوده و خود او آن را دیده است. این کتاب با عنوان منظومهٔ فی تواریخ الائمه(ع) نیز یاد شده است؛ تاریخ نورالباری، دیوان شعری است در تاریخ اهل بیت که آن را بعد از کتاب الا¸یات الباهرات در اواخر عمر در 1177ق سروده و در پایان آن ارجوزهای راجع به سلسله نسب فخریزاده آورده است. نسخهای از آن در مکتبهٔ شیخ محمد سماوی موجود است و آقابزرگ (همان، 3/292-293) آن را دیده و نوشته است که گویا به خط خود ناظم است. وی در مقدمهٔ مآثر، خود را «شاعر آل رسولالله» خوانده است (ص 1)؛ مآثر آباءِ خاتم الانبیاء که دربارهٔ معرفی نیاکان پیامبر(ص) است نسبت آن حضرت را با 49 واسطه به حضرت آدم رسانده است. نسخهای از این کتاب به خط ابوالقاسم شریف اصفهانی مازندرانی در 1271ق به شمارهٔ 6225 در کتابخانهٔ مرکزی دانشگاه تهران (مرکزی، 16/221) موجود است؛ نفثات المصدور، که نسخهای از آن در کتابخانهٔ محمد سماوی محفوظ است (جامعه، 4(2)/228).