زبان و فرهنگ کردى از ديرباز، با مقام‌ها و نغمات موسيقائى همراه و همخوان بوده و با زندگى روزمره مردم آن خطه عجين شده است. گوناگونى گويش‌هاى رايج اين منطقه نيز در پديد آوردن الحان و مِلودى‌هاى کردي، نقشى به‌سزا داشته و موسيقى کردى را به لحاظ شکل و مضمون از تنوع بسيارى برخوردار ساخته است.
رموز و اسرار در موسيقى مقامى کردى بسيار است و وجود خانقاه‌هاى مختلف دراويش به اين موسيقى تنوع و غناى بيشترى بخشيده است و در عين حال معنويت و قداست موسيقى در اين منطقه را بيشتر ساخته است. در بيشتر نقاط اين خطه، نواها و نغمات موسيقى در مراسم مذهبي، حماسى و رزمى و جشن و سرور، توسط پير و جوان و کودک، در اجراء مراسم مختلف همراهى مى‌شود.
موسيقى اين منطقه به سه بخش کلى تقسيم مى‌شود: ۱. موسيقى باستانى کردى (هوره) ۲. موسيقى خانقاهى دراويش ۳. موسيقى جلوه‌هاى مختلف زندگى
مهم‌ترين بخش موسيقى اين منطقه، موسيقى خانقاهى دراويش است که کردها، جنبه‌اى آسمانى براى آن قائل هستند. اجراء اين نوع موسيقى به‌ويژه در مراسمى نظير ميلاد حضرت رسول اکرم (ص) تبلور خاصى دارد و حکايت از تعميق و معنويت اين موسيقى مى‌کند. ساز اصلى اين نوع موسيقى دف و تنبور است که به‌وسيله آنها مقامات مختلفى در گذر تاريخ ساخته و نواخته شده است.
تنبور که از کهن‌ترين سازهاى موسيقى مشرق زمين است قدمتى ناشناخته دارد و به روايتى به پنج‌هزار سال قبل از ميلاد مسيح متعلق است.
تنبور کردى داراى ۱۳ تا ۱۴ دستان بوده و فاقد ربع‌پرده است و فاصله دستان‌ها با اختلاف بسيار جزئى از شيوه تقسيمات نيم‌پرده‌اى تبعيت مى‌نمايد. اين ساز در طى سال‌هاى متمادى به مراسم خانقاهى اختصاص يافته و در حلقه ذکر و سماع با خواندن اشار دينى و عرفاني، مقام‌ها و نغمات بسيارى پديد آورده است که تنوع آن، موسيقى کردى را در شمار پرمعناترين انواع موسيقى مشرق زمين جا داده است.
ديگر از انواع موسيقى کردي، على‌رغم دارا بودن جنبه‌هاى حماسي، در بطن خويش تغزلى به‌دور از هرگونه ابتذال را پرورده است.
اين موسيقى بسيار شعف‌آور است و گردش نغمات و تنوع آنها، نوعى حرکت عميق و درونى را سبب مى‌شود که اين ويژگى کم و بيش در ساير موسيقى مناطق ايران و مشرق زمين به‌گونه‌هاى مختلف به‌چشم مى‌خورد.
افزون بر اينها نغمه‌هاى شمشال (سازى که مانند ني، سوراخ‌هائى بر آن تعبيه شده است) نوع ديگرى از موسيقى کردى را نمايان مى‌سازد که از عمق و زيبائى و تأثيرگذارى بسيارى برخوردار است. نغمه‌هائى که به‌وسيله شمشال نواخته مى‌شود به موسيقى رديف دستگاهى ايران بسيار نزديک است و در آن تنوع ريتم در سطح وسيعى وجود دارد. به‌گونه‌اى که در هر لحظه ريتمى خاص در بيان و رنگ جديد در شمشال تجلى مى‌يابد نوازندگان شمشال اين ريتم‌ها را چنان منظم و دقيق اجراء مى‌کنند که شنونده تنها با دقت فراوان مى‌تواند تغيير ريتم‌ها را احساس کند.
نغمه‌هاى سرنا و دهل يکى ديگر از انوع موسيقى کردى است که مانند ساير مناطق ايران زمين اين ساز در مراسم جشن و سرور نواخته مى‌شود و صداى آن در هفت کوه مى‌پيچد و هفتاد اندوه را محو مى‌سازد.
هوره گونه‌اى موسيقى آوازى منطقه کردستان است که آوازى روائى همچون مويه است که در وصف طبيعت، عشق، شجاعت، جوانمردي، جنگ خوانده مى‌شود. هوره در هر منطقه لحنى خاص و اشعارى ويژه دارد بر اين نوع موسيقى همواره حزن و اندوه خاصى حاکم است.
هوره به‌دليل ماهيت روائى آن در ميان مردم منطقه رواج بسيار دارد، و هرکس ممکن است گاهى آن‌را براى خود يا ديگران بخواند.