لنینیسم به غروب می‌رود تفاوت چشمگیری وجود دارد بین تأثیری که رساله‌های کوتاه لنین و تروتسکی بر اذهان انقلابیون اروپای غربی گذاشتند، و واکنشی که در اروپا و ایالات متحده نسبت به نخستین نسخهٔ غیر روسی اثر فلسفی سال ۱۹۰۸ لنین در مورد ”ماتریالیسم و امپریو کریتیسیسم“ نشان داده شده. رادیکال‌های اروپائی آن نوشته‌های پیشین در مورد ”تئوری مارکسیستی دولت و وظایف انقلاب پرولتاریائی“ و نیز در مورد ”وشایف بعد...
ابسولوتیسم Absolutisme ـ ابسولو به معنی مطلق و مقصد و از ابسولوتیسم حکومت مطلقه و ریاست یک نفر شخص مطلق‌العنان است بر جامعه. در این آئین حقوق و قدرت زمامدار نامحدود است. اپیس کوپالیسم Episcopalisme ـ نام مسلکی است که در قرن 16 در اروپا به وجود آمد. این مسلک منسوب به ژان کالون تئولوژیست فرانسوی است. او به سلطنت تکیه نداشت و معتقد بود که قدرت روحانی تفوق بر قدرت جسمانی دارد...
یک کشف علمی ۱. اختلالاف میان ارزش مصرف و ارزش مبادله ”خاصیت کلیه محصولات - چه صنعتی و چه طبیعی - عبارت از این است که اگر در خدمت تأمین معیشت انسان باشند، به‌طور اخص ارزش مصرف نامیده می‌شوند و چنانچه متقابلاً مبادله شود، ارزش مبادله خوانده می‌شود؟...اقتصادیون به اندازه کافی دربارهٔ مشخص نمودن نحوهٔ ایجاد ایده ارزش اهتمام نورزیده‌اند. به این جهت ما باید در اینجا تأمل کنیم، از آنجا که تعداد زیادی چ...
قرون بسیاری گذشت تا بشریت زمینی، انگشت سؤال را بر روی خویش گذاشت و برای رهائی از بار این ابهام سترگ، به تعداد نفرات این اشاره، فلسفه‌‌ای در حد اندیشه‌اش ساخت و در ساحت پرداخته‌اش مقبولیت آنرا توجیه نمود و چه بسا قرون بسیاری باید بگذرد تا پاسخی صحیح بیابد که دشواری حصول آن چنان می‌نمایانـد که بعیـد است برآن دست یازد و تنها درین مقوله، موقعیتی متصور قطعی اس...
اگر کارل رایموند پوپر، فیلسوف اتریشی‌تبار انگلیسی زنده بود، در 28 ژوییه امسال صد ساله می‌شد. به همین مناسبت طی هفته‌َهای گذشته، اکثر محافل فلسفی فرهنگی و مراکز دانشگاهی جهان، با برگزاری سخنرانی‌ها و سمینارها و درج مطالب و مقاله‌های گوناگون، خاطره این فیلسوف بزرگ قرن بیستم را گرامی داشتند. کارل پوپر در سال 1902 میلادی در حومه شهر وین، در یک خانواده یهودی که به مسیحیت پروتستان گرویده بود، زاده شد....
تکامل انسان بر سر دوراهی اگر ده سال پیش از من دعوت می‌کردند که در این کنفرانس شرکت کنم قطعاً نظراتم با آنچه امروز می‌شنوید کاملاً متفائوت بود. شاید فقط به این جمله بسنده می‌کردم که ”هیچ کدام از این چیزهائی شما می‌گوئید اصلاً اتفاق نخواهد افتاد ما هرگز اجازه نخواهیم داد“. افراد و سازمان‌های مختلفی با این نگرش بدبینانه که سابقاً به آن باور داشتم موافق هستند سازمان اطلاعات مرکزی و اندیشکده‌های مختلف...
حال از چه در باید وارد شد و چه سخنی باید گفت؟ حرف برای گفتن بسیار است. ولی قبل از هرچیز و مهم‌تر ار سخن باید دینی را نسبت به برادران و خواهران عزیری که در انتشار، ترویج و تبلیغ این کتاب بالاترین نقش و فعالیت رانموده‌‌اند، به‌خصوص ... خدای جهانیان را سپاس که انسان را از گل ناب آفرید و او را در نیکوترین قوامی قرار داد و بر سایر آفریدگانش برتری بخشید و فرشتگان مقرب را برای او به سجده درآورد و او را...
تهوع رمان بسیار ساده‌ای است. با دریافت روکانتن از این معنی آغاز می‌شود که رابطهٔ میان او و اشیاء پیرامونش رابطه‌ای پریشان‌کننده است و انجامش کشف راه‌حل ممکنی در قلمرو امر تخیلی است . زایرا آن تخیل از بن از جهان مادی مستقل است. جستن راه‌حل چندان ساده نیست و ما را از لابه‌لای بحث در چندین مضمون، که همه پیوندی کمابیش مستقل با یکدیگر دارند به مسائلی که ”درآمد“ بازجستیم راه می‌برد. تا جائی که سخن بر سر...
فیلسوف‌ها تنها‌ترین آدم‌های دنیا هستند. دائماً به مسائلی فکر می‌کنند که مسأله مردم نیست. به مسائلی که ابدی و ازلی است. زندگی خودشان را دارند. برای همین چون چند نفری جایی گرد می‌آیند، شروع به بحث و جار و جنجال می‌کنند. به خصوص اگر بحث به نیچه بکشد که همیشه بحث انگیز بوده است. همیشه عده‌ای او را فیلسوف، جمعی هم شاعر و بعضی هم دیوانه دانسته‌اند. هیچ کدام قادر به قانع کردن یکدیگر نیستند. انگار هر سه...
فلسفهٔ مارکس همانند فلسفهٔ وجودگرایانه، اعتراضی است به از خود بیگانگی انسان، اعتراضی علیه فقدان فرد و علیه تبدیل شدن انسان به شی‌ء فلسفهٔ مارکس اعتراضی است علیه غیر انسان کردن انسان و علیه تبدیل انسان به ماشین که این خود به تکامل صنایع در غرب پیوسته است. فلسفهٔ مارکس تمام جواب‌هائی را که به مسألهٔ وجود انسان داده می‌شود از آنجا که اینها تنها و در حقیقت بر تضادهای درونی خود سرپوش می‌گذارند، عمیقاً...
مسأله‌ای که در قرن بیستم و بالاخص بعد از پیروزی فاشیسم بر تمدن کنونی و نیز شکست علم در تمدن علمی جدید، امروز به‌صورت بزرگ‌ترین معما درآمده و حساس‌ترین بحران‌ها را به‌وجود آورده است. به‌طوری که قرن ما را به نام قرن آن بحران می‌نامند و آن بحران، عبارت است از بحران انسانی،و لین معما عبارت است از خود انسان. و علم در دو سه قرن اخیر، بعد از پیروزی‌اش بر قرون وسطی و در دورهٔ اسکولاستیک و مذهب حاکم بر قرو...
هیچ کس نمی تواند منکر وجود شرور و بلاها به معنای عام در عالم باشد؛ زیرا وجود آن ها روشن است. از سوی دیگر، انکار واقعیات، ناشی از جهل و ضعف نفس است، که خود نوعی شرّ محسوب می گردد. از این رو، انکار وجود شرّ نیز خود موید شرّ است. وجود زلزله، سیل و آفت های آسمانی، که به کشتارهای جمعی منجر می شوند، مورد تأیید هر صاحب عقل و بصیرت است. ظلم ستمگران، رذایل اخلاقی و کدورت های نفسانی نیز به همین ترتیب. اندک...
نوشتار حاضر، ضمن توضیح مقولاتی چون عقل گرایی فلسفی، عقل گرایی کلامی، عقل گرایی اصولی و عقل گرایی جامعه شناختی به بررسی نسبت توسعه سیاسی با عقل گرایی دینی می پردازد و در نهایت به نتایج خاصی می رسد که از جمله آن این است که نه تنها عقل گرایی دینی (شیعی) مانعی بر سر راه توسعه سیاسی قرار نمی دهد بلکه پس از آنکه خطوط اصلی و اهداف کلی توسط دین بیان شد، عقل آدمی از طرف دین این اجازه را دارد که به تنظیم و...
این نوشتار در صدد است تا تبیینی تاریخی و مفهومی فشرده از روشنفکری در غرب را ارائه کند. بدین منظور نخست نقطه مقابل آن؛ یعنی جهان بینی مسیحیت قرون وسطی توصیف شده است و سپس تحولات فرهنگی اجتماعی اواخر قرون وسطی که زمینه ساز نهضت تجدید حیات فرهنگی (رنسانس) و اصلاح دینی (پروتستانتیزم) و بالاخره انقلاب علمی بودند، بیان گردیده و پس از ارائه گزارشی فشرده از نهضت تجدید حیات فرهنگی، نهضت اصلاح دینی و انقلاب...
تلاش شرق و غرب یا مواجهه جهان سنتی با عالم متجدد، رویدادی است که نه تنها تاریخ بیرونی ممالک شرقی را در چند سده اخیر رقم زده، بلکه به نحو ناگریزی بر تمام وجوه حیات درونی ساکنین این ممالک نیز سایه افکنده است. در همه این دوران انسان شرقی، انسانی مضطرب و بی قرار بوده است. انسانی که از طرفی خود را در برابر دستاوردهای عالم متجدد ضعیف و ناتوان و نیازمند می دیده و از طرفی دیگر با پذیرش، بلکه تسلیم و ناگزی...
فلسفهٔ جنسیت، مانند فلسفهٔ علم، فلسفهٔ هنر یا فلسفهٔ حقوق، مفاهیم و گزاره‌هایی را در مورد جنسیت بررسی می‌کند و کارشناسان این رشته به تبیین مباحث مفهومی، متافیزیکی و هنجاری آن همت می‌گمارند. در مباحث مفهومی فلسفهٔ جنسیت، مفاهیم میل جنسی، عمل جنسی و لذت جنسی بررسی می‌شود؛ از آن جا که لذت جنسی، تنها با لمس و حس کردن اندام‌های تناسلی صورت نمی‌گیرد و سایر اعضای بدن نیز موجب لذت جنسی می‌شوند، این سؤال...
برای حکمت متعالیه صدرالمتألهین دو معنا می توان در نظر گرفت: یکی، «فلسفه اولی» و دیگری، مکتبی است که با روش ویژه ای، مسائل فلسفی را بررسی می کند. روش شناسی حکمت متعالیه از دیدگاه صدرالمتألهین و نقد و بررسی آن، موضوع این مقاله است. پیروی از این روش، طبعا، دستاوردهای متفاوت با دستاوردهای فلسفه مشّاء و علم کلام و حتی اندکی متفاوت با دستاوردهای شیوه اشراقی و عرفانی خواهد داشت. شیوه حکمت متعالیه دارای...
مفهوم «حق» در علم حقوق، اخلاق و سیاست کاربرد وسیعی دارد و منشأ همه حقوق قانونی، اخلاقی و سیاسی، قواعدی است که پیکره این علوم را تشکیل می دهد؛ برای مثال حق امنیت جسمانی اشخاص از قاعده کیفری ممنوعیت ایراد ضرب و جرح به دست می آید. با این وصف، هیچ حقی را نمی توان بر اساس قاعده مربوط توجیه کرد، زیرا خود این قواعد، بر اساس منطق و مبنایی وضع شده اند که در فلسفه هر یک از این علوم، از آن به نظریه حق تعبیر...
بَگوَد گیتا، نغمه الهی، جزئی از مجموعه عظیم مَهابهاراتا است که جنگ فرزندان بهاراتای بزرگ، یعنی کوُروان و پاندوان، را به تصویر می کشد. منبع اصلی الهام گیتا، اوُپه نیشَدهاست. این کتاب هنر تعمّق مکتب یوگا، ثنویت مکتب سانکیه، خداپرستی آیین بَگوَته و آموزه مطلق اوُپه نیشَد را جمع آوری کرده است. نوشتار حاضر در صدد است تا موضوع علم النفس را از منظر کتاب گیتا بررسی نماید. علم النفس را علمِ به نفس، مرات...
یکی از عوارض آخر الزمان در عالم اسلامی، نفوذ تفکر فلسفی و متاخران یونانی و تفکر اساطیری یهودی و هندی و زرتشتی درپی فتوحات اسلامی است. متفکران مسلمان بنابر دردمندی دینی و تعهد باطنی و ظاهری خود به اسلام، به تعارض و ستیز با جهان منسوخ یونانی ـ یهودی بر آمدند و فلسفه یونانی و اسرائیلیات یهودی را کم و بیش به استخدام اسلام درآوردند و در هیأت های تألیفی ـ حکمی آن ها را استحاله کردند که دیگر آن روح کفرآ...
عموماً، محققین پیدایش علمی به نام کلام را نتیجه ی تحولات فکری و فرهنگی نیمه ی دوم قرن اول هجری و اوائل قرن دوم هجری می دانند. حتی برخی معتقدند. که نقطه ی شروع این علم را باید در قرن سوم و چهارم هجری جستجو کرد. علیرغم همه ی این اظهار نظرها این واقعیت را نمی توان نادیده گرفت که هر چند علمی به نام کلام در اواخر سده ی اول یا اوائل سده ی دوم هجری شکل گرفته است، اما مباحثی که در این علم مطرح است به اشک...
پیامبران، پس از دعوت به خداشناسی، مهم ترین اصلی که مردم را به آن متذکر می ساختند؛ یادِ سرایِ «پس از مرگ» بوده است. مژده و بیم، بهترین روش برای اجرای این امر مهم به کار می رفته است؛ از این روی، پیامبران الهی برای تزکیه و سازندگی انسانها، نیکان را نوید به «پاداش» می دادند و بدان را از «کیفر» می ترساندند. نگارنده این نوشتار به منظور مؤثرتر بودن مژده ها و بیمهای «حیات برزخی» نسبت به دیگر مباحث «جهان...
پژوهش و بررسی چگونگی سیر فلسفه و علوم، در تمدن اسلام نشان می دهد که از دیرباز، حکمت یونانی دانشمندان اسلامی را به سوی خود کشانده و سبب پیدایش آراء و مکتبهای گوناگون گردیده است. بازتاب اندیشه های خردمندان یونان از تمامی زوایا و رویه های تاریخ گذشته است و با گذر از دوره ای به دوره دیگر، روح و روان هر جوینده علم و حکمت را به جنبش واداشته و ذهن او را آماده نوآوری و آفرینندگی کرده است. در چشم انداز گ...
کتاب حاضر مجموعه گفتارهای حمیدرضا نمازی است با عنوان فلسفه زیستن که در سال 1384 در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد ـ تهران مرکز- ارائه شده است. این گفتارها پیش از این به صورت مجزا در سایت باشگاه اندیشه ارائه شده است که 9 جلسه اول این مباحث در این کتاب گردآوری شده است. نمازی در این 9 جلسه 9 موضوع اصلی فلسفه زیستن را مورد مداقه و بررسی قرار می دهد. این 9 موضوع عبارتند از: 1. فلسفه 2. مر...
روش‌های ابژکتیو و سوبژکتیو مطالعه‌ی هنر و پدیدارهای انسانی در دوران اخیر مورد انتقاد برخی متفکران قرار گرفته است. هرمنوتیک در حقیقت مبادی تفسیر و تأویل متون دینی بود که در قرون معاصر به نحوی وسیع‌تر از مطالعه‌ی متون دینی مطرح شده و به تدریج به صورت یکی از منطق‌های مطالعه‌ی مدرن و پست‌مدرن علوم و معرفت انسانی درآمده است. در روش هرمنوتیک شلایرماخر و دیلتای،...
