شب های قدر، شب های تولد دوباره

آغاز ماه مبارک رمضان برای مسلمانان اهمیت فراوانی دارند. در این یک ماه به انسان ها فرصت داده میشود تا به تزکیه نفسشان بپردازند. و این تصفیه از جسم انسان ها آغاز میشود.

انسان ها 30 روز باید بر هوسهای دلشان فائق بشوند. سحر از خواب بیدار گردند و با قلبی خاشع و خاضع برای روزه گرفتن نیت کنند.صدای ملکوتی اذان که از تلوزیون پخش میشود و نان و پنیر صبح با بوی ریحان آمیخته میشود سحر تازه تر میشود، از همه مهمتر آنکه در دل شب بر خواستی برای او و به فرمان او، بعد از سحر هنگامه اذان صبح است و دیدار یار، با وضویی دست و رویی تازه کردن و با خدای خود چکه چکه راز گفتن، به قول قیصر امین پور میتوان با این خدا پرواز کرد، سفره دل را برایش باز کرد، میتوان درباره هر چیز گفت میتوان شعری خیال انگیز گفت.
بعد از راز و نیاز و درد دل صبح روزه داران آغاز میشود. روزهای ماه مبارک روزهای پر برکتی هستند. باید خیلی چیزها به یادمان بماند. ابتدایی ترین اصول هم این است که خصائل و رذایل بدِ بشریمان را کنترل کنیم. میل به دروغ گفتن، میل شدید به غیبت کردن و هر نوع مردم آزاری که نا خواسته با دست و دهانمان مرتکب میشویم. و این ابتدایی ترین چیزهایی است که حضرت حق خواسته تا اجرایشان کنیم. در روایات اسلامی نقل است که شیطان و بچه های شیطان در این ماه به فرمان الهی در زنجیر میشوند تا فرزندان آدم دمی از وسوسه هایشان در امان بمانند. این روایت ها همه حکایت از آن دارد که پروردگار خواستار آن است تا به انسان در راه مبارزه با نفسش یاری برساند. پروردگار تبارک و تعالی در این ماه تمامی در های رحمت را به روی بندگانش میگشاید و خود به کمک فرزندان آدم میاید. یکی از نشانه های رحمتش در این ماه قرار دادن شب های قدر است برای مسلمین. شبهایی که نه تنها در روایات اسلامی بلکه در قرآن صریحا از آن یاد شده است.


یکی از الطاف و موهبت های ویژۀ خداوند در ماه رمضان شب قدر است. چنانکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) فرموده اند: «خداوند از روزها، جمعه و از ماهها، ماه رمضان و از شبها، شب قدر را برای خود اختیار کرده است»
شب قدر اوج معنویت و عبادت ماه مبارک رمضان است. شبی که قرآن؛ کلام خداوند در آن نازل شده است و مقدرات زندگی بشر تا شب قدر آینده در آن تعیین می شود. امام صادق (علیه السّلام) در این باره می فرمایند: «ابتدای سال، شب قدر است، در آن شب آنچه از این سال تا سال آینده انجام خواهد گرفت، نوشته می شود»

شب قدر شب تجلی میعاد انسان با خداوند و از خود جدا شدن و غرق در دریای رحمت و محبت و مهربانی خدا شدن است.
در روایات اهل بیت (علیه السّلام) آمده است: فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمین پخش می شوند، بر مجالس مؤمنین گذسته بر آنان سلام کرده و برای دعای آنان آمین می گویند، تا آنگاه که سپیده دم طلوع کند و در این شب دعای کسی رد نمی شود، مگر دعای عاق والدین، قطع کننده رحم، کسی که شراب بنوشد و کسی که دشمنی مومنی در دلش باشد.

معانی قدر

برای «قدر» معانی چندی ذکر شده است که می تواند وجه تسمیه شب قدر باشد که از میان این معانی، معنی اول از همه مناسب تر و معروف تر است:

۱- قدر به معنای اندازه و مقدار است. همانطور که در قرآن کریم آمده است: «قد جعل الله لکل شیء قدرا؛
خداوند برای هر چیزی اندازه ای تعیین کرده است.»

آنچه از روایات و آیات برمی آید این است که شب قدر را از این رو قدر نامند که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می شود. همچنین خداوند می فرماید: «انا انزلناه فی لیلهٔ مبارکهٔ انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم؛
ما قرآن را در شبی پربرکت نازل کردیم. ما همواره انذار کننده بودیم. در آن شب که هر امری بر اساس حکمت خداوندی تدبیر، تعیین و جدا می گردد.»

مطابق این معنا شب قدر مختص به یک شب در یک سال مشخص نیست، بلکه در هر سال شب قدری وجود دارد.
۲- شب قدر یعنی شب بزرگ و با عظمت؛ در قرآن کریم قدر به معنی منزلت و بزرگی خدا است.
«ما قدروا الله حق قدره؛
آنان عظمت خدا را نشناختند.»

۳- قدر به معنای تنگی نیز آمده است؛ «ومن قدر علیه رزقه فلینفق مما آتاه الله؛
و آنها که تنگدستند، از آنچه که خدا به آنها داده انفاق نمایند.»

۴- قدر به معنی با ارزش و پرقیمت؛ کسی که این شب را احیاء بدارد، صاحب قدر و مقام و منزلت می شود. شبی است که قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والامقام به وسیله فرشته صاحب قدر نازل گردید. شبی است که مقدر شده قرآن در آن نازل گردد.

شب قدر در قرآن و روایات
بر اساس مفاد برخی آیات و روایات متعدد در ماه رمضان واقع است و نیز خارج از سه شب نوزده، بیست و یک و بیست و سوم این ماه نیست؛ لیکن در تعیین آن از میان سه شب، به سبب اختلاف روایات، اختلاف است.
استاد مطهری در تعریف قدر می فرماید: «... قدر به معنای اندازه و تعیین است ... حوادث جهان ... از آن جهت که حدود و اندازه و موقعیت مکانی و زمانی آنها تعیین شده است، مقدور به تقدیر الهی است » (5) . پس در یک کلام، «قدر» به معنای ویژگی های طبیعی و جسمانی چیزهاست که شامل شکل حدود، طول، عرض و موقعیت های مکانی و زمانی آنها می گردد و تمام موجودات مادی و طبیعی را در بر می گیرد .
این معنا از روایات استفاده می شود; چنان که در روایتی از امام رضا (ع) پرسیده شد: معنای قدر چیست؟ امام (ع) فرمود: «تقدیر الشی ء، طوله و عرضه » ; «اندازه گیری هر چیز اعم از طول و عرض آن است » و در روایت دیگر، این امام بزرگوار در معنای قدر فرمود: «اندازه هر چیز اعم از طول وعرض و بقای آن است
بنابراین، معنای تقدیر الهی این است که در جهان مادی، آفریده ها از حیث هستی و آثار و و یژگی هایشان محدوده ای خاص دارند . این محدوده با اموری خاص مرتبط است; اموری که علت ها و شرایط آنها هستند و به دلیل اختلاف علل و شرایط، هستی، آثار و ویژگی های موجودات مادی نیز متفاوت است . هر موجود مادی به وسیله قالب هایی از داخل و خارج، اندازه گیری و قالب گیری می شود . این قالب، حدود، یعنی طول، عرض، شکل، رنگ، موقعیت مکانی و زمانی و سایر عوارض و ویژگی های مادی آن به شمار می آید . پس معنای تقدیر الهی در موجودات مادی، یعنی هدایت آنها به سوی مسیر هستی شان است که برای آنها مقدر گردیده است و در آن قالب گیری شده اند.
اما تعبیر فلسفی قدر، اصل علیت است . «اصل علیت همان پیوند ضروری و قطعی حوادث با یکدیگر و این که هر حادثه ای تحتم و قطعیت ضروری و قطعی خود و نیز تقدر و خصوصیات وجودی خود را از امری یا اموری مقدم بر خود گرفته است . اصل علیت عمومی و نظام اسباب و مسببات بر جهان و جمیع وقایع و حوادث جهان حکم فرماست و هر حادثی، ضرورت و قطعیت وجود خود و نیز شکل و خصوصیت زمانی و مکانی و سایر خصوصیات وجودی اش را از علل متقدمه خود کسب کرده است و یک پیوند ناگسستی میان گذشته و حال و استقبال میان هر موجودی و علل متقدمه او هست .
با روشن شدن معنای قدر، امکان فهم حقیقت شب قدر نیز میسر می شود . شب قدر شبی است که همه مقدرات تقدیر می گردد و قالب معین و اندازه خاص هر پدیده، روشن و اندازه گیری می شود .

قدر شبی است که:
1 . قرآن در آن نازل شده است .
2 . حوادث سال آینده در آن تقدیر می شود .

بنابراین، می توان گفت شب قدر، شب تقدیر و شب اندازه گیری و شب تعیین حوادث جهان ماده است .
این مطلب مطابق آیات قرآنی نیز می باشد; زیرا در آیه 185 سوره مبارکه «بقره » می فرماید: «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن » ; ماه رمضان که در آن قرآن نازل شده است » . طبق این آیه، نزول قرآن (نزول دفعی) در ماه رمضان بوده است . و در آیات 3 - 5 سوره مبارکه دخان می فرماید: «انا انزلناه فی لیلهٔ مبارکهٔ انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم امرا من عندنا انا کنا مرسلین » این آیه نیز تصریح دارد که نزول [دفعی] قرآن در یک شب بوده است که از آن به شب مبارک تعبیر شده است . همچنین در سوره مبارکه قدر تصریح شده است که قرآن در شب قدر نازل شده است .

شب های قدر شب هایی پر برکت هستند و باید گرامی شان بداریم. اگرچه ما هیچگاه به کنه مطلب و فلسفه شب های قدر پی نخواهیم برد اما همین مقدار که بدانیم این شب ها شب های عزیزی هستند و تقدیرمان در آن شب ها رقم میخورد کافی است تا یک لحظه به شوق پروردگار عزیزمان مژه بر هم نزنیم.و به خاطر بسپاریم که پروردگار همواره درهای رحمتش را به رویمان گشوده است و این شب ها فرصت هایی دوباره هستند تا باز به او بازگردیم،شاید او منتظر است تا بار دیگر تقدیرمان را با دست او از نو بنویسیم و این بار پاک، بدون خط خوردگی و عاری از شرمندگی،چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی، آن شب قدر که این تازه براتم دادند.