به‌طور کلى تمامى ايلات و عشاير کرد کوچنده و کردهائى که به‌صورت يکجانشين در شهرها و روستاها زندگى مى‌کنند از چند وجه داراى خصوصيات مشترک و جالب‌توجه مى‌باشند، مسکن کردها، غذا، بازى‌ها، آداب و رسوم و فولکلور هرکدام حاوى نکات بسيار زيبائى است.
مسکن
- نيشتمان (man ـ Nisht) اتاق بزرگى که شامل دو قسمت است، قسمت عقب، اجاق و انبار آذوقه است، در اين محل براى نگهدارى آرد، غلات و حبوبات از کنو Kano و براى نگهدارى روغن از هيزه (Hiza) (خيک) استفاده مى‌کنند. قسمت جلو که با نمد يا گليم مفروش است محل نشستن، غذا خوردن و خواب خانواده است. پدر و مادر با فرزندان همگى در اين اتاق زندگى مى‌کنند، روى زمين غذا مى‌خورند و روى زمين مى‌خوابند.
- ميوان‌خان (Khan ـ Mivan) ميوان خانه از نيشتمان کوچک‌تر است يا گليم يا قاليچه مفروش مى‌گردد.
- برهيوان (hayvan ـ Bar) اتاق نشيمن پائيزى
- کادان (dan ـ Ka) انبار علوفه
- گوور (Gawor) طويله
- گل‌خان (Khan ـ Gol) آغل
- تپال‌دان (Tapaldan) انبار سوخت
- کُلانه (Kolana) مرغ‌دان
- کنه‌لان (Lan ـ Kana) جاى نگهدارى مشک‌هاى آب.
غذا
غذاهاى تابستانى
ـ نان و دو، (نان و دوغ) غذاهاى عمومى و همگانى عشاير و روستائيان کرد است.
ـ کلانه، (Kolana) از خمير و پياز با نوعى گياه معطر صحرائى موسوم به پيچک و کره مى‌سازند که از بهترين غذاهاى مقوى است.
ـ سير و ماس، (ماست) نان و سير را در دوغ کهنه موسوم به دوچن تريد کرده روغن داغ روى آن مى‌ريزند.
ـ پلاو، برنج رسمى با عدس و يا کشمش.
ـ قارومه، گوشت قيمه شده را با پياز سرخ مى‌کنند.
غذاهاى زمستانى
ـ دونيه، (Dovina) از گندم خُردشدهٔ (بلغور) پخته و دوغ ترش و گياهان معطر درست مى‌کنند (به اصطلاح اهالى کرمانشاهان و سنندج ترخينه)
ـ شلم، (Shalam) از گندم خردشده شلغم و دانه انار درست مى‌کنند.
ـ نيسک، (Niske) آش عدس.
ـ دانه کُلانه، آش گندم و نخود.
ـ بله چه نيسک (Niske ـ ča ـ Bala) از عدس و کدوى شيرين درست مى‌کنند.
ـ سيف ورون (Ron ـ u ـ Sife) سيب‌زمينى پخته را با پياز و روغن سرخ مى‌کنند.
ـ پلاو گوشت، برنج رسمى (گرده) با گوشت، مخصوص روزهاى عيد به‌ويژه عيد نوروز.
کردها مشروبات و نوشيدنى‌هاى بسيار متنوعى دارند که از آن جمله است دوغ و چاي، کردها همانند همه مردم ايران از مصرف‌کنندگان بزرگ چاى و قند هستند و در اين‌باره حکاياتى دارند.
کردها مانند ساير اقوام ايرانى از پوشاک ويژه و زيبائى سود مى‌برند که هر کرد موظف است به‌عنوان نمادى از فرهنگ ديرين خود به رعايت کامل آن اقدام کند.
پوشاک
پوشاک مردان
پوشاک مردان عبارت است:
- از کوا (قبا) يا کولچه که کت بلندى است بدون دکمه با دو جيب بزرگ.
- چوخه يا چوخا، شبيه قبا ولى کوتاه که از موى بز بافته مى‌شود و از پوشاک قديمى اکراد است.
- فرجى (Faraji) پوشاکى از جنس نمد با آستين بلند.
- سخمه (Soxma) جليقه
- رانک (Ranok) شلوار مخصوص چوخه
کراس، پيراهن مردانه
- کوش (Kovsh) کفش، کلاش و گيوه
- کويره وى (Kavirawi) جوراب
- سَروَن (Sarvan) سربند پارچه‌اى براى مردها و زن‌ها
پوشاک زنان
پوشاک زنان عبارت است از:
- دزمال (Dezmal) سربند (روسري) از پارچه بسيار نازک با پولک‌دوزى
- رکجى (Rakaji) پيراهن گلدار زنانه بلند با دامن گشاد تا روى پا
- بشتينه (Beshtina) لچک ـ روسري
- کلاخى (Kelaxi) سربند ابريشمى از بافته‌هاى يزد
- شه‌ده (ada) پارچه‌اى مربعى با رنگ‌هاى سياه و سرمه‌اى
- کولوانه (Kolvana) پارچه‌اى که از پارچه ضخيم مربع که به دور گردن مى‌بندند.
- کلاوزر (Kolavzar) از پارچه‌هاى مختلط رنگين يا رزى سبز و به‌شکل نيم‌دايره با منجوق‌هاى طلائى در لبه آن، با يک رشته سکه يا نقره آن را مزين مى‌سازند.