اِبْنِ نَجّار، ابوالحسن محمدبن جعفربن محمدبن هارون تمیمی کوفی (16 محرم 303 - جمادی‌الاول 402 / اول اوت 915 ـ دسامبر 1011)، محدث، مقری و نحوی. وی در کوفه زاده شد. در سال تولد او اختلاف هست. یاقوت (ادبا، 17/104) برخلاف دیگر منابع (نک : خطیب، 2/159)، به نقل از وزیر مغربی، سال تولد وی را 311ق آورده است. وی از مشایخ کوفه، بصره و بغداد بهره برد. از میان شیوخ و استادان او باید از ابوبکر ابن درید ازدی، ابراهیم‌بن محمد نفطویه، محمدبن یحیی صولی، احمدبن محمدبن سعید ابن عقده، محمدبن قاسم‌بن زکریا محاربی، عبدالعزیزبن یحیی جلودی، محمدبن حسین خثعمی اشنانی و پدرش نام برد (مفید، 22؛ ابن شاذان، 89؛ ابوعبداللّه علوی، التعازی، 24، فضل زیاره، 40؛ خطیب، 2/158-159). عمر طولانی ابن‌نجار او را از طبقه‌ای عالی در سند برخوردار ساخت. در میان شاگردان و راویان وی باید شیخ مفید، ابن شاذان قمی، ابوعبداللّه علوی، علی‌بن محمد خزاز، احمدبن علی نجاشی، حسین‌بن علی وزیر مغربی، ابوالقاسم ازهری و احمدبن عبدالواحد وکیل را نام برد. وی حتی در 391ق در 88 سالگی در بغداد حدیث می‌گفته است (مفید، ابن شاذان، ابوعبداللّه علوی، همانجاها؛ خزاز، 300؛ نجاشی، 67؛ خطیب، 2/159؛ یاقوت، همانجا). ابن نجار علاوه بر حدیث و نحو در قرائت نیز دست داشت، به‌وبژه قرائت عاصم و حمزه را نزد مشایخ این علم را فرا گرفته بود. از استادان قرائت او باید به حسن‌بن داوود نقّار، محمدبن حسن‌بن یونس نحوی و نیز پدرش اشاره کرد. وی خود به کسانی چون ابوعلی غلام هرّاس، حسن‌بن محمد بغدادی و ابوعلی عطار قرائت آموخت و روایاتش در آثار مقریانی مانند ابن سوار در المستنیر، ابوالعلاء همدانی در غایه‌الاختصار و ابوالعز قلانسی در الکفایه آمده است (همانجا؛ ابن جزری، 2/111). او به تاریخ نیز علاقه‌مند بود و بنا بر نقل نجاشی (ص 428) کتاب الجمل نصربن مزاحم را نزد احمدبن محمدبن سعید ابن عقده خوانده بود (نیز نک : آثار). برخی از رجال‌شناسان همچون احمدبن محمد عتیقی و سمعانی وی را توثیق کرده‌اند و سمعانی یادآور شده که ابن نجار در زمان خویش شیخ و بزرگ محدثان کوفه به شمار می‌رفته است (خطیب، همانجا؛ سمعانی، 13/34). در منابع اطلاعی دربارۀ مذهب او داده نشده است، تنها قراینی چون وجود عالمان نامدار شیعه در میان شاگردانش و نیز برخی روایات وی در فضایل اهل بیت(ع) قابل توجه است (مثلاً ابوعبداللّه علوی، الاذان، 30، فضل زیاره، 38، جم ؛ عمادالدین طبری، 108). همچنین در این زمینه باید افزود که نجاشی در رجال (ص 111، 411، جم( با عناوینی چون محمدبن جعفر ادیب و محمدبن جعفر مؤدب از ابن نجار نام برده و به نقل از وی بسیاری از آثار امامیه را از ابن عقده روایت کرده است. آثار: 1. الاستدراک لما اغفله‌الخلیل (بغدادی، 1/70)؛ 2. تاریخ الکوفه (یاقوت، همانجا) که المصنف نیز خوانده می‌شده و مورد استفادۀ کسانی چون یاقوت در ادبا (3/8، 8/110) و بلدان (4/633) و ابن طاووس در فرحه‌الغری (ص 71) قرار گرفته است (نیز نک : قفطی، 3/84)؛ ؛ 3. التحف والطرف؛ 4. روضه‌الاخبار و نزهه‌الابصار؛ 5. القراءات؛ 6. مختصر فی‌النحو؛ 7. الملح والمسّار؛ 8. الملح والنوادر (یاقوت، ادبا، 17/104).