اِبْنِ قَزْوینی، ابوالحسن علی بن عمر بن محمد بن حسن حربی (360-442ق/970-1050م)، محدّث و فقیه شافعی. ابن جوزی لقب او را قزوینی آورده است ( المنتظم، 8/146). رافعی گوید اصل او از قزوین است، اما دانسته نیست که در این شهر زاده شده باشد (3/387)، ولی اسنوی وی را زادهٔ بغداد میداند (2/312). ابن قزوینی در بغداد به تحصیل پرداخت. از مشایخ او میتوان ابوحفص ابن زیّات، ابوالعباس ابن مکرم، قاضی جراحی و ابوعمر ابن حیویه را نام برد (خطیب، بغدادی، 12/43). فقه را نزد ابوالقاسم دارکی و نحو را از ابوالفتح ابنجنی آموخت و قرآن را با قرائات مختلف نزد ابوحفص کنانی خواند (ابن جوزی، صفهٔ الصفوهٔ، 2/488). ابن سبعون قیروانی او را ثقه دانسته است (ذهبی، 17/611). وی کثیرالحدیث بود و مجالس املایی داشت که کسان بسیاری در آن شرکت میکردند (رافعی، همانجا). از جملهٔ راویانش خطیب بغدادی، ابن خیرون، ابوالولید باجی، ابوسعد طرسوسی، نجیب حرانی و عبدالصمد بن مأمون شایان ذکرند (ذهبی، 17/609؛ سبکی، 3/299؛ ابن جوزی، المصباح، 1/224). وی علاوه بر روایت حدیث، به نقل حکایات و اشعار نیز میپرداخت. از جمله برخی اشعار ابن نباته به روایت او آمده است (ابن اثیر، 9/570). زهد او را ستودهاند، ولی گفته شده است که لباسهای زیبا میپوشید و برخی وی را بر این امر ملامت میکردند، اما ابن قزوینی این امر را با زهد منافی نمیدانست (ذهبی، 17/611 -612). ابونصر هبهٔالله بن محلّی کتابی در شرح حال و فضایل او تألیف کرده است (سبکی، همانجا). ابن قزوینی در 82 سالگی در بغداد درگذشت و در منزلش به خاک سپرده شد (خطیب بغدادی، همانجا). از آثار او الفوائد المنتقاهٔ، الغرائب الحسان است که به صورت خطی در کتابخانهٔ چستربیتی موجود است ( آربری، شم (3 )3495 ؛ قس: اثری با همین عنوان از ابوالحسن علی بن عمر دارقطنی: .(GAS,I/208 افزون بر این، بخشهایی از امالی وی به صورت پراکنده در کتابخانهٔ ظاهریه مضبوط است (ظاهریه، 1/249، 304- 305؛ سواس، 73-74، 104- 105، 554).