دریاچه‌ها و سواحل
استان آذربایجان‌غربی بزرگترین دریاچه کشور یعنی دریاچه ارومیه را در کنار خود جای داده است. این دریاچه در ۳۷ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۳۸ درجه و ۲۰ دقیقه طول شرقی و ۴۵ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۴۶ درجه عرض شمالی در ارتفاع ۱۲۶۷ متری از سطح دریا واقع شده است. این دریاه شبیه گودال تقریبً مستطیلی است که در غرب فلات آذربایجان از شمال به جنوب کشیده شده است.
این دریاچه در دوره اتوسن تشکیل شده و وسعت آن در زمان کم‌آبی ۴۰۰۰ و در مواقع پرآبی ۶۰۰۰ کیلومتر مربع می‌باشد. طول آن حدود ۱۳۰ تا ۱۴۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۵ تا ۵۰ کیلومتر متغیر است. از زمان‌های قدیم آب دریاچه ارومیه به‌علت املاحی که در آن محلول است مورد توجه بیماران امراض جدی و اطباء محل بوده است. پزشکان استفاده از آب دریاچه (مخصوصاً از لجن آن) را به بعضی از بیماران خود توصیه می‌کردند.
در سواحل دریاچه ارومیه چندین بندر از سال‌های گذشته جهت پهلو گرفتن کشتی‌ها و سواره و پیاده کردن مسافران و بارگیری و تخلیه بار ایجاد شده است.
جزیره کبودان
یکی از بزرگترین جزایر دریاچه ارومیه جزیره کبودان است که یک چشمه و یک قنات کوچک دارد. قسمت اعظم پوشش گیاهی آن را علف‌های کوتاه، درختان پسته وحشی، سروکوهی، بادام وحشی، شیر خشت و گوجه‌فرنگی تشکیل می‌دهد. این جزیره در شرق ارومیه با وسعت ۳۱۷۵ هکتار و در ارتفاع ۱۵۲۱ متری قرار دارد. نوع ساحل آن بستگی و ماسه‌ای است و برای شنا و ورزش‌های آبی امکانات مناسبی دارد.
جزیره اشک
این جزیره در قسمت جنوبی کبودان، در ۴۰ کیلومتری بندر گلمانخانه قرار دارد و وسعت آن معادل ۲۱۱۵ هکتار است. این جزیره یک چشمه آب شیرین دارد و یکی از جالب‌ترین زیستگاه‌های پرندگان بومی و مهاجر از جمله فلامینگو و نتیجه به حساب می‌آید.
جزایر اسپیر
این جزیره درغرب کبودان و در ۲۷ کیلومتری بندر گلمانخانه واقع است و ۱۱۵۱ هکتار وسعت دارد. این جزیره همه‌ساله پذیرای پرندگانی همچون فلامینگو، پلیکان‌ها، کاکائی‌ها و غازها است. امکانات و تأسیسات جزیره محدود به یک اسکله می‌باشد.
جزایر کبودان، اشک، اسپیر، ارزو و جزایر نه‌گانه از امکانات مناسب برای شنا و ورزش‌های آبی برخوردار است. در ضمن در جزیره اسپیر اسکله‌ای نیز برای پهلو گرفتن قایق‌ها وجود دارد.
رودخانه‌ها
زرینه‌رود (جغتوچای)
این رودخانه از کوه‌های چهل چشمه کردستان، بین سقز و بانه سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از شرق میاندوآب در جلگه وسیع آبرفتی به چند شاخه تقسیم می‌شود و از گوشه جنوب‌شرقی به دریاچه ارومیه می‌ریزد.
رودخانه سیمینه‌رود (تاتائو)
این رودخانه از ارتفاعات اطراف سقز (حوالی زنجان و ترجان) در جنوب دریاچه ارومیه سرچشمه می‌گیرد. شبکه اصلی آن شتاوه‌رود در جنوب‌غربی دهشهر کندی است.
ماهیان موجود در سیمینه‌رود مانند زرینه‌رود است و آب آن برای مصارف آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. مطالعات مقدماتی نشان داده است که امکان ایجاد یک سد انحرافی و یک سد مخزنی در دو مرحله بر روی این رود وجود دارد.
مهابادرود
این رود از میان ارتفاعات پیرانشهر و سردشت می‌گذرد و از به‌هم پیوستن دو شاخه اصلی بیطاس و ده بکر به‌وجود می‌آید. پس از گذشتن از شمال‌غربی مهاباد در غرب سیمینه‌رود و شرق گدار (قادرچای) وارد دریاچه ارومیه می‌شود. بر رویاین رودخانه نیز سدی احداث گردیده که علاوه بر تولید برق، آب مشروب شهر را نیز تأمین می‌کند.
باراندوز چای
این رودخانه از کوه‌های سرحدی ایران و ترکیه و عراق از پینار داغ، دالاپر و بزسینا سرچشمه می‌گیرد و پس از اخذ شعبات فرعی و مشروب نمودن قسمتی از جلگه حاصلخیز باراندوز در شعبه اصلی ان به‌نام بابارود، در قریه جیرانلار به دریاچه ارومیه ختم می‌شود.
نازلوچای
این رود از به‌هم پیوستن انشعابات سروچای از کوه‌های مرزی و ارزین چای، سلطانی، کتول داغ از کوه‌های رکیه به‌وجود می‌آید. این رود پس از عبور از دو تنگه موانا در حوالی روستای نازلو وارد جلگه ارومیه می‌شود و پس از سیرآب کردن جلگه ارومیه، نزدیک کوه زنبیل به دریاچه ارومیه می‌ریز.
حوزه رودخانه ارس
رود مرزی ارس از دیم قشلاق تا محل به‌هم پیوستن آق‌چای به ارس؛ حدود ۱۳۵ کیلومتر میان آذربایجان‌غربی و جمهوری خودمختار نخجوان جاری است. به‌طور کلی رود ارس از کوه‌های هزار برکه ترکیه سرچشمه می‌گیرد و سپس با رودی دیگر به‌نام کورا، یکی می‌شود و بالاخره به دریای خزر می‌ریزد.
تالاب‌ها و مرداب‌ها
مساحت تالاب‌های استان را بیش از ۷۰۰ کیلومترمربع تخمین می‌زنند که برخی از آنها دارای آب شیرین و برخی شور است. این تالاب‌ها زیستگاه مناسبی برای انواع پرندگان به حساب می‌آید و بیش از ۱۴۰ نوع پرنده آبزی در آنها مشاهده شده است.