مدرسهٔ شاه کماليه
اين مدرسه در محلهٔ شاه کماليه شهر يزد قرار دارد. اين بنا در گذشته مدرسهٔ بزرگ و آب‌انبارى بود که گنبد و بقعهٔ کنونى در ميان آن قرار داشت. متأسفانه به مرور زمان قسمت‌هايى از اين مدرسه بصورت خانه‌هاى مسکونى در آمده است.
اين بنا در سال ۷۲۰ هـ.ق توسط کمال‌الدين ابوالمعالي پسر برهان‌الدين لطف‌الله وزير محمد مظفر ساخته شد. گنبد آن از داخل با نقوش مختلف تزيين و رنگ‌آميزى شده بود. بخشى از رنگ‌هاى لاجوردى و طلايى اين گنبد، هنوز باقى‌مانده است. اين مسجد داراى درگاهى با ايوان بلند و دو مناره در طرفين آن بود و تنها چهار صفه زير گنبد که مدفن بانى و فرزندان او است، بر جاى مانده است. در داخل محوطه، روبه‌روى بقعه، پايابى است که دو نهر آب در آن جارى است و در حال حاضر از آب آن استفاده مىشود. در مجاورت اين بنا حمامى داير بود که هنوز باقى است.
مدرسهٔ ضياييه
مدرسهٔ ضياييه -معروف به زندان اسکندر- در محلهٔ فهادان و کنار بقعهٔ دوازده امام شهر يزد قرار دارد. اصل اين بنا در سال ۶۳۱ هـ.ق ساخته شده و در سال ۷۰۵ هـ.ق به وسيلهٔ ضياءالدين حسين پدر شرف‌الدين على يزدي تکميل شد. گنبد بلند بنا با خشت خام ساخته شده و داراى تزيينات و آرايش گچ‌برى و نقاشى با آبرنگ طلايى و لاجوردى است.
دبستان خسروى
دبستان خسروى مجاور بلوار بسيج شهر يزد واقع شده است. براساس سنگ مرمر منقوش به نشان فروهر و منصوب بر ديوار دفتر دبستان، بانى آن خسرو شاه جهان و تاريخى گشايش آن فروردين ماه ۱۲۸۵ هجرى شمسى و از بناهاى دورهٔ قاجار است.
اين ساختمان داراى نماى آجرى و پوشش ضربى ساده است. در حياط مرکزى آن، در سه جهت شمال، جنوب و شرق، ساختمان کلاس‌ها و امور ادارى مدرسه ديده مىشود.
بخش اعظم ساختمان مدرسه در ضلع شمالى است و ايوانى مسقف بر ستون‌هايى با سطح مقطع مربع و قوس‌هاى هلالى با خيز کم، در سرتاسر آن مشهود است. سنگ تاريخ بنا در يکى از اتاق‌هاى همين بدنه در ضلع شمال غربى نصب شده است. کتيبهٔ سنگى باريکى با متن زير در ايوان مدرسه ديده مىشود:
| توانا بود هرکه دانا بود | ز دانش دل پير برنا بود |
در بدنهٔ جنوبى و ضلع شرقى فضايى تالار مانند قرار دارد. ورودى مشرف به حياط تالار با دو ستون به سه دهانه تقسيم شده است. در زير قسمت اعظم اين ساختمان، زيرزمين است.
مدرسهٔ امام خمينى (ره)
مدرسهٔ علميهٔ امام خمينى (مدرسهٔ شاهزاده) در ضلع جنوب شرقى مسجد جامع کبير يزد و جنب چهارسوق و بازار شاهى قرار دارد. اين مدرسه و حسينيه همجوار آن، از بناهاى شاهزاده محمدولى ميرزا است و ساخت آن در سال ۱۲۴۰ هـ.ق به اتمام رسيد. اين مدرسه داراى سه حياط: حياط هم‌کف، حياط تحتانى (باغچه‌سرا) و حياط کوچک ضلع شمال غربى -مدرسهٔ بانوان- است.
نماى کليهٔ قسمت‌هاى مدرسه آجرى و تنها حياط کوچک ضلع شمال غربي، نمايى با اندود کاهگل دارد. سقف مدخل‌هاى چهار گوشهٔ بنا با آجر کاربندى شده است. هشتى ورودى در ضلع جنوبى بنا است. ساختمان مسجد و مدرسه نيز در همين ضلع قرار دارند و دو راهروى ورودى که به هشتى متصل است، در طرفين مسجد ديده مىشود. در حياط تحتانى مدرسه حوض آب و باغچه‌اى پوشيده از درختان گوناگون وجود دارد.