خانهٔ مؤيد علايى
خانهٔ مؤيد علايى در خيابان امام خمينى شهر يزد و نزديک مجموعهٔ تاريخى امير چقماق قرار دارد و همين امر، اين ساختمان را از ساى خانه‌هاى قديمى مشابه متمايز مى‌سازد. اين خانه مربوط به دورهٔ قاجار و محل سکونت دکتر سيد حسين علايي فرزند آقا سيد يحيى مؤيد علايي بود.
مدخل ساختمان با درِ چوبى قديمى و سردرى بزرگ، به يک هشتى با پوشش گنبدى مى‌رسد که سقف هشتى با گچ کاربندى شده است. هشتى يک ورودى به حياط بيرونى دارد. يک ورودى ديگر با راهرويى نسبتاً طولانى و کم‌عرض به حياط اصلى ساختمان راه مى‌يابد. در ضلع غربى بيرونى ساختمان، اتاقى با درِ چوب خورشيدى قرار دارد و فرم ساخت آن نشان مى‌دهد که بيرونى خانه قبل از اندرونى آن، ساخته شده است. در ضلع شرقى بيرونى نيز اتاقى در دو طبقه بنا شده است.
اندرونى خانه شامل تالار، بادگير و زيرزمين در ضلع جنوبي، پنج‌درى در ضلع شمالى و سه اتاق سه‌درى در ضلع غربى است. طرفين تالار داراى نيم‌طبقهٔ کم‌عرض و طبقهٔ فوقانى پنج‌دري، داراى ايوان سرپوشيده است. در طبقهٔ فوقانى اتاق‌هاى سه‌درى نيز، سه اتاق بنا شده است.
خانهٔ لارى‌ها
معمولاً قسمت عمدهٔ بنا را اندرونى تشکيل مى‌دهد: حياط در مرکز و قسمت‌هاى اعيانى‌نشين بصورت چهار فصل در پيرامون حياط شکل مى‌گيرد. از قسمت شمالى بعنوان زمستانه و از قسمت جنوبى بعنوان تابستانه استفاده مى‌شد که قسمت اخير، شامل تالار و بادگير است. از ضلع شرقى که شامل اتاق آيينه، مطبخ، سرداب و ساير فضاها است بعنوان پاييزه و از ضلع غربى بعنوان بهارخواب استفاده مى‌شد.
در خانهٔ اعيان، معمولاً براى تفنن، فضايى هنرى ايجاد کرده‌اند که تزيينات اين فضا به وسيله آيينه‌کارى يا گچ‌برى انجام مى‌گرفت. اتاق آيينه‌کارى اين خانه، حدود پنجاه تا شصت سال پيش، ساخته شد.
خانهٔ لارى‌ها در محلهٔ فهادان شهرستان يزد قرار دارد و از بناهاى دورهٔ قاجارى است. مساحت اين خانه حدود هزار و هفتصد متر مربع و زيربناى آن حدود هزار و دويست متر مربع است. از اين خانه فعلاً بعنوان محل ادارهٔ ميراث فرهنگى استفاده مى‌شود. قسمت عمدهٔ ساختمان، داراى زيرزمين است.
خانهٔ رسوليان
اين خانه در محلهٔ سهل‌بن‌علي در مرکز بافت قديم شهر يزد قرار دارد. اين بنا در سال ۱۲۸۳ هجرى شمسى -مصادف با سال‌هاى آخر حکومت سلسلهٔ قاجار- به همت مرحوم حاج ميرزا کاظم رسوليان و بدست استاد محمدحسن محمدرحيم ساخته شد.
خانهٔ رسوليان تا چند سال پيش مسکونى بود. در حال حاضر، دانشکدهٔ معمارى يزد در آن مستقر است. اين خانه شامل دو بخش اندرونى و بيرونى است. بيرونى شامل اتاق ارسي، حوضخانه، تالار، زيرزمين و بادگير است. اندرونى نيز که قسمت خصوصى خانه است، شامل اتاق‌هاى سه دري، پنج‌دري، بادگير، تالار، کلاه‌فرنگي، ارسى و حياط مشجر است. حمام خانه، حدفاصل حياط بيرونى و اندرونى است.
خانهٔ کلاه‌دوزها
اين خانه در شمال ميدان امير چقماق شهر يزد قرار دارد. اين بنا متعلق به يکى از تجار يزد به نام کلاه‌دوز و تاريخ اتمام ساخت آن سال ۱۳۱۲ هـ.ق است. اين خانه شامل سه قسمت زيرزمين، پاياب و طبقهٔ هم‌کف است. از ويژگى‌هاى اين خانه، عبور انشعاب دو رشته قنات از داخل آن است. يک از اين قنات‌ها در عمق ده مترى از کف پاياب يا پاکنه مى‌گذرد.
در پشت‌بام اين خانه، چاه‌خانه‌اى قرار دارد که به وسيلهٔ چرخ چاه و دلو از آن آب مى‌کشيدند و بدين‌وسيله آب‌انبار خانه را که در طبقهٔ هم‌کف قرار داشت، پر مى‌کردند. اين خانه اکنون به موزهٔ آب تبديل شده است.
خانهٔ نواب رضوى
خانهٔ نواب رضوى بين کوچه‌هاى حظيره و دارالشفاء شهر يزد واقع و مربوط به اوايل دورهٔ قاجاريه است. بانى اين خانه زين‌العابدين خان فرزند محمدتقى خان از خوانين يزد است.
اين خانه داراى اندروني، بيروني، نارنجستان، گودال باغچه، چاه‌خانه، حوضخانه و منزل خدمه است. دکتر پيرنيا درمورد اين خانه نوشته است: ˝از ويژگى‌هاى چشمگير اين بنا اين است که هيچ‌يک از اتاق‌ها به هم شباهت ندارند و همچنين کوشش شده که دو حوض شبيه به هم در آن نباشد ... ̏.