ابن ناعمه

اِبْنِ ناعِمه، عبدالمسیح‌بن عبداللّه حمصی ناعمی، مترجم مسیحی آثار فلسفی ارسطو در سده‌های 2 و 3ق/8 و 9م. از زندگی او هیچ اطلاعی در دست نیست و با آنکه از مترجمان دورۀ اوج ترجمه به‌شمار رفته و با کسانی چون کندی هم‌عصر بوده است، نویسندگان متقدم متعرض شرح حال او نشده‌اند. از نسبت او معلوم می‌شود که خود یا پدرانش اهل حمص بوده‌اند. برخی از نویسندگان معاصر او را از مترجمان عصر خلافت مأمون و معتصم دانسته‌اند (اولیری، 217؛ دبور ، 36؛ GAL, I/222؛ ووستنفلد، 18). به نظر می‌رسد که وی هم از یونانی به سریانی و هم از سریانی به عربی ترجمه می‌کرد (ابن‌ندیم، 244، 249) و ابن ابی‌اصیبعه ترجمۀ او را متوسط نزدیک به خوب دانسته است (1/204). ترجمه‌های او از این قرار است: 1. اثولوجیا (تئولوگیا) در الهیات منسوب به ارسطو، که بنا بر تحقیقات والنتین روزه در 1883م معلوم شد که این کتاب اصلاً از فلوطین، فیلسوف نوافلاطونی اسکندرانی و بخشی از کتاب تُساعات او بوده است. چنانکه فصولی از همین کتاب به نام رساله فی‌العلم الالهی به فارابی منسوب شده است (بدوی، 2-4؛ نیز نک‍ : اولیری، همانجا؛ دیور، 37). ائولوجیا در 1882م به کوشش دیتریتسی در برلین و 1315ق در حاشیۀ کتاب قبسات میرداماد در تهران، همچنین در 1356ش، مجدداً در تهران به کوشش سیدجلال‌الدین آشتیانی طبع و انتشار یافت. چاپ کامل آن به وسیله عبدالرحمن بدوی در 1955م در قاهره و در 1977م توسط وکاله‌المطبوعات کویت مجدداً منتشر شده است. 2. سماع طبیعی ارسطو، به تفسیر یحیی نحوی که 4 مقالۀ نخست را قسطابن لوقا و 4 مقالۀ بعدی را ابن‌ناعمه به عربی ترجمه کردند (ابن‌ندیم، 250)؛ 3. الکلام علی سوفسطیقا. این کتاب را ابن‌ناعمه به سریانی ترجمه کرد و ابراهیم‌بن بکس آن را به عربی باز گردانید و تنقیح کرد، کندی فیلسوف آن را شرح کرد (همو، 249). نسخه‌ای از این اثر در پاریس موجود است (دوسلان، شم‍ 2346).