اِبْنِ فَهْدِ حِلّی، ابوالعباس جمالالدین احمد بن شمسالدین محمد بن فهد حلی اسد (757-841ق/1356-1437م)، فقیه امامی. زادگاه وی به درستی دانسته نیست، اما همین مقدار روشن است که زمانی در حلّه اقامت داشته و در مدرسهٔ زینیّه به تدریس مشغول بوده است. همچنین وی بخشی از عمر خود را در کربلا سپری کرده است (خوانساری، 1/71-72). وی نزد شاگردان فخرالمحققین و شهید اول به تحصیل فقه و حدیث پرداخت (حرعاملی، 2/21؛ خوانساری، 1/72). آقابزرگ (13/108) بدون ذکر دلیلی او را از شاگردان شهید اول دانسته است، اما این مقدار روشن است که وی در 824ق/1421م در جزین از علی بن محمد بن مکی، فرزند شهید اول، به دریافت اجازه نایل شده است (افندی، 1/64). از استادان وی میتوان، علی بن خازن حائری، علی بن یوسف بن عبدالجلیل نیلی، ابن متوج بحرانی، مقداد بن عبدالله سیوری، جمالالدین ابن اعرج عمیدی و علی بن عبدالحمید نسابهٔ حسینی را نام برد (ابن فهد، 1/194؛ شوشتری، 1/579؛ ابن ابی جمهور، 1/8؛ خوانساری، همانجا) و مهمترین شاگردان وی را علی بن هلال جزایری، ابن راشد قطیفی، عبدالسمیع بن فیاض اسدی، ابن عشرهٔ کرکی، مفلح بن حسن صیمری، محمد بن محمد بن حسن حولانی و سید محمد بن فلاح مشعشعی باید دانست (شوشتری، 1/580؛ ابن ابی جمهور، همانجا؛ حرعاملی، 1/75؛ مجلسی، 105/26-27؛ افندی، 3/121؛ خوانساری، 1/73، 7/169). از آن رو که ابن فهد به زهد و تقوی شهره بوده و آثاری نیز در اخلاق و عرفان نوشته، شوشتری (1/579) وی را صوفی و مرتاض خوانده است. ابن فهد در 84 سالگی درگذشت (بحرالعلوم، 2/111) و بنا به گفتهٔ خوانساری (1/74) مدفن وی در کربلا در جنب خیمهگاه واقع شده است. آثار: الف - چاپی: 1. التحصین فی صفات العارفین، تهران، 1314ق (در حاشیهٔ مکارم الاخلاق ) و نیز قم، 1406ق (همراه مثیر الا´حزان )؛ 2. عدهٔ الداعی و نجاح الساعی، تهران، 1274ق؛ 3. الفصول فی دعوات اعقاب الفرائض، 1314ق (در حاشیهٔ مکارم الاخلاق )؛ 4. المقتصر من شرح المختصر، مشهد، 1410ق؛ 5. المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، که جلد اول آن در 1407 و جلد دوم آن در 1411ق در قم به چاپ رسیده است. همچنین مجموعهای از رسالههای ابن فهد تحت عنوان الرسائل العشر در قم، 1409ق چاپ شده است که عبارتند از: 6. جوابات المسائل البحرانیهٔ؛ 7. جوابات المسائل الشامیّهٔ الاولی؛ 8. رسالهٔ وجیزهٔ فی واجبات الحج؛ 9. غایهٔ الایجاز لخائف الاعواز؛ 10. کفایهٔ المحتاج الی مناسک الحاج؛ 11. اللمعهٔ الجلیهٔ فی معرفهٔ النیهٔ؛ 12. المحرّر فی الفتوی؛ 13. مصباح المبتدی و هدایهٔ المقتدی؛ 14. الموجز الحاوی لتحریر الفتاوی؛ 15. نبذهٔ الباغی فی مالا بدَّ منه من آداب الداعی. این کتاب مختصر عدهٔ الداعی است. ب - خطی: 16. الادعیهٔ و الختوم (آقابزرگ، 1/393)؛ 17. التواریخ الشرعیهٔ عن الائمهٔ المهدیهٔ (همو، 4/475)؛ 18. الخلل فی الصلاهٔ (همو، 7/247)؛ 19. جوابات المسائل الشامیهٔ الثانیهٔ (همو، 5/223)؛ 20. تعیین ساعات اللیل و تشخیصها بمنازل القمر (همو، 4/228)؛ 21. شرح الارشاد، که ظاهراً قسمتی از آن در کتابخانهٔ مرکزی، به شمارهٔ (4)2621 موجود است؛ 22. فقه الصلاهٔ (آقا بزرگ، 16/293)؛ 23. اللوامع (آستان قدس، 2/130-131، 5/487؛ شورا، 12/226)؛ 24. نیات العبادات و صیغ العقود و الابقاعات (مرعشی، شم (2)4150)؛ 25. الهدایهٔ (آقا بزرگ، 25/164) و نیز چند کتاب دیگر از جمله استخراج الحوادث که متضمن پیشگوییهایی براساس سخنان حضرت علی(ع) بوده، به وی منسوب است (آقا بزرگ، 2/21، 8/68، 13/108، 20/39، 24/74). شوشتری (2/395-396) مدعی شده است که نزد ابن فهد کتابی در زمینهٔ علوم غریبه بوده که در هنگام مرگ، آن را به فردی سپرده و از وی خواسته بود که آن را در رود فرات اندازد. براساس همین روایت سیدمحمد بن فلاح مشعشعی که در آغاز، از شاگردان ابن فهد بوده است، آن کتاب را با حیله به چنگ آورد و با استفاده از مطالب آن، بر خوزستان استیلا یافت. آقا بزرگ این کتاب را همان استخراج الحوادث دانسته که به نظر درست نمیآید.