موسيقى مقامى آذربايجان بى‌شک از حقايق تاريخى و حماسى اين سرزمين بنيان گرفته و در موسيقى عاشيقى ريشه دارد. اين موسيقى که در طى زمان‌هاى مختلف، رنگ و بوى خاص خود را يافته، نزديک‌ترين موسيقى به موسيى رديف دستگاهى ايران است.
موسيقى آذربايجان را به‌طور کلى مى‌توان به دو بخش تقسيم کرد:
۱. موسيقى که بر اساس موسيقى دستگاهى متداول نواخته مى‌شود و عمدتاً از هفت دستگاه و پنج آواز تشکيل شده است و بديهى است که هر يک از اين دستگاه‌ها، داراى گوشه‌هاى مخصوص به خود مى‌باشد.
۲. موسيقى عاشقى‌ها، که قدمت آن، بيش از موسيقى دستگاهى متداول در منطقه مى‌باشد. عاشيقى‌ها، راوى فرهنگ شفاهي، تاريخ و قوميت اين منطقه و بيانگر حماسه‌ها، رزم‌ها و رويدادهاى مهم تاريخى آذربايجان هستند، و موسيقى آنها در تمامى مراسم اجتماعى اعم از جشن‌ها و سوگوارى‌ها نواخته و اجراء مى‌شود.
موسيقى عاشيقى‌ها مهم‌ترين نوع موسيقى آذرى است. به روايتي، عاشيقى‌ها از نسل اوزان‌ها هستند و در کهن‌ترين کتاب آذرى ددفوردود ارزان، نام خنياگر دوره‌گردى است که در شأن قهرمانان حماسه مى‌سرايد، دعاى خير بدرقه راه آنان مى‌کند و در رثاى آنان ترانه‌هاى تغزلى و حماسى مى‌سرايد و مى‌خواند.
ساز عاشقى‌ها، قوپوز است که بر روى سينه با مضراب نواخته مى‌شود و از خانواده تنبور به‌شمار مى‌رود.
موسيقى عاشيق‌ها به‌طور کلى از گونه‌هاى شعرى آذرى تبعيت مى‌کند و نام اغلب قطعات با نام قالب اشعار يکسان است. عاشيق‌ها، با بهره‌گيرى از اشعار آذرى که بعضاً توسط خود نوازندگان سروده مى‌شود، در مراسم مختلف شرکت مى‌جويند و با موسيقى خود اشعارى را روايت مى‌کنند.
از مهم‌ترين گونه‌هاى شعرى و موسيقائى موسيقى آذرى مى‌توان به قوش‌ها، بياتى يا باياتى و تجنيس اشاره کرد.
تعداد مقام‌هاى موسيقى عاشيقى را تا ۹۰ مقام برشمرده‌اند. آفرينندگان اين مقامات عمدتاً نامعلوم است و به تعبيرى منتسب به کل مردم آذربايجان مى‌باشد.
بخشى از آهنگ‌هاى عاشيقى بر اساس داستان‌هاى عاشقانه آذربايجانى به‌وجود آمده و با نام‌گذارى شده‌اند، هم‌چون بانيق کرمي، کرم کوچدو، جنگى کرو اوغلو، کور اوغلو قايتار ماسى و ...
نوعى ديگر از مقام‌هاى آذري، که مقام ريتميک خوانده مى‌شوند عبارتند از: سيماى شمس، منصوريه، آرازباري، اوشاري، مانه‌اى و حيراني. علاوه بر آن چند مقام ريتميک ديگر نيز وجود دارد که به‌عنوان شکسته اجراء مى‌شود و آنها را شکسته قره‌باغ، شکسته مقطع و شکسته شيروان مى‌نامند.
در مقايسه با موسيقى دستگاهى ايران اکثر آهنگ‌هاى عاشيقى در مقام يا دستگاه‌هاى سه‌گاه، ماهور، شور و بيات شيراز اجراء مى‌شوند که اين آهنگ‌ها به لحاظ ريتميک بودن آنها متفاوت از ديگر مقام‌ها هستند.
سازِ عاشيق‌ها همان‌گونه که گفته شد قوپوز است که توسط مضراب، که غالباً از پوست درخت گيلاس ساخته شده، نواخته مى‌شود. اين ساز، داراى کاسه‌اى نسبتاً بزرگ با ۹ سيم است، هر سه سيم توأمان کوک مى‌شود. چون موسيقى عاشيق‌ها، بسيار پرتحرک و پرشور است، بر اين ساز، معمولاً ايستاده با در حال راه رفتن با در حين سفر زخمه مى‌زنند و عموماً نوازنده و خواننده يکى است.
سازهاى ديگر رايج در آذربايجان عبارتند از: بالابان، سرنا، دهل، نقاره، قاوال (دف يا دايره) تار و کمانچه