آرامش دوستدار، استاد پیشین فلسفه دانشگاه تهران فعالیت جدی نظری خود را در سال‌های ۱۳۶۱-۱۳۶۲ با درج سلسله مقالات ”امتناع تفکر در فرهنگ دینی“ در الفبا آغاز کرد او که برای این مقالات نام مستعار ”بابک بامدادان“ را برگزیده بود. سپس در زمان نو به نگارش ”نگاهی به رفتار فرهنگی معاصر ما“ پرداخت و بالاخره مقالات ”روشنفکری ایرانی یا هنر نیندیشدن“ را منتشر کرد. به‌ویژه با مقالات دبیره بود که نظریات دوستدار در...
پس از رمی آخرین بت بی‌درنگ قربانی کن!... و اکنون در منی یی، ابراهیمی، و اسماعیلت را به قربانگاه آورده‌ای، اسماعیل تو کیست؟ چیست؟ مقامت؟ آبرویت؟موقعیتت، شغلت؟ پولت؟ خانه‌ات؟ ... .من چه می‌دانم؟ این را تو خود می‌دانی، تو خود آن را، او را - هرچه هست و هرکه هست - باید به منی آوری و برای قربانی، انتخاب کنی، من فقط می‌توانم نشانهایش را به تو بدهم: آنچه تو را، در راه مسئولیت به تردید می‌افکند، آنچه تورا...
باب اول ـ فصل خطاب است ای اهل دوستی و سداد! و ای طالبان هدایت و ارشاد! ای برادران باصفا و دوستان باوفا! تاکی از حرم عشق و دوستی محروم بوده، در چاه غیبت گرفتار باشیم چرا به نواحی قدس راه نیابیم و به باغهای انس پر نکشیم؟ آیا ما عبث و بیهوده آفریده شده و بی‌هدف رها گشته‌ایم؟ آیا سزاوار است که مانند حیوانات چرنده بخوریم و لذت بریم و از لقای خدای عزوجل در غفلت و بی‌‌خبری باشیم، تا این که روزی اجل ما ر...
عبیدالله ملقب به نظام‌الدین از صاحبان صدور خاندان بنی‌زاکان قزوین است و اشعار خوب دارد و رسائل بی‌نظیر. مرحوم اقبال در مقدمه دیوان عبید می‌نویسد: از شرح حال و وقایع زندگانی عبید زاکانی بدبختانه اطلاع مفصل و مشبعی در دست نیست. از مختصری که مؤلف تاریخ گزیده راجع به عبید نوشته مطالب زیر استنباط می‌شود: ۱ـ اینکه او از جمله صدور وزراء بوده ولی در هیچ منبعی به آن اشاره نشده است. ۲ـ نام شخص شاعر نظام‌الد...
یکی بود، یکی نبود، غیر از خدا، هی چی نبود. هیچ کی نبود. خدا تنها بود. خدا مهربان بود. خدا بینا بود، خدا دوستدار زیبائی بود، خدا دوستدار نیک بود، خدا دوستدار شایستگی بود، خدا از سکوت بدش می‌آمد، خدا از سکون بدش می‌آمد، خدا از پوچی بدش می‌آمد، خدا از نیستی بدش می‌آمد ... خدا ״آفریننده״ بود، مگر می‌شه ״نیافریند״؟ ناگهان ابرها را آفرید، و در فضای نیستی رها کرد. ابرهایی از ״ذره‌ها״، هر ذره: منظومه‌ای...
از زنون کبیر، شیخ یونانی و شاگرد ارسطو رسائلی دیده‌ام که نصارا بر برخی از آنها شروحی نوشته، برخی را گذاشته و بر بعضی مطالبی افزوده‌اند. من بر اصول این آثار شروحی نوشته‌ام چنانکه یک شارح باید بنویسد. و نخستین آنها، این رساله زنون الکبیر یونان است. یونان گفته است: فصل اول در اثبات وجود مبدا اول است، دوم در سخن از صفات او است، فصل سوم در باب رابطه او است با اشیاء، در فصل چهارم سخن از نبوت است، فصل پن...
از مغاکی تیره می‌آییم. در مغاکی تیره به پایان می‌رسیم، و این درنگ درخشان را زندگی می‌نامیم. به محض آنکه به دنیا می‌آییم، بازگشت‌مان آغاز می‌شود، آنگاه که راهی می‌شویم، بی‌درنگ باز می‌گردیم، ما در هر لحظه می‌میریم. به همین دلیل (زندگی و تولدهای مکرر)، بسیاری فریاد برداشته‌اند: هدف زندگی مرگ است! اما به محض آنکه به دنیا می‌آییم، برای آفریدن، ساختن، و تبدیل ماده به زندگی تقلا می‌کنیم و در هر لحظه ......
به‌نظر می‌رسد که ذات‌باوری ذاتی اصلاح‌طلبی دینی باشد. این ایستار دست‌کم ساده‌ترین راه ممکن برای باوراندن این پنداشت است که می‌توان هم اصلاح‌طلب بود و هم به نوعی بنیادگرا. با توسل به آن می‌توان به مدعیان هم‌کیش گفت که هدف رویکرد به هستهٔ ناب دین است و به کسانی که بیرون از کیش یا بریده از آنند گوشزد کرد که مبادا واقعیت آئین را پایهٔ داوری دربارهٔ آن بگذارند، چون آنچه می‌بینند عرضی و عارضی است و ذات...
پارسی گو گرچه تازی خوش‌تر است عاشقان را خودبان دیگر است پرسش نخستین: خواهشمندم ساده و بی‌پروا به زبان پارسی عامیانه بیان فرمایند که دورهٔ سلطنت کیان و مردم قدیم ایران چگونه بوده است که تا امروز هرگونه عدل و داد در هر نمونه فضل و سواد فرنگستان را مردم ایران‌زمین در جنب و هوش و هنگ و دانش و فرهنگ نیاکان خویش هیچ و پوچ. بل بازیچهٔ رنگ و بلوچ می‌شمارند. و با اینکه از راه دانش منحرف و به ندانستگی امر...
رابطه میان معنویت و عبادت در ادیان مختلف همواره مورد توجه بوده است. گوردن اس. ویکفیلد در این کتاب سعی کرده است تا چگونگی این رابطه را در دین مسیحیت مورد بررسی قرار دهد. مراد از واژه لیترجی که نویسنده در این کتاب از آن استفاده کرده است، عبادت عمومی و گروهی است که همیشه عناصری از قبیل ستایش، توبه، دعای خیر و قرائت کتاب مقدس در آن حضور دارند اگرچه در طی نوشتار، این واژه به معانی دیگر نیز به کار رفته...
این نوشتار به بررسی تحولات فکری و اعتقادی در مسیحیت غرب از اواخر قرون وسطی تا زمان ورود به دوره روشنگری و روی آوردن به جهان بینی عقل گرایانه می پردازد. نویسنده دوران یاد شده را به چهار بخش تقسیم می کند: ۱. حکمت مدرسی در اواخر قرون وسطی ۲. اومانیسم در دوره رنسانس ۳. نهضت اصلاح دینی ۴. دوره پس از نهضت اصلاح دینی به عقیده وی مجموعه این دوران همانند پلی است که قرون وسطی را به دوره روشنگری و ع...
میشل فوکو فیلسوف اجتماعی فرانسه، یکی از اندیشمندانی می باشد که توجه ویژه ای نسبت به انقلاب اسلامی ایران نشان داده است. این فیلسوف بزرگ عالم غرب، که هیچ گونه پیوندی با مردم ایران نداشت، قبل از پیروزی انقلاب به حمایت از انقلاب و مردم ایران برمی خیزد؛ اما درست بعد از پیروزی انقلاب مطالبی از او منتشر می شود که ظاهراً نشان می دهد نظر او نسبت به این انقلاب تغییر کرده است. فوکو در کوران مبارزات انقلابی...
دهکدهٔ جهانی واقعیت پیدا خواهد کرد، چه بخواهیم و چه نخواهیم. این حقیقت تنها ما را از شهروندان مطیعی برای این دهکدهٔ بزرگ نیستیم مضطرب نمی‌دارد و بلکه غرب را هم چه بسا بیشتر از ما به اضطراب می‌اندازد. ما شهروندان مطیعی برای دهکدهٔ جهانی نیستیم! این سخن نیاز به کمی توضیح دارد. شهروند مطیع کسی است که وجود فردی‌اش مستحیل در جامعه‌ای است مه پیرامون او وجود دارد، اعتراضی ندارد. استدلال‌های رسمی را می...
معرفت‌شناسی اصلاح شده، یک دیدگاه مشخص در معرفت‌شناسی دینی است که با نقد مبانی معرفت‌شناسی الهیات طبیعی تحول جدیدی در عرصه معرفت‌شناسی ایجاد کرد. این مکتب نوظهور رویکردی در برابر مبناگرایی کلاسیک است که تفسیر دیگری از معقولیت باور دینی ارائه می‌دهد. در این نوشتار ضمن گذری کوتاه بر مباحث مقدماتی آن، مبانی معرفت‌شناختی این سنت فکری مورد بررسی قرار می‌گیرد. یکی از پرنفوذترین رویکردهای جدید در معرفت‌ش...
پروتستانتیسم را می توان به نوعی بازگشت و رجعت مسیحیان به عهد عتیق یا تورات نامید. نهضت پروتستانتیسم به طور مشخص با لوتر و آراء اعتقادی جدید او در خصوص مسیحیت آغاز می‌گردد. لوتر خود پیش از آغاز نهضت پروتستانتیسم تحت‌تأثیر عمیق آموزه‌های فلسفی، تئولوژیک و جهان‌بینی عبرانی بوده است. به هنگام تحقیق و پژوهش در خصوص لوتر به عنوان بزرگ‌ترین پیشوای پروتستانتیسم و این که او چگونه مجذوب چنین رویکردی گردید،...
بیانیه (فا ـ بودا) قانون بودا بسیار پر محتوا است، و بسیار اسرارآمیز و دانشی مافوق طبیعی در میان تمام تئوری‌های موجود در جهان است. برای جستجو در این قلمرو، لازم است که تغییری بنیادی در طرز فکر مردم عادی بوجود آید؛ در غیر این‌صورت حقیقت کیهان برای همیشه یک راز برای نوع بشر باقی خواهد ماند و مردم عادی برای همیشه در میان حصار محدود شده به‌وسیله جهل خودشان دست و پا خواهند زد. قانون بودا در حقیقت چه م...
فای‌بودا عمیق‌ترین چیز است. از تمام تئوری‌ها در جهان، شگفت‌انگیزترین و خارق‌العاده‌ترین است. برای کاوش و پژوهش در این زمینه، مردم باید به‌طور اساسی روش فکر کردن خود را عوض کنند. اگر نتوانند، حقیقت دنیا تا ابد یک راز برای بشریت باقی خواهد ماند و مردم عادی در قفسی که از جهل‌شان ساخته شده، برای همیشه آهسته و ناتوان حرکت خواهند کرد. پس، دقیقاً فای‌بودا چیست؟ یک مذهب؟ یک فلسفه؟ این فقط چگونگی نگرش ”عا...
ثروت با تقوا قدیمی‌ها گفته‌اند: ”پول چیزی جدا از این بدن فیزیکی است.“ همه این را می‌دانند، اما در طلب آن هستند. یک مرد جوان برای ارضاء خواست‌ها و تمناهایش در پی آن است، یک زن جوان آن را برای زینت و تجمل می‌خواهد و فردی مسن به دنبال آن است تا در سنین پیری از خود مواظبت کند. شخصی تحصیل‌کرده برای آبرو و حیثیت خود در طلب آن است، یک کارمند به خاطر آن وظیفه‌اش را انجام می‌دهد و غیره. بنابراین همه به دن...
گسترش تهاجم به شیعه بعد از انقلاب اسلامی وانگیزه‌های آن اندیشمندان اهل سنّت از دیر باز، نگاهی نقّادانه به فرهنگ و معارف شیعی داشته‌اند و همواره سؤالات و شبهاتی را مطرح کرده‌اند. این رویکرد با ظهور وهّابیّت در شبه جزیره عربستان، روند وسیع‌تر و شدیدتری به خود گرفته است و پس از پیروزی انقلاب پرشکوه اسلامی ایران این هجمه با روش‌های مدرن و با استفاده از رسانه‌های عمومی مانند اینترنت و ماهواره در سطحی و...
نوشتار حاضر تتبع و کنکاشی است از روند تاریخی ایدئولوژیک شدن دین مسیحیت در غرب، بر پایه تحلیل جریان‌ها و رویکردهای دینی در الهیات مسیحی. در این تحلیل تلاش می‌شود فرایندی تدریجی ایدئوژیک شدن دین را همگام با تحولات تدریجی الهیات مسیحی مورد مطالعه قرار گیرد. بر این اساس، ایدئولوژیک شدن دین را در معنا و بار جدیدش یعنی نظام فکری و عقیدتی معطوف به دنیا را در بستر تحولات درونی الهیات مسیحی که در مواجهه...
خداوند به مقتضای ربوبیتش ، دین و آیینی برای مردم مقرر داشته تا زندگانی خود را بر اساس آن سامان دهند و با عمل به مقررات آن به درجه کمال انسانی دست یابند و آنان را به وسیله پیامبرانش به چنین مقررات و آیینی - که آن را اسلام نامیده رهبری کرده است ؛ همان طور که برای تمام مخلوقاتش نظام و ترتیبی متناسب با سرشت و فطرتشان و برای نیل به درجه کمال مطلوبی که در نهادشان آفریده است، مقرر داشته و ایشان را نیز بر...
علم فرق و مذاهب یکی از دانش‌های دیرین و دیرپای اسلامی است که از همان سده‌های نخستین اسلامی پا گرفته و همچنان مورد توجه اندیشمندان اسلامی است. یکی از عوامل پویایی و پایندگی این علم، پیوند نزدیک آن با حیات دینی و فرهنگی جامعه اسلامی است. هر چند آثار بر جای نشان می دهد که همواره نوعی تعصب و روحیه تقابل بر این علم سایه انداخته و داوری‌های نادرست گاه چهره‌ای غیر واقعی از جریان‌های فکری مخالف به نمایش گ...
امام حسن عسگری (ع) فرمود: از خدا بپرهیزید و زینت ما باشید؛ نه مایه ننگ ما. با رفتار خود همهٔ محبت‌ها را به‌سوی ما جلب کنید و (با رفتار مناسب خود) هر (نسبت) ناروائی را از ما دور کنید. بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۷۲ آنچه ائمه هدی (ع) از مجبین و شیعیان خود انتظار دارند، هدایت همهٔ ارادت‌ها و دوستی‌ها به‌سوی آنها و دفع هر قبیحی از ساحت قدسی آن انوار تابناک الهی است. ارادات قلبی و ابراز احساسات خالصانه...
(این سخنرانی در مارس ۱۹۲۷ بر اثر کوشش شعبه انجمن غیرمذهبی ملی لندن جنوبی در شهر پترسی ایراد شده است.) همانطور که مدیر جلسه به شما گفته است موضوعی که امشب درباره آن سخنرانی می‌کنم مسئله ”چرا من مسیحی نیستم“ می‌باشد. قبل از هر چیز بهتر آنست روشن شود که هر کس از بیان کلمه مسیحی چه مقصودی داشته و چه چیز استنباط می‌کند. در این روزها بسیاری از مردم احساس بسیار سستی از آن دارند. بعضی از اشخاص مقصود دیگ...
رجعت یکی از مسائل پیچیده مربوط به دوران ظهور حضرت مهدی (عج) است، بر اساس این عقیده گروهی از مؤمنین به این جهان بازمی‌گردند تا ظهور دولت حق را مشاهده کنند و از شکوفائی آن لذت ببرند، و نیز گروهی از منافقین بازگردانده می‌شوند تا کیفر دنیوی اعمال ناشایست خویش را بچشند. رجعت یکی از عقاید ویژه مذهب تشیع است که از دیرباز، شیعه امامیه بر آن بوده‌اند و بدان معروف گشته‌اند و به واسطه اعتقاد به آن مورد طعن...
