اِبْن‌ِ کامِل، ابوبکر احمد بن کامل بن خلف بن شجره (260- 8 محرم 350ق/874 -27 فوریهٔ 961م)، عالم در علوم قرآن، فقیه و فاضی بغدادی. او را منسوب به جدش شجری نیز خوانده‌اند (سمعانی، 8/65). وی در سامرا زاده شد و در بغداد سکنی گزید (ابن ندیم، 35؛ خطیب، 4/357). تحصیلات اولیه‌اش را در آنجا آغاز نمود و قرائت را به طریق عرض از ابوبکر اصبهانی، محمد بن یحیی کسائی صغیر و دیگران فراگرفت (ابن جزری، 1/98). از گروهی از مشایخ حدیث چون حارث بن ابی اُسامه، احمد بن ابی خیثمه، ابوقلابهٔ رقاشی، محمد بن سعد عوفی و عبدالله بن روح مداینی بهره برد و در علوم دیگری چون نحو، شعر، تاریخ، ایام عرب و رجال نیز تبحر یافت (قفطی، 1/97؛ خطیب، همانجا)، ولی به نظر می‌رسد که شهرت اصلی وی در علوم قرآن بوده است (نک: ابن ندیم، همانجا). افرادی چون ابوبکر ابن مهران، احمد بن محمد عبدون و ابراهیم بن احمد مروزی از او قرائت آموخته‌اند (ابن جزری، همانجا؛ برای نمونه‌هایی از نقش او در روایت قرائات، نک: ابن مهران، 71، 74، 75، 76؛ اندرابی، 122، 123، 124، 126). در حدیث نیز جمع کثیری چون ابوالحسن دارقطنی، حاکم نیشابوری، ابوعبیدالله مرزبانی، ابوعلی ابن شاذان، ابوبکر دوری و ابراهیم بن مخلد باقرحی از او روایت کرده‌اند (دارقطنی، 1/21، جم؛ حاکم، 1/32؛ نجاشی، 162؛ طوسی، 150؛ ذهبی، 15/545). شاگردش ابن رزقویه بسیار از او ستایش کرده، اما دارقطنی معتقد است که او در نقل حدیث تساهل داشته است (نک: خطیب، 4/358). جایگاه ابن کامل در تاریخ را نیز نباید نادیده گرفت. اگرچه کتاب التاریخ وی اکنون در دست نیست، اما نوشته‌های تاریخی او تا قرنها بعد مورد استفادهٔ مؤلفان بوده است (نک: زبیدی، 101؛ سید مرتضی، امالی، 1/227؛ خطیب، 3/40؛ همدانی، 1/154؛ یاقوت، 4/107؛ ابن کثیر، 10/292، 342، 11/107؛ علیمی، 1/143، 2/6، 7). همچنین منقولاتی دربارهٔ اهل بیت (ع) از کتاب تاریخ وی مورد توجه مؤلفان قرار گرفته است (نک: سید مرتضی، الشافی، 4/114؛ ابن شهر آشوب، 3/363؛ قس: دلائل الامامهٔ، 50؛ جوینی، 1/279، 301-302). ابن کامل راوی تاریخ طبری از خود اوست و در این امر نقش مهمی داشته است (نک: ابوعلی مسکویه، 2/184، که تاریخ طبری را به واسطهٔ ابن کامل روایت کرده است؛ قس: ابن اثیر، 8/53). رابطهٔ ابن کامل با محمد بن جریر طبری خود یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های شخصیت علمی اوست، چنانکه او را در جرگهٔ آن دسته از شاگردان طبری شمرده‌اند که مدتی از مذهب فقهی وی پیروی می‌کردند. در واقع ابن کامل یکی از مهم‌ترین فقیهان جریری است که تألیفات متعددی در این مذهب داشته است و از میان آنها دو کتاب الشروط الکبیر و الشروط الصغیر که از اولین نوشته‌ها در این زمینه هستند، بیشتر قابل توجهند (نک: ابن ندیم، 292)؛ اما گویا پس از مدتی ابن کامل تقلید را کنار گذاشت و در رأی خود مستقل گردید (خطیب، 4/359؛ قس: ذهبی، 15/546)، البته به جزئیات آراءِ فقهی وی در این دوره اشاره‌ای نشده است (قس: ابن ابی الوفاء، 90؛ ابن قطلوبغا، 14، که نام او را در زمرهٔ حنفیان آورده‌اند). در توضیح اینکه اکثر منابع از او با عنوان قاضی یاد کرده‌اند، خطیب بغدادی (4/357 بدون اشاره به تاریخی معین گوید که وی از جانب قاضی القضاهٔ ابوعمر محمد بن یوسف، قضای کوفه را برعهده داشت. ابوعلی مسکویه (1/103) نیز ذیل حوادث سال 311ق از حضور او به عنوان قاضی در مناظرهٔ حامد بن عباس در بغداد یاد کرده است. ابن ندیم (ص 35، 292) آثار متعددی را از ابن کامل نام برده که نشانی از آنها در دست نیست. تنها تألیف موجود وی اخبار القضاهٔ الشعراء است که نسخهٔ خطی آن در کتابخانهٔ ینی جامع استانبول نگهداری می‌شود I/226) .(GAL,S, همچنین در کتابخانهٔ ظاهریه نسخهٔ خطی رساله‌ای با عنوان فوائد حسان و مقتل عثمان بن عفان به روایت ابن کامل موجود است ( فهرس، 367).