روز اول ماه رجب ولادت امام محمد باقر(علیه السلام)

سالروز ولادت حضرت امام محمد باقر(علیه السلام) امام پنجم شیعیان را به تمامی دوستداران خاندان پاک و مطهر پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) تبریک عرض نموده، از خداوند متعال توفیق پیروی از آن امام همام را خوستاریم.

به همین مناسبت مقاله ای هرچند کوتاه راجع به زندگانی و فضایل آن بزرگوار تقدیم خدمت شیعیان آن حضرت نموده، امید آن داریم که مقبول افتد.
ولادت
امام محمد باقر(علیه السلام) در روز اول رجب سال 57 هجری در مدینه منوّره دیده به جهان گشود، و بار دیگر خورشیدی در آسمان امامت و ولایت طالع گردید.
نام و کنیه:
نام آن حضرت «محمّد» و کنیه آن بزرگوار «أبا جعفر» بود، و از طرف رسول گرامی اسلام ملقب به «باقر» شده بود، و در بین مردم معروف به «باقر العلوم» گشته بود، به معنی شکافنده علوم، و علت هم آن بود که در زمان آن حضرت زمینه مساعدی برای نشر علوم و معارف اسلامی پدیدار شد که تا زمان امامت فرزند بزرگوارشان یعنی امام صادق(علیه السلام) امتداد یافت، و بیشتر روایاتی که در دست است از این دو امام بزرگوار است، و در زمان ایشان بود که عده زیادی از محضرشان استفاده کرده و معارف اسلام و علوم آل محمد(صلی الله علیه وآله) را در سر تا سر دنیای اسلام منتشر کردند.
پدر و مادر
پدر بزرگوار امام محمد باقر(علیه السلام) حضرت امام زین العابدین و سید الساجدین علی بن الحسین(علیه السلام)، و مادر مکرمه آن حضرت دختر امام مجتبی(علیه السلام) به نام «ام عبدالله» و از این جهت آن حضرت از پدر و مادر منتسب به خاندان گرامی رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) بودند.
گوشه ای از فضایل و مناقب آن حضرت:
حضرت امام محمّد باقر(علیه السلام) از میان برادران خویش جانشین پدرش علی بن الحسین(علیهما السلام) و وصیّ و امام پس از او بود، و در فضیلت، و دانش، و زهد و بزرگواری بر همگان برتری داشت. مرحوم مفید در این باره می نویسد: از همه برادران در میان شیعه و سنّی نامش بلندتر و در قدر و مرتبه بزرگ تر بود، و از هیچ یک از فرزندان امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) آن اندازه از علم دین و آثار و روایات و علوم قرآن و فنون مختلف آشکار نشد که از آن حضرت به ظهور پیوست، و بازماندگان از صحابه رسول خدا(ص) و بزرگان از تابعان و رؤسای فقهای مسلمین همگی معالم دین و احکام را از این بزرگوار روایت کرده اند، و در فضل و دانش سرآمد دانشمندان و ضرب المثل همگان بود، و در وصف علم و دانش او شعرا و نویسندگان اشعاری سروده و قلم فرسایی ها کرده اند.
بشارت پیامبر به جابر:
در روایتی امام صادق(علیه السلام) از امام محمّد باقر(علیه السلام) نقل می کند که فرمود: روزی بر جابربن عبدالله انصاری وارد شدم، پس بر او سلام کردم، و او جواب سلام داده و پرسید: کیستی؟ و این در حالی بود که جابر نابینا شده بود. من گفتم: محمّدبن علی بن الحسین هستم، جابر گفت: پسر جان پیش بیا، من به نزدیک او رفتم و او دست مرا بوسید، سپس خواست پای مرا ببوسد من نگذاشتم، بعد گفت: رسول خدا(صلی الله علیه وآله) تو را سلام رسانیده، من گفتم: درود و رحمت و برکات خدا بر رسول او باد، ای جابر چگونه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به من سلام رسانید؟ گفت: روزی خدمت آن حضرت بودم، به من چنین فرمود: ای جابر شاید تو زنده بمانی تا مردی از فرزندان مرا دیدار کنی که نامش محمّدبن علی بن الحسین است، که خدا نور و حکمت بدو بخشید، پس ای جابر سلام مرا به او برسان.
و از عبدالله بن عطای مکّی که یکی از دانشمندان است نقل شده که گفت: ندیدم دانشمندان را نزد هیچ کس آنقدر احساس کوچکی و کم قدری کنند که نزد امام محمّد باقر(علیه السلام) احساس می کردند، و من خودم حکم بن عتیبه را با آن قدر و منزلت دیدم که همچون کودکی بود که نزد استاد خود نشسته است. و جابربن یزید جعفی با آن علم و دانشی که داشت هرگاه چیزی از آن حضرت روایت می کرد چنین تعبیر می نمود: برای من حدیث کرد وصیّ اوصیاء، و وارث علوم انبیاء، محمّدبن علی بن الحسین(علیهما السلام).
و عبدالرحمن حجّاج از امام صادق(ع) نقل کرده که آن حضرت فرمود: محمّدبن منکدر (یکی از دانشمندان اهل سنت) می گفت: باور نداشتم علی بن الحسین فرزندی به یادگار گذارد که فضل و دانشش مانند خود او باشد تا اینکه پسرش محمّدبن علی را دیدم، پس من خواستم او را موعظه کنم و اندرز دهم ولی او مرا موعظه کرد، اصحابش به او گفتند: به چه چیز ترا موعظه کرد؟ گفت: من در ساعتی که هوا بسیار گرم بود به سوی جایی از اطراف مدینه بیرون رفتم، در راه به محمّدبن علی برخوردم ـ و او مردی تنومند و فربه بود ـ دیدم بر دوش دو غلام خود تکیه زده بود، من با خود گفتم: بزرگی از بزرگان قریش در این هوای گرم با این حال برای به دست آوردن مال دنیا بیرون آمده، هم اکنون او را موعظه خواهم کرد.
به همین قصد نزدیک او شدم و گفتم خدای کارت را اصلاح کند، بزرگی از بزرگان قریش در این گرما با این حال از خانه در طلب دنیا بیرون آمده، اگر مرگ ترا در این حال دریابد چه خواهی کرد؟ آن حضرت دست از روی دوش آن دو غلام برداشت و روی پا ایستاد و گفت: به خدا قسم اگر مرگ مرا در این حال دریابد در حال طاعت و عبادت خداوند از دنیا رفته ام، زیرا در این گرما کار می کنم برای آنکه دست خویش به سوی مردم و امثال تو دراز نکنم، بلی من تنها از یک حالت می ترسم، و آن حالی است که مرگ مرا دریابد و در حال معصیتی از معاصی خداوند متعال باشم، پس به آن حضرت گفتم: خدای ترا رحمت کند خواستم ترا موعظه کنم، لکن تو مرا پند دادی.
کلامی از امام باقر(ع)
در اینجا این مقال کوتاه را با دو حدیث از امام باقر(ع) به پایان می بریم.
1. آن حضرت از پدرانش از رسول خدا(ص) روایت کرد که آن حضرت فرمود: سخت ترین کارها سه چیز است. اوّل: مواسات برادران دینی در مال، دوّم: آنکه در برخورد با مردم جانب انصاف را داشته باشی، سوم: یاد خداوند در هر حال.
2. حسن بن صالح می گوید: از امام محمّد باقر(ع) شنیدم که فرمود: آمیخته نشده است چیزی به چیز دیگر که بهتر از آمیخته شدن حلم و بردباری به علم و دانش باشد.
در پایان بار دیگر این مناسبت بزرگ را به همه شیعیان تبریک گفته و امیدواریم همه ما سعادت آن را داشته باشیم که از شیعیان آن حضرت به شمار آییم.