اِبْن‌ِ قُطْلوبُغا، ابوالعدل قاسم بن عبدالله سودونی، ملقب به زین‌الدین و شرف‌الدین (802 -879ق/1399-1474م)، عالم و مؤلف حنفی مذهب مصر. او فرزند قطلوبغای سودونی بردهٔ آزاد شدهٔ نایب‌السلطنه سودون شیخونی بوده است. ابن قطلوبغا در قاهره زاده شد و در همانجا پرورش یافت. در کودکی پدر خویش را از دست داد و از این رو مدتی برای امرار معاش به شغل خیاطی روی آورد. وی قرآن، را در ابتدای جوانی حفظ کرد و سپس به تحصیل علوم قرآنی، حدیث، فقه و غیر آن نزد مشایخ مشهور آن زمان از جمله ابن حجر عسقلانی، عزالدین ابن جماعه، ابن همام، سراج‌الدین قاری الهدایه و شرف‌الدین سبکی پرداخت. ابن قطلوبغا غالباً با ابن همام همراه بود و از وی بهرهٔ علمی می‌برد. او همراه استادش تاج‌الدین احمد فرغانی نعمانی به شام سفر کرد و در آنجا نیز نزد وی به تحصیل پرداخت و در 823ق موفق به گرفتن اجازه از وی شد. ابن قطلوبغا سفرهایی نیز به اسکندریه و بیت‌المقدس داشت و چند بار به زیارت خانهٔ خدا رفت. وی مدتی در مدرسهٔ بیبرسیّه و مدرسهٔ جداوی تدریس می‌کرد. از مهم‌ترین شاگردان او می‌توان به سخاوی، ابن شحنه و ابن ظاهر ناصری اشاره کرد. ابن قطلوبغا در بحث و جدل توانا بود و در مناظره‌ای به دفاع از ابن عربی و ابن فارض پرداخت و در نتیجه گروهی از معاصرینش را برضد خود برانگیخت. ابن قطلوبغا سرانجام در زادگاه خود قاهره درگذشت (نک: سخاوی، 5/184-189). آثار: ابن قطلوبغا در حدود 110 اثر در زمینه‌های مختلف تألیف کرده که از آن میان حدود 40 اثر به دست ما رسیده است. مهم‌ترین آثار وی عبارتند: الف - چاپی: 1. تاج التراجم فی طبقات الحنفیهٔ، که به گفتهٔ خود او (ص 1) آن را به تقلید از طبقات الحنفیهٔ مقریزی نوشته، اما تنها به ذکر مؤلفان اکتفا کرده است. این اثر اولین بار به کوشش فلوگل1 در 1862م در لایپزیگ و بار دیگر به وسیلهٔ قاسم محمد رجب در بغداد (1962م) به چاپ رسیده است؛ 2. المسامرهٔ بشرح المسایرهٔ، به گفتهٔ جوابره در مقدمهٔ کتاب‌ِ من روی عن ابیه (ص 59)، این اثر چاپ شده است، ولی محقق اشاره‌ای به محل و تاریخ چاپ آن نکرده است؛ 3. من روی عن ابیه عن جده، که در 1409ق/1988م در کویت به کوشش باسم فیصل جوابره منتشر شده است؛ 4. منیهٔ الالمعی فیما فات من تخریج احادیث الهدایهٔ للزیلعی، که به کوشش محمد زاهد کوثری در 1369ق/1950م در قاهره به چاپ رسیده است؛ 5. موجبات الاحکام و واقعات الایام، که به کوشش محمد معینی در بغداد (1983م) چاپ شده است. ب - خطی: 1. تحریر الاقوال فی مسألهٔ الاستبدال، که نسخه‌ای از آن در کتابخانهٔ چستربیتی موجود است ( آربری، شم 1 /527 )؛ 2. ترتیب الثقاهٔ من الرواهٔ، که نسخه‌ای از آن در کتابخانهٔ کوپریلی استانبول وجود دارد (کوپریلی، 1/144، 539)؛ 3. الترجیح و التصحیح علی القدوری، از این اثر نسخ متعددی در کتابخانه‌های مختلف از جمله کتابخانهٔ احمدیهٔ حلب (نک: المنتخب من المخطوطات العربیهٔ فی حلب، 169) و چستربیتی ( آربری، شم موجود است؛ 4. تهذیب تحفهٔ الاریب بحل ما فی القرآن من الغریب ابوحیان اندلسی، که دو نسخه از آن، یکی در کتابخانهٔ ازهریه (ازهریه، 1/183) و دیگری در کتابخانهٔ بغدادلی وهبی در ترکیه وجود دارد (نک: ششن، 2/64)؛ 5. خلاصهٔ التقاریر فی تحریر الدراهم و الدنانیر، که نسخه‌ای از آن در کتابخانهٔ ظاهریهٔ دمشق موجود است (ظاهریه، 1/303)؛ 6. سیرهٔ الرسول (ص)، که نسخه‌ای از آن در دارالکتب قطر وجود دارد (نک: المنتخب من مخطوطات دارالکتب القطریهٔ، 114)؛ 7. شر مختصر المنار، که چند نسخه از آن در کتابخانه‌های‌مختلف‌جهان ازجمله‌در چستربیتی موجوداست ( آربری، شم (2 )3572 ؛ برای دیگر آثار او، نک: ، GAL,S,II/93 جم؛ سخاوی، 5/186-187).