بررسی صنعت تعمیر و نگهداری هواپیما در كشور

سال ها است توانمندی ها و دستاوردهای كشور در صنعت تعمیر و نگهداری هواپیما مورد بی توجهی مسئولین قرار گرفته است, البته اخیراً تحولات دلگرم كننده ای در این زمینه رخ داده است كه نوید دستاوردهای بزرگی برای آینده كشور را می­دهد

سال‌ها است توانمندی‌ها و دستاوردهای كشور در صنعت تعمیر و نگهداری هواپیما مورد بی‌توجهی مسئولین قرار گرفته است، البته اخیراً تحولات دلگرم‌كننده‌ای در این زمینه رخ داده است كه نوید دستاوردهای بزرگی برای آینده كشور را می­دهد.

بازار جهانی خدمات تعمیرات و نگهداری هواپیماهای تجاری به اندازه بازار فروش هواپیماهای تجاری، ارزشمند و گسترده می‌باشد. طبق گزارش یك تیم مشترك از شركت‌های Back Aviation Solution/Team SAI حجم بازار خدمات تعمیرات و نگهداری هواپیما در سال ۲۰۰۳، برابر ۱/۳۶ میلیارد دلار محاسبه شده است كه ۵/۱۰ میلیارد دلار مربوط به بخش تعمیرات و نگهداری موتور، ۲/۸ میلیارد دلار سهم خدمات سرویس و نگهداری هواپیما در خط پرواز، ۷/۱۰ میلیارد دلار سهم تعمیرات سنگین (اورهال) و اصلاحات فنی و همچنین ۷/۶ میلیارد دلار سهم بخش تعمیرات قطعات و متعلقات شده است. طبق پیش‌بینی این شركت ارزش بازار فوق در سال ۲۰۱۴ به ۱/۴۹ میلیارد دلار خواهد رسید. اما بررسی شركت مشاوره‌ای Aero strategy ارزش بازار این بخش را در سال ۲۰۰۳ معادل ۷/۳۵ میلیارد دلار محاسبه كرده است و دورنمای آن را در سال ۲۰۱۳ برابر ۶۰ میلیارد دلار برآورد نموده است. این شركت سهم بخش تعمیرات موتور را ۴/۱۲ میلیارد دلار، سهم سرویس و تعمیرات در خط پرواز را ۸/۷ میلیارد دلار و سهم تعمیرات سنگین و اصلاحات فنی را ۸ میلیارد دلار، سهم تعمیرات قطعات و متعلقات را ۵/۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۳ محاسبه كرده است. طبق برآوردهای دیگر هزینه تعمیر و نگهداری یك هواپیما در دوران عمرش چندین برابر (۲تا۳ برابر) قیمت اولیه هواپیما است.

رقم­های فوق به خوبی نشان‌دهنده حجم فوق‌العاده‌ای است كه شركت‌های حمل و نقل هوایی هزینه نموده و صنایع مهندسی خدمات تعمیرات و نگهداری می‌توانند كسب نمایند. اهمیت و ارزش تعمیرات نگهداری به گونه‌ای است كه از پارامترهای مهم و كلیدی در انتخاب و بهره‌برداری هواپیماها در خطوط هوایی دنیا می‌باشد. صنعت هوایی کشور در طول سال‌های دفاع مقدس تجربیات ارزنده­ای در این زمینه کسب نموده است. همچنین سرمایه­گذاری­های صنعتی گسترده­ای توسط ارگان‌های مختلف در زمینهٔ طراحی، ساخت، مونتاژ، تعمیر و نگهداری هواپیماهای مختلف صورت پذیرفته است.

در ادامه توانمندی‌ها و قابلیت‌های كشور در تعمیر و نگهداری هواپیما مورد اشاره قرار گرفته است.

الف) هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران

هما از سابقه­ای طولانی در تعمیر و نگهداری برخوردار است و توانسته است هواپیماهای بوئینگ ۷۲۷ و ۷۳۷ و فوكر ۱۰۰ را تعمیرات اساسی نماید. هم اکنون انجام تعمیرات سنگین هواپیماهای بدنه باریک در هما نهادینه شده است. این شرکت، در سال ۱۳۸۱ اقدام به تعمیر اساسی دو فروند هواپیمای ایرباس نمود كه از هر حیث قابل توجه و موجب افتخار است. در طول این تعمیرات، سیستم­های ناوبری ACASII نیز هم­زمان روی این هواپیما نصب گردید. ترخیص هواپیما پس از اولین آزمایش پرواز نشان از کیفیت بالا در تعمیرات انجام گرفته می­باشد. این درحالی است که کل هزینهٔ ارزی این تعمیر کمتر از ۵۰۰ هزار دلار می­باشد. دستورالعمل­های تعمیراتی این هواپیما نیز برای اولین بار، بجای خرید از کشور، توسط بخش مهندسی واحد تعمیرات اساسی هواپیمای هما نوشته و تهیه گردید که از این بابت نیز حدود یکصد­ و ­پنجاه هزار دلار صرفه­جویی ارزی نصیب شرکت و کشور گردیده است.

در این شركت، چک­های هواپیماهای ایرباس در سطوح A ، B ، C و D انجام می‌شود. قابل ذكر است كه شركت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران اورهال هواپیماهای بویینگ ۷۲۷ شركت هواپیمایی آسمان را نیز انجام می‌دهد.

ب) شركت صنایع هواپیمایی ایران (صها)

شركت صنایع هواپیمایی ایران (صها)، با بیش از ۳۰ سال سابقه در فناوری پیشرفته هوانوردی و دارابودن گواهینامهٔ ایزو ۹۰۰۲ در ایران، جزو معدود مراكز تعمیرات در جهان است كه به طور همزمان تعمیرات اساسی و بازرسی‌ها و آرایش‌های فنی ۹ نوع هواپیما و ۲۰ نوع موتور انواع هواپیماهای نظامی و غیرنظامی و صنعتی را همزمان انجام می‌دهد.

این شركت با برخورداری از كادر تخصصی مجرب، ماشین‌آلات و تكنولوژی پیشرفته، از مهم‌ترین زیرساخت‌های كشور در تعمیر و نگهداری هواپیما به شمار می‌رود.

ج) شركت خدمات هوایی كشور (آسمان)

شرکت آسمان نیز دارای پتانسیل­ بالایی در این زمینه است و آشیانه بزرگی را در دست احداث دارد. این شرکت توانسته در این بخش، استانداردهای بین­المللی را به دست آورد.

▪ نمونه‌هایی از كارهای انجام گرفته در شركت هواپیمایی آسمان به شرح زیر می‌باشد:

الف) تعمیر اساسی هواپیماهای فالکن

ب) تعمیرات اساسی هواپیمای F-۲۷ ( فرندشیپ)

پ) تعمیرات هواپیماهای F-۲۸

ت) تعمیرات اساسی هواپیمای ATR - ۴۲ و ATR - ۷۲

ث) برنامه­ریزی برای تعمیر و سرویس قطعات مختلف هواپیماها

ج) آموزش نیروها

چ) تجهیز کارگاه­های تخصصی

ح) کتابخانهٔ فنی هواپیمایی آسمان

خ) دریافت گواهینامهٔ JAR-۱۴۵ ، AS-۹۰۰۰ و ISO-۹۰۰۲

د) ساخت آشیانهٔ تعمیر و نگهداری

ذ) نصب دوربین نقشه‌برداری هواپیمای فالکن

د) شركت خدمات هوایی پارس

شركت خدمات هوایی پارس، با بهره‌گیری از متخصصین باتجربهٔ ایرانی و خارجی و همچنین مجهز بودن به ۲۰ كارگاه تعمیراتی، ۲ آشیانه مستقل و مجهز،‌۴ انبار قطعه و ۲ مركز كالیبرایسون پیشرفته ‌در وسعتی بالغ بر ۱۷۰۰۰ مترمربع واقع در شمال غربی فرودگاه مهرآباد، ضمن دارابودن نمایندگی انحصاری شركت‌های معتبر جهان در كلیه سطوح، به عنوان اولین و تنها مركز تعمیر و نگهداری هواپیماهای شرقی در ایران، در زمینه‌های زیر فعال است:

الف) تعمیر قطعات، تجهیزات، تسترها، هواپیماها وهلی‌كوپترهای شرقی

ب) راه‌اندازی، بهینه‌سازی وتعمیر موتورهای هوابرد شرقی

ج) تهیه وتعمیر تجهیزات، قطعات یدكی و یونیت‌های مورد نیاز طراحی

د) اجرای آموزش‌های تخصصی و تایپ در زمینهٔ تعمیر ونگهداری هواپیماها و هلی‌كوپترهای شرقی

نظر به رویكرد كشور در ساخت هواپیما، و از آنجا كه هواپیمای ایران ۱۴۰ (آنتونوف ۱۴۰) در ایران به ساخت و بهره‌برداری رسیده است، همكاری میان شركت هسا و خدمات هوایی پارس از اهمیت خاصی برخوردار است.

ه) شركت هسا

جهت انجام چك­ها و تعمیرات احتمالی مربوط به هواپیمای ایران ۱۴۰، شركت هسا آشیانه­ای را ساخته است و چك­های مربوط به این هواپیما در داخل این آشیانه انجام می­شود.

● فرصت‌های پیش‌روی صنعت تعمیر و نگهداری هواپیما

الف) بخش عمده‌ای از ناوگان حمل و نقل هوایی كشور در اختیار دولت است و اغلب مراكز مربوط به حمل و نقل هوایی اعم از سیاست‌گذار، قانون‌گذار (مقررات) و بخش بازرگانی (شركت­های هوایی)، بخش تعمیرات، منابع مالی و غیره همه و همه دولتی است و بسیاری از آنها نیز از یك بخش از دولت اداره می‌شوند كه این یك فرصت استثنایی و ویژه است.

ب) ناوگان ما تقریباً قدیمی است و عمدتاً ملكی است و سن و سال آنها به هم نزدیك است و می‌توان برای جایگزینی آنها تصمیم واحدی گرفت. این یك فرصت عالی است.

توانمندی‌ها و قابلیت‌های كشور در تعمیر و نگهداری هواپیما

ج) موضوع دیگر این است كه حمل و نقل هوایی ما جواب­گوی تقاضای بازار نیست و برای توسعه تحت فشار است و هنوز دوران رشد خود را طی نكرده است و در صورت مهیا بودن شرایط و امكانات، بیشترین رشد جهانی حمل و نقل هوایی در ایران خواهد بود و برای این كار می‌توانیم برنامه‌ریزی كنیم. در مجموع ناوگان هوایی مورد نیاز كشور، خود بازار بزرگی را تشكیل می‌دهد.

د) دیگر اینكه هنوز در كشورهای همسایه، امكانات تعمیر و نگهداری كلیه هواپیماهای موجود منطقه راه‌اندازی نشده است و ظرفیت‌های خاص وجود دارد. این نیز فرصتی خوب تلقی می‌شود.

● نقاط قوت صنعت تعمیر و نگهداری هواپیما

الف) از نقاط قوت كشور ما دارا بودن سابقه طولانی در بخش هوایی، اعم از صنعت تعمیر و نگهداری، ساخت، بازرگانی و یا حتی آموزش فنی حرفه‌ای و آكادمیك در بخش هوایی است. به همین دلیل انبوهی از نیروی كار متخصص و با تجربه در این بخش در كشور وجود دارد. علاوه بر این، ظرفیت مؤسسات آموزشی اعم از دانشگاه ­ ها و مراكز آموزش موجود در صنایع برای آموزش و وارد كردن نیروی كار مورد نیاز بسیار بالاست. این موضوع یكی از نقاط قوت ماست كه در بسیاری از كشورهای همسایه ما بی‌نظیر است. این امكان به راحتی وجود دارد كه نیروهای جوان به سرعت گواهینامه‌های خاص تعمیراتی در هر زمینه‌ای را كسب نمایند.

ب) از دیگر نقاط قوت در كشور ما، ارزان بودن نیروی كار متبحر و متخصص است كه دارای رتبه‌بندی معتبر بین‌المللی است. دستمزد در ایران نسبت به بسیاری از كشورهای هم‌رده و كلیه كشورهای اروپایی پایین‌تر است.

ج) از نظر كیفیت كار نیز، سطح كیفی كار هوایی در ایران با كشورهای پیشرفته اروپایی قابل مقایسه است و كم‌فروشی‌هایی كه در برخی از كشورها دیده می‌شود در كیفیت كار هوایی ایرانی‌ها دیده نمی‌شود. این امر دلایل مختلفی دارد كه عواملی چون نیروی كار مسؤولیت‌پذیر و تابع مقررات و ... از آن جمله هستند.