مسجد جامع عقدا

اين مسجد در عقدا از توابع شهرستان اردکان قرار دارد. بناى اين مسجد از خشت، گل و آجر در نما است. اين مسجد داراى تابستان‌خانه و گرمخانه -که در سطحى پايين‌تر از تابستان‌خانه قرار دارد- است. حد واسط گرمخانه و تابستان‌خانه حياط است. گرمخانهٔ مسجد، پوشش طاق و تويزه با قوس‌هايى با قد پاى کم دارد. تابستان‌خانه داراى گنبد، ايوان و غرفه‌هايى در طرفين حياط است.


مأذنه مسجد و همچنين پله‌هايى که دسترسى به مسجد را از حسينيه امکان‌پذير مى‌سازد، از جمله ويژگى‌هاى اين مسجد و کاربندى آجرى و گچ‌برى سردر ورودي، از جملهٔ تزيينات آن است.

مسجد جامع محمد سعيدا

مسجد حاج محمد سعيدا -معروف به چرخاب- در محلهٔ چرخاب شهرستان اردکان قرار دارد و از طريق يک کوچه به حسينيهٔ چرخاب (ميدان چرخاب) مرتبط است. مسجد چرخاب داراى دو بخش زمستانى و تابستانى است. کوچه‌اى که در مرز قسمت تابستانى و زمستانى قرار دارد، دسترسى به وضوخانه را ميسر مى‌سازد.


اين مسجد از جمله ابنيهٔ دوران قاجار محسوب مى‌شود. احداث بخش تابستانى مسجد به دلايل اقتصادى حدود سى سال بعد از قسمت زمستانى آن صورت گرفت. وجود يک هشتى در مدخل ورودى شبستان و نيز کمى تعداد پنجره‌ها و ابعاد کوچک آنها، تبادل حرارت را با محيط خارج کنترل مى‌کند. همچنين طاق و تويزه‌هاى کوتاه آن، علاوه بر تأمين گرما در زمستان، جلوه و عظمت خاصى به مسجد مى‌بخشد. قسمت تابستانى داراى سه بادگير است.

مسجد زردک

اين مسجد در شمال غرب شهرستان اردکان قرار دارد. با توجه به شواهد موجود در بنا، قدمت آن را مى‌توان مربوط به قرن هفتم هـ.ق دانست.


بناى مسجد شامل فضاى زير گنبد به ابعاد۴٭۴ متر، ايوان کوچک و دو فضاى دهليزمانند به جاى شبستان است. فضايى مانند گرمخانه نيز در پشت صحن و در ضلع شمالى مسجد ديده مى‌شود. آثار به جاى مانده در اطراف مسجد نشان مى‌دهد اين مسجد در گذشته داراى فضاهاى ديگرى هم بوده که به مرور زمان و در اثر رطوبت حاصل از کشت زمين‌هاى مجاور از بين رفته است.

مسجد جامع اردکان

مسجد جامع فهرج

اين مسجد در روستاى فهرج شهر يزد قرار دارد. مصالح عمدهٔ بناى آن از خشت و گل است و تاريخ ساخت آن به صدر اسلام مى‌رسد. ستون‌هاى قطور و پوشش طاق آن از نوع بيز گهواره‌اى است. منار گلى مسجد مربوط به دوره‌هاى بعد است. اين مسجد در تاريخ معمارى اسلامى ايران اهميت بسيارى دارد و با مسجد تاريخانه دامغان قابل مقايسه است.

مسجد جامع مهريز

مسجد جامع بغدادآباد در شهرستان مهريز، مربوط به قرن دهم هـ.ق است. در بناى اين مسجد دو کتيبهٔ قديمى بر در ورودى و چهار قطعه کاشى به ابعاد ۲۷٭۳۷ سانتى‌متر -متعلق به قرن هشتم هـ.ق با خطوط هندسى ساده و زمينهٔ آبي- بر ديوار محراب شبستان آن ديده مى‌شود. بالاى سردر مسجد، سنگ مرمر کنده‌کارى شده‌اي، نصب شده است.

مسجد اميرالمؤمنين (سرده)

مسجد اميرالمؤمنين (مسجد سرده) و ساباط مجاور آن در محلهٔ سرده شهر زارچ قرار دارد. با توجه به سبک ساختمان گنبد، ايوان و تاريخ موجود در زيلوى مسجد، بنا را مى‌توان متعلق به دورهٔ زنديان و افشاريان دانست.


اين مسجد داراى تابستان‌خانه‌اى با گنبدى نسبتاً بلند، ايوان، صحن نيم‌طبقه‌اى در طرفين گنبد و غرفه‌هايى در اطراف صحن است. اين غرفه‌ها در ضلع‌هاى شرقى و غربي، علاوه بر صحن تا انتهاى شبستان زير گنبد نيز امتداد مى‌يابند. مصالح بکار رفته در اين مسجد از خشت و گل با بکارگيرى آجر در کف و نماى داخلى گرمخانه، شرفى بام و ... است. گرمخانهٔ مسجد در ضلغ شرقى صحن و اندکى پايين‌تر از آن قرار دارد و داراى شانزده چشمه‌طاق و تويزه‌هايى با قوس‌هاى هلالى است. نماسازى ستون‌ها و تويزه‌ها آجرى است. به نظر مى‌رسد گرمخانهٔ مسجد بعد از تابستان‌خانه بنا شده است. درِ چوبى ورودى اصلى آن، با قطعات کوچک چوب بصورت شمسه‌هايى گره‌چينى شده است.