مسموميت زمانى اتفاق مى‌افتد که ماده‌اى بيش از مقدار لازم به بدن فرد برسد در حدى‌که سبب ايجاد عوارض و علائمى در فرد گردد. انواع مواد مى‌توانند از راه‌هاى مختلف چون گوارش، تزريق، تنفس و جذب از طريق پوست موجب مسموميت شوند ولى با توجه به شيوع مسموميت خوراکى (گوارش) ابتدا اصول کلى برخورد با مصدوم دچار مسموميت گوارشى توضيح داده شده و سپس در مورد مسموميت‌هاى خاصى که شيوع بيشترى دارند، نکاتى ذکر مى‌شود.
علائم و عوارض
در فردى‌که دچار حالت تهوع، استفراغ، اسهال و يا يبوست شديد، درد شکم، اتساع شکم، تعريق زياد، کاهش تعداد تنفس، حالت شوک، اغماء يا تشنج شده باشد و علتى براى آن يافت نشود، بايد احتمال وجود مسموميت را در نظر گرفت و براى يافتن آثار مواد مسموم‌کننده چهره، لباس و يا اطراف مسموم را به‌طور کامل بررسى کرد.
اقدامات اوليه
در موارد شک به مسموميت بايد بلافاصله اقدامات زير را انجام دهيد: کنترل علائم حياتى و کنترل راه هوائي، وضع تنفس و گردش خون. شروع عمليات احياء قلبى - ريوى در صورت ايست قلبى - ريوى اجتناب از خوراندن هر نوع ماده تا قبل از رساندن بيمار به مرکز پزشکى و در صورت امکان دادن اکسيژن به فرد.
وادار کردن فرد مسموم به استفراغ کمک زيادى به او مى‌نمايد مشروط به اينکه فرد: بيهوش نباشد، تشنج نداشته باشد، در ماه‌هاى آخر باردارى نباشد، مواد اسيدى يا قليائى و نفت و مشتقات آن را نخورده باشد، کودک زير ۶ ماه نباشد و بزرگسال سابقه بيمارى قلبى نداشته باشد. براى ايجاد استفراغ مى‌توان از تحريک حلق يا خوراندن آب نمک غليظ به فرد استفاده کرد. خوراندن ذغال فعال به بيمار باعث کاهش ۵۰% تأثير سم در بدن و کاهش جذب آن در دستگاه گوارش مى‌شود. اعزام هرچه سريعتر بيمار به مرکز درمانى مجهز.
پيشگيرى
اقدامات زير براى پيشگيرى از بروز مسموميت‌ها ضرورى است. از مصرف مواد غذائى تاريخ گذشته که تغيير رنگ يا بو يا مزه داده‌اند و يا کنسروهاى تاريخ گذشته و يا بادکرده و مشکوک پرهيز نمائيد.
داروها و مواد شيميائى را دور از دسترس کودکان، افراد عقب‌مانده و افراد داراى مشکلات شديد عصبى نگهدارى کنيد. برگ و ساقه بعضى از گل‌ها و گياهان تزئينى آپارتمانى مانند ديفن‌باخيا به‌شدت سمى است و در صورت جويده‌شدن توسط کودک مى‌تواند باعث تورم مخاط دهان و حلق و حتى خفگى گردد که بايستى از اين جهت مراقب کودکان باشيد.
مواد سمى مانند نفت را در ظروف مشابه ظروف غذا نگهدارى نکنيد. به‌هنگام سمپاشى حتماً از لباس نايلونى و ماسک استفاده و پس از سمپاشى به‌سرعت استحمام کنيد.
توصيه‌هائى در مورد مسموميت با مواد خاص
- در مسموميت با موادى چون نفت و مشتقات آن و هم‌چنين مسموميت با مواد شيميائى سوزاننده، مانند مواد اسيدى و قليائي، به‌هيچ‌وجه نبايد بيمار را وادار به استفراغ نمود.
- در مسموميت‌هاى داروئى براى جلوگيرى و يا کاهش جذب دارو تا يک ساعت پس از خوردن دارو مى‌توان با احتياط کامل و در صورتى‌که فرد مسموم در حالت اغماء نباشد وى را وادار به استفراغ نمود.
- در مسموميت با مواد اسيدى قليائى مى‌توان به‌منظور کاهش اثرات سوزانندگى آنها مقدارى آب به مسموم داد. به‌هيچ‌وجه براى خنثى کردن مواد اسيدى از خوراندن مواد قليائى يا بالعکس استفاده نکنيد.
- در مسموميت‌هاى تنفسى به‌خصوص با گاز منواکسيدکربن سريع فرد را از محيط آلوده خارج نمائيد و با بازکردن يقه لباس او و بازکردن راه هوائى وى شرايط بهترى را براى او فراهم آوريد. حتى‌الامکان و به فوريت به او اکسيژن ۱۰۰% بدهيد و سريعاً وى را به مرکز درمانى ارجاع دهيد.