بازنامهٔ دريائي
بازنامهٔ دريائي

هر رشته‌اى از علم حقوق اصطلاحات ويژه‌اى دارد که دانستن آن اصطلاحات زبان آن رشته محسوب مى‌شود. حقوق‌دريائى نيز به مثابه رشته‌اى از حقوق، زمانى بهتر فهميده مى‌شود که اطّلاعات کافى در زمينهٔ اصطلاحات متداول و معمول در روابط تجّار، مالکين کشتى و بانک‌ها کسب گردد.


هر توليدکننده، صادرکننده و يا فروشندهٔ کالا که خود فرستنده کالا نيز باشد و براى ارسال آن کالا به مقصد يک خريدار خارجي، با توجّه به هزينهٔ حمل و اطمينان‌خاطر، کشتى را به‌عنوان وسيلهٔ حمل انتخاب نمايد مى‌بايست پس از مراجعه به دفتر يک شرکت کشتى‌رانى فرم‌هائى را که مشخّصات کالا، مقصد، مبداء و غيره در آن درج مى‌شود و به بارنامهٔ دريائى موسوم است اخذ و پس از تکميل به آن دفتر اعاده نمايد. اين فرم‌ها پس از امضاء طرفين به منزلهٔ سند مالکيّت کالاى بارگيرى شده، و سند رسيد کالا به مالک کشتى يا متصدّى حمل و نقل(باربري) و نيز به منزلهٔ سند قراردادى تلفّى مى‌گردد که بين فرستندهٔ کالا و مالک کشتى منعقد گرديده است.


امروزه براى تسهيل ارسال کالا به وسيلهٔ شرکت‌هاى مدرن و منظّم کشتيرانى (Liner) اشخاصى هستند که بين آنان و فرستنده کالا و مالک کشتى و يا بين آنان و نماينده فرستنده کالا (به نام F/A يعنى Fonwarding Agent) و نماينده مالک کشتى معروف به کارگزار بارگيرى (به نام L/B يعنى Loading broker) فعّاليّت مى‌کنند. وظيفه نماينده فرستنده کالا کسب اطّلاعات در زمينه تاريخ و محلّ حرکت کشتي، مقدار جا و ظرفيت آن از يک سو و نيز درج اطّلاعات مربوط به گيرنده کالا، يا شخصى که از جانب او بايد کالا را تحويل گيرد، و هم‌چنين خصوصيّات کالا و علائم مشخّصه کالا يعنى علامت‌گذارى آنها و تعداد صندوق‌ها، تعداد بسته‌ها، تعيين زمان و محلّ پرداخت کرايه و ديگر توضيحات در بارنامه دريائى است از سوى ديگر. اين بارنامه در سه يا چهار نسخه تنظيم مى‌گردد.


نماينده فرستنده کالا اين مدارک را جهت امضاء براى نماينده مالک کشتى (L/B) ارسال مى‌کند. از ديگر وظايف نماينده فرستنده کالا (F/A) پرداخت عوارض متعلّقه به کالا و حمل آن به کنار کشتى يعنى جائى است که کالا در دسترس جرثقيل کشتى قرار گيرد. او پس از اتمام بارگيري، نسخ بارنامه را جمع‌آورى و همهٔ آنها را به‌جز يک نسخه براى فرستنده کالا مى‌فرستند. نسخه باقى‌مانده به مالک کشتى تحويل و جزو مدارک کشتى (Ships Paper) براى آن سفر دريائى تلقّى مى‌گردد. مانيفست با اظهارنامهٔ کشتى از روى اين بارنامه‌ها تهيّه مى‌شود.


همهٔ شرکت‌هاى کشتى‌رانى در کشورهاى صنعتى پيشرفته مانند انگلستان با دخالت مؤسسّاتى به‌نام کارگزاران بارگيرى به حمل و نقل مبادرت مى‌نمايند. وظائف آنان اعلام تاريخ حرکت کشتى و نظارت بر امر بارگيرى کالا است اگرچه صفّافى کالا يعنى چيدن کالاها در داخل کشتى به‌عهدهٔ يکى از خدمهٔ مالک کشتى به‌نام سرپرست قسمت کالا (Cargo Superintendent) مى‌باشد. کارگزار بارگيرى در ازاء وصول کرايه حمل به‌نفع متصدّى باربرى بانامه را امضاء مى‌کند و در ازاء خدمات خود به نسبت خدمات انجام‌شده مبلغى را از مالک دريافت مى‌دارد اين دريافت نسبى موجب مى‌شود تا کارگزار سعى کند کشتى را با حدّاکثر ظرفيت بارگيرى نمايد تا بلکه وجه بيشترى نصيب وى شود.


از گفتار بالا استنباط مى‌شود که کارگزاران بارگيرى و نماينده فرستنده کالا (F/A) وظائف مشخّص و جدائى دارند امّا در عمل مؤسسّاتى هستند که اين دو وظيفه را با هم انجام مى‌دهند.


فرستنده کالا معمولاً کالا را برعليه حوادث دريائى و جنگ و غيره بيمه مى‌نمايد. بيمه‌نامه به Policy و حقّ بيمه‌اى که پرداخت مى‌کند به Premium موسوم است.


مدارک حمل کالا (Shipping documents) عبارت است از بازنامهٔ دريائي، بيمه‌نامه و صورت‌حساب (Invoice) (که مشخّصات کالاى خريدارى‌شده و قيمت قابل‌پرداخت در آن درج گرديده است) و نيز براتى (Draft) که به‌عهدهٔ گيرنده کالا يا بانک به رؤيّت يا به‌وعده پس از رؤيّت صادرشده ممکن است ضميمهٔ مدارک حمل باشد. و اين مدارک توسّط فرستنده کالا ممکن است:


۱. براى گيريندهٔ کالا ارسال شود. اين غالباً در صورتى است که گيرندهٔ کالا نماينده و يا کارگزار فرستنده کالا باشد.


۲. به بانک خود تحويل داده شود و طيّ نامه‌اى از آن بانک خواسته شود که اين مدارک را در قبال اخذ مبلغ مندرج در صورت‌حساب از گيرندهٔ کالا و يا بانک او به آنها تحويل دهد. البتّه بانک مبلغ مختصرى را به‌عنوان حقّ کميسيون دريافت خواهد نمود.


۳. در بانک خود برات صادره را تنزيل (Discount) نمايد.