اِبْن‌ِ مُبارَک، ابوعثمان سَعدان (د 220ق/835م)، نحوی، ادیب و راوی ادب. پدرش، مبارک، از اسیران طخارستان بود (ابن ندیم، 77)، اما او خود گویا در بغداد زاده شد (خطیب، 9/203). تقریباً همهٔ مآخذ به نابینا بودن وی اشاره کرده‌اند، اما دربارهٔ اینکه وی از آغاز تولد نابینا بوده است یا نه اطلاعی در دست نیست. ابن مبارک، غلام عَاتِکهٔ، کنیزِ مهدی‌ِ عباسی، همسر مُعَلّی بن ایوب طَریف بود (ابن ندیم، همانجا). ابن انباری، وی را از راویان ادب عربی دانسته (خطیب، همانجا) و خوانساری (4/31) او را در این باب، در شمار متقدمان نهاده است. وی در نحو پیرو مکتب کوفه بود (ابن ندیم، همانجا؛ یاقوت، 11/189). با این حال آثار ابوعُبَیده مَعمَر بن مُثنّی (د 207ق)، نحوی پیرو مکتب بصره، را نیز از خود وی روایت کرده است (ابن ندیم، خطیب، همانجاها). ابن مبارک با جاحظ نیز همروزگار بود و جاحظ (1/155) اشعاری به روایت وی نقل کرده است. وی دیوان شعر فرزدق را نیز روایت کرد (سزگین، 2(3)/76)؛ گفت و گویی از او با اصمعی (جاحظ، 7/202) و نیز گزارشی دربارهٔ حضور وی در حلقهٔ درس ابن جریح در دست است (ابوالفجر، 6/91) و علی بن بشر مروزی 3 بیت از اشعار ابن مبارک را که خود برای او فرستاده، نقل کرده است (ابن عبدربه، 2/321). از دیگر کسانی که از وی روایت کرده‌اند، محمد بن حسن بن دینار هاشمی است (خطیب، همانجا). حافظهٔ نیرومند وی را نیز مانند حافظهٔ بسیاری از دیگر راویان ادب ستوده‌اند (ابن عبدربه، 2/230). دو گزارش دربارهٔ سفرهای او در دست است که یکی از آن دو مربوط به سفر وی به شام است (همو، 3/183، 6/13). تنها یاقوت (11/190) به سال درگذشت ابن مبارک اشاره کرده است، اما دربارهٔ چگونگی درگذشت او و محل آن سخنی نگفته است. آثار: 6 اثر به شرح زیر به وی منسوب است که هیچ‌کدام اکنون در دست نیست:1. الارضین و المیاه و الجبال (ابن ندیم، 77). همو قسمتی از کتاب را به خط ابن الکوفی دیده است؛ 2. الامثال؛ 3. خلق الانسان؛ 4. المناهل؛ 5. النقائِض، که ابن مبارک این کتاب را از ابوعبیده روایت کرده است؛ 6. الوحوش (ابن ندیم، همانجا؛ صفدی، 5/190؛ سزگین، 2(3)/76).