اِبْن‌ِ لَبّان، شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عبدالمؤمن اِسْعِری دمشقی (679 -24 یا 25 شوال 749ق/1280- 15 یا 16 ژانویهٔ 1349م)، فقیه شافعی، محدث، صوفی، ادیب و مفسر. او در دمشق به دنیا آمد و در همانجا نشأت یافت (یافعی، 4/333). مقدمات ادب را از شمس‌الدین محمد بن ابی الفتح آموخت و شاطبیه را نزد پدرش شهاب‌الدین خواند (یافعی، همانجا) و از ابوحفص ابن قواس، ابوالحسین یونینی و شرف‌الدین فزاری حدیث شنید (صفدی، 2/168؛ داوودی، 2/80). سپس به مصر رفت و از عبدالمؤمن بن خلف دِمیاطی در قاهره، عبدالرحمان بن عبدالقوی خثعمی در جیزه، علی بن احمد غَرّافی در اسکندریه و حسن بن عبدالکریم غماری سبط زیادهٔ حدیث شنید (صفدی، همانجا؛ ابن رافع، 2/104). فقه را از جمال‌الدین شریشی، نجم‌الدین ابن رفعه، کمال‌الدین ابن زملکانی و صدرالدین ابن وکیل فراگرفت و همگی به او اجازهٔ فتوا دادند (یافعی، همانجا). ابن لبان بر اثر آشنایی و مصاحبت با یاقوت حبشی شاذلی در اسکندریه (نک: یوسفی، 339)، بدو گرایش یافت، و به دامادی وی درآمد (شعرانی، 2/20). او در مصر ابتدا در جامع عتیق مجالس درس و وعظ داشت و بر طریق شاذلیه سخن می‌گفت (اسنوی، 2/370؛ ابن قاضی شهبه، 3/69). وی علاوه بر خطابت جامع اَفْرَم و سپس جامع آقسنقر ناصری، تدریس در مدرسهٔ خشابیه را برعهده داشته است (اسنوی، همانجا؛ ابن دقماق، 13/205؛ ابن قاضی شهبه، 3/68). از شاگردان او در فقه و اصول ابن ام قاسم و تقی‌الدین محمد ابن ببائی را می‌توان نام برد (ابن قاضی شهبه، 3/93؛ ابن حجر، 2/139). فردی مالکی به نام عبدالواحد ابن مغربی برضد ابن لبان اقامه دعوا کرده، مدعی شد که او قائل به عدم حرمت سجود بر بت و تفضیل یاقوت حبشی بر بعضی از صحابه و غلو در حق اوست، ولی با وساطت چند تن از امیران، سلطان از قضات خواست که به توبه دادن ابن لبان اکتفا کنند (یوسفی، همانجا). در 10 محرم 737ق/19 اوت 1336م، بار دیگر ابن لبان به اتهام قول به حلول و اتحاد و غلو در عقاید قرمطی به محکمه احضار شد و به بعضی از موارد اتهام اعتراف نمود، اما با شفاعت برخی از بزرگان از قتل او صرف‌نظر شد، ولی از تبلیغ منع گردید (ابن کثیر، 14/177؛ نیز نک: ابن حجر، 5/60؛ مقریزی، 2(2)/408). ابن لبان چند سال بعد، در 744ق/1343م در آرامگاه شافعی در قرافه به تدریس پرداخت (حسینی، 149؛ اسنوی، همانجا) و سرانجام در اثر ابتلا به طاعون درگذشت (همانجا). ابن لبان شعر نیز می‌سروده و یافعی اشعار او را ستوده است (3/334) و نمونه‌ای از اشعار وی توسط سبکی (9/95-96)، ابن ایاس (1(1)/527) و داوودی (2/82) نقل شده است. نقشبندی (ص 544) نسخه‌ای خطی را در موزهٔ عراق معرفی کرده که دربردارندهٔ اشعاری از ابن لبان است. تنها اثر چاپ شدهٔ ابن لبان رد معانی الا¸یات المشابهات الی معانی الا¸یات المحکمات است که در قاهره در مطبعهٔ المحمودیهٔ و نیز در بیروت در 1328ق و بار دیگر به کوشش حافظ وهبه در استانبول در 1331ق/1913م به چاپ رسیده است. همچنین از کتاب تفسیر او که گویا در اواخر عمر آن را شروع کرده و ناتمام مانده است (نک: یافعی، همانجا) نسخه‌هایی در کتابخانه‌های سلیمانیهٔ استانبول و دارالکتب قاهره ؛ GAL,S,II/137) خدیویه، 1/141) موجود است (برای نسخهٔ خطی یک اجازه و یک فتوا از او، نک: نموی، شم 1588 ؛ ، GAL,S همانجا؛ قس: کوپریلی، 2/309؛ برای دیگر آثار یافت نشدهٔ وی، نک: یافعی، همانجا؛ ابن حجر، 5/61).