خوراک عمده عشاير بلوچ به‌جز مردم ساحل درياى عمان که ماهى غذاى اصلى آنان است عبارت است از: خرما، نان، برنج، حبوبات و لبنيات. بيشتر مردم در روز دو وعده غذا مى‌خورند. نخست غذاى ميان روز که به گويش بلوچى درک‌بند darakband نام دارد و معمولاً خرما، نان و ماست و گوشت است و ديگر غذاى شب که به‌نسبت وضع مالى آنان از نان، دوغ، کشک و يا پلوماهى تشکيل مى‌شود. در زير به برخى از خوراکى‌هاى آنان اشاره مى‌شود:
خوراک خرما
- شوده و ده sudavda
در قصر قند و سرباز، خرما را به‌صورتى درمى‌آورند که بايد با قاشق ميل شود. اين نوع خرما را شوده و ده مى‌نامند که گاهى با کنجد، بادام و پودينه (=پونه سبزى خوشبوئى شبيه نعناع است) نيز مخلوط مى‌گردد.
- کنک kunk
براى تهيه اين خوراک، خرماى نرسيده را با کارد بريده و خشک مى‌کنند. سپس آن‌را کوبيده و با مغز بادام و پسته در شيره خرما مى‌ريزند. از اين طريق حلوائى به‌دست مى‌آورند که از مسقطى هم لذيذتر است.
- خرماى کشته kusta
اين خوراک بر دو قسم است:
اول ـ چنگال cangal که در سيستان و کرمان چنگ مال cangmal و به زبان عربى به آن خبيص گفته مى‌شود. براى تهيه آن ابتدا از خمير رقيق آرد گندم که آن‌را به‌صورت نازکى روى تابه آهنى مى‌پزند. نانى تهيه مى‌کنند که آن‌را سسرک مى‌نامند. اين نان را با مقدارى خرما در ظرفى گذاشته و با قاشق يا با دست آن‌قدر مالش مى‌دهند تا کاملاً با يکديگر مخلوط شوند. آنگاه مقدارى روغن روى آتش مى‌گذارند و به‌جاى پياز، تکه‌هاى کوچک نان را در روغن داغ شده مى‌ريزند. هنگامى‌که نان بريان سرخ شد، آن‌را روى چنگال مى‌ريزند و مى‌خورند. اين خوراک معمولاً به‌جاى عصرانه ميل مى‌شود. و در هنگام افطار ماه مبارک رمضان نيز خوردن آن متداول است.
دوم ـ حلوا مقدارى آرد ذرت بى‌نمک را در روغن داغ ريخته حرارت مى‌دهند تا رنگ آرد اندکى زرد شود. سپس ظرف را از روى آتش برداشته و مقدارى خرما در آن مى‌ريزند. آنگاه با ملعقه = هسک hask يا قاشق بزرگي، محتوى ظرف را مالش مى‌دهند تا آرد بوداده و خرما و روغن به‌خوبى مخلوط شوند. سپس بار ديگر آن را گرم کرده و مصرف مى‌کنند.
انواع نان
- نان گندم = نان گله nan gelleh
از آرد گندم در بلوچستان نان‌هاى زير پخته مى‌شود:
ـ لواش = دست پچ dastpac
نان نازکى است که در تنور پخته مى‌شود. اين نان به بلوچستان اختصاص نداشته و در همه شهرها و روستاهاى ايران در تنور طبخ مى‌شود.
ـ نان گرده girda
گرده نيز مانند نان لواش تهيه مى‌شود ولى همانند لواش نازک نمى‌گردد.
ـ سسرک sisrik
سسرک نانى است که روى تابه آهنى پخته مى‌شود و بيشتر به چنگمال اختصاص دارد که از آرد ذرت تهيه مى‌شود. اين نان به زن پس از وضع حمل داده مى‌شود.
ـ پناريک punarik
پناريک را رمه‌داران مى‌پزند که ساکن نقطه معينى نيستند و تنورى ندارند. براى تهيه آن زمينى را که مستور از شن باشد انتخاب کرده و آتش زيادى در آن مى‌افروزند. هنگامى‌که شن‌ها داغ و تافته شد، اخگرها را کنار زده و خمير را بر روى آن قرار مى‌دهند. پس از دوباره آن‌را با همان شن‌هاى داغ مى‌پوشانند و به اين نان گاهى زيره و مقدارى ادويه نيز مى‌زنند.
ـ رتى rotti
رُتي، نان گرده‌اى است که روى تابه آهنى پخته مى‌شود و پيش از پخته شدن، با دست منافذى در آن ايجاد مى‌کنند تا نان متخلخلى به‌دست آيد.
ـ دوتينه dutina
براى تهيه اين نان، خمير را به‌قدر لازم نازک کرده و روى تابه مى‌اندازند. به‌محض اينکه خمير روى تابه چسبيد تابه را وارونه مى‌کنند تا نان از هر دو سطح به‌خوبى پخته شود. گاهى براى اين‌کار از داغ کردن دو صفحه فلزى مسطح به نام تين tin نيز استفاده مى‌گردد.
ـ هلکارى halkari
روغن را در ديگ مسى قلع‌اندود يا ديگ نيکلى داغ مى‌کنند و خمير را به چانه‌هاى کوچک تقسيم کرده، سپس آن را با غلطک مخصوصى نازک و در ظرف روغن جوشان مى‌اندازند تا پخته شود، اين نان را روغن جوشى مى‌نامند.
ـ دو تلو dutalu
دوتلو، نانى نازک همانند لواش است که روى تابه آهنى پخته مى‌شود. براى تهيه آن، خمير را جدا جدا پهن مى‌کنند و هريک را جداگانه روغن‌اندود مى‌نمايند. سپس آنها را دو به دو روى هم گذارده و پس از پهن کردن، روى تابه‌اى که اندکى روغن دارد قرار مى‌دهند تا پخته شود.
- نان جو = جويه نان javiynan
عشاير بلوچ از جو يک نوع نان تنورى مى‌پزند که خوراک فقرا و خانواده‌هاى بى‌بضاعت است.
- نان ذرّت
نان ذرت، خوراک فصل زمستان بلوچان مى‌باشد و انواع آن به‌شرح زير است:
ـ شلو sullu
اين نان از خمير رقيقى طبخ مى‌شود که آن‌را با ملاقه روى تابه مى‌ريزند و سپس با پشت ملاقه آن‌را پهن مى‌کنند تا نيم‌پز شود. آنگاه آن‌را پشت و رو مى‌کنند تا هر دو طرف آن به‌خوبى بپزد.
ـ رحتو rihtu
رحتو، مانند شلو پخته مى‌شود با اين تفاوت که خمير آن مايه نداشته و به اصطلاح فطير است.
ـ تيموش timus
تيموش، از خمير سفتى که با دست روى تابه پهن مى‌شود، به‌دست مى‌آيد. اين نان خشک و نازک است.
ـ دکو daku
اين نان همانند تيموش است ولى قطورتر و خشک‌تر که از گاورس و ارزن نيز تهيه مى‌شود و به خانواده‌هاى بى‌بضاعت اختصاص دارد.
برنج = بت bat
بلوچان برنج را بيشتر به‌صورت دمى طبخ مى‌کنند و با گوشت سرخ شده يا ماهى مى‌خورند.
قاتق = هتک hatuk= وداپ vadapi
بلوچان انواع قاتق يا نان‌خورش را هتک hatg، نارشت narsat يا ناورشت navarist مى‌نامند.
ماست = بستگ bastag
ماست، يکى از نان‌خورش‌هاى عمومى است که نان را در آن تريد کرده و مقدارى روغن داغ شده روى آن مى‌ريزند.
دوغ = شيرجته sir jata و غيره
در بين بلوچان شيرترش يا دوغ نيز به‌جاى قاتق به‌کار مى‌رود و از عدس، لوبيا، باقلا و ماش هم خورش تهيه مى‌کنند که به گويش بلوچى واداب ناميده مى‌شود. اين واژه از دو بهر تشکيل شده است: بهر نخست آن واد به‌معنى نمک و بخش ديگر آب است، معمولاً اين قاتق به‌جاى اشکنه نيز به‌کار مى‌رود.
آبگوشت
آبگوشت در ديگ‌هاى مسى و گاهى در ظرف‌هاى سفالى تهيه مى‌شود و به‌سبب اينکه فلفل قرمز مخلوط به دارچين و زردچوبه سائيده در آن ريخته مى‌شود بيشتر به خوراک‌هاى هندى شباهت دارد تا آبگوشت معمولي. در آبگوشت علاوه بر ادويه مقدارى انار خشک نيز مى‌ريزند تا خوشمزه شود.
تباهه tabaha
خانواده‌ها در فصل زمستان به‌نسبت استطاعت مالى خود يک يا چند گوسفند به نام پابندى pabundy ذبح مى‌کنند و گوشت آن‌را به قطعات کوچک تبديل نموده و لابه‌لاى آن ناردانه بو داده و کوبيده شده مخلوط با ساير ادويه مى‌ريزند و خشک شده اين مخلوط را تباهه مى‌نامند سپس در طول زمستان به‌تدريج آن‌را مى‌پزند و به مصرف مى‌رساند. گاهى گوسفند پروار را بدون پوست کندن روى آتش مى‌گذارند و دود مى‌دهند تا تبديل به تباهه شود.
کباب
پوست بره يا بزغاله چاقى را کنده و شيارهائى با نوک کارد در گوشت آن ايجاد مى‌کنند سپس در شيارها ادويه کوبيده حل شده در روغن مى‌ريزند، آنگاه آن را در تنور بسيار گرمى مى‌آويزند و درب تنور را با تابه آهنى مى‌بندند. گوشت با حرارت ديوارهاى تنور مى‌پزد و کباب لذيذى به‌دست مى‌آيد که آن‌را با برنج ميل مى‌کنند.