اِبْنِ قُرْقول، ابواسحاق ابراهیم بن یوسف بن ابراهیم وَهرانی حَمزی (505 -569ق/1111-1174م)، محدّث و فقیه مالکی. اصل خاندان او به حمزه از توابع بجایه باز میگردد. وی در المریه متولد شد و در همانجا نشأت یافت. سپس به مالقه و بعد سبته و از آنجا به سَلا نقل مکان کرد و سرانجام به فاس رفت و همانجا درگذشت. او برای کسب علم سفر بسیار کرد و بجز آنچه ذکر شد، در دیگر نقاط مغرب و اندلس چون مکناسه و جزیرهٔ شقر نیز به تعلم و تعلیم پرداخت (ابن ابار، 1/151- 152). از مشایخ وی ابومحمد ابن عطیه، ابوبکر ابن عربی، ابواسحاق ابن حُبیش و ابوالحسن ابن باذش را میتوان نام برد (نک: همانجا). او شاگردان و راویان بسیاری داشته (همانجا) که از آن جمله یوسف بن محمدبن شیخ و عبدالعزیزبن علیسماتی قابلذکرند (ذهبی،20/520). تنها اثر شناخته شدهٔ ابن قرقول، کتاب مطالع الانوار علی صحاح الا¸ثار، در غریب الحدیث است که آن را به شیوهٔ کتاب مشارق الانوار قاضی عیاض نوشته و در آن به مشکلات احادیث موطأ مالک، صحیح بخاری و صحیح مسلم و توضیح لغات مبهم آنها پرداخته است (حاجی خلیفه، 2/1715). از این کتاب چندین نسخهٔ خطی در کتابخانههای جامع قرویین فاس، توپکاپی و چستربیتی و جز آن موجود است (فاسی، 2/357، 3/129؛ ، TS شم 2820 ؛ آربری، شم 3561 ؛ GAL,I/457; I/633; .(GAL,S,