موقعیت گردشگری استان آذربایجان‌غربی
استان آذربایجان‌غربی از نظر صنعت گردشگری منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی، موقعیتی استثنائی دارد. هم‌جواری این استان با سه کشور همسایه، هم‌کیشی و هم‌زبانی اقوام ساکن در هر دو سوی مرزهای مشترک، زمینه‌های وسیعی را برای توسعهٔ صنعت گردشگری فراهم کرده است. روابط گردشگری ایران - ترکیه چه به لحاظ مناسبات بین این دو کشور و چه به لحاظ مناسبات ایران با اروپا (که از طریق ترکیه انجام می‌شود) توسعه یافته است. روابط گردشگری ایران و آذربایجان نیز در حال توسعه و سازمان‌دهی است. روابط گردشگری ایران و عراق به‌دلیل هم‌کیشی و وجود زیارتگاه‌های مهم در هر دو کشور، به‌خصوص هم‌کیشی و هم‌زبانی اقوام کرد ساکن در دو سوی مرزهای آذربایجان‌غربی و عراق، در آینده توسعه و سامان بیشتری خواهد یافت.
تقسیم‌بندی جاذبه‌های گردشگری در استان
جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان‌غربی به دو بخش جاذبه‌های طبیعی و جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی تقسیم می‌شود؛
۱. جاذبه‌های طبیعی:
افزایش جمعیت، توسعهٔ صنعت و فناوری توأم با آلودگی شدید محیط‌زیست و در نتیجه، خستگی روحی و جسمی انسان‌ها، زندگی ماشینی یکنواخت، کوتاه شدن ایام کار در هفته و بالا رفتن سطح درآمد و رشد آگاهی و دانش مردم، عواملی هستند که نیاز روانی انسان را به طبیعت و مناطق آرام و دست‌نخورده افزایش می‌دهند.
استان آذربایجان‌غربی با وجود دشت‌های وسیع و حاصلخیز، کوه‌های سر به فلک کشیده، هوای ملایم و سالم، رودهای پرآب، تاکستان‌ها و باغ‌های زیبا یکی از مناطق خوش آب‌وهوای ایران است. این استان، از کرانه‌های ارس در شمال تا درهٔ زاب کوچک در جنوب، در سراسر بهار و تابستان از لاله، شقایق، نرگس، سوسن و سنبل پوشیده می‌شود. جلگه‌ها و جنگل‌های سرسبز، تالاب‌ها، راه‌ها و جزایر دریاچهٔ آن، گردشگاه صدها نوع پرنده وحشی بومی و مهاجر است.
مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی استان عبارتند از: دریاچهٔ ارومیه، تفرجگاه بند ارومیه، تفرجگاه دره شهدای ارومیه، آب گرم ایستی‌سو در سلماس، غار قارنی و دریک در سلماس، دخمهٔ سنگی فرهاد در ماکو، غار کرفتو در تکاب، آب گرم معدنی ساری قورخان در تکاب و نیز چشمهٔ گراوان و آبشار شلماش و جنگل‌های تنک و زیبا در سردشت و غار آبی سهولان در مهاباد (این غار دومین غار آبی ایران بعد از غار علیصدر همدان است).
دریاچه ارومیه از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی استان است. پارک ملی دریاچه ارومیه بین دو استان آذربایجان‌غربی و شرقی قرار دارد و به‌دلیل موقعیت جغرافیائی خاصی که دسترسی به آن را دشوار می‌سازد، از تجاوزات مصون مانده و از دیرباز به‌دلیل زیبائی و استفاده‌های تفرجگاهی مورد توجه سلاطین، امرا و حاکمان وقت بوده است.
دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر دائمی آسیای غربی است. یکی از ویژگی‌های مهم پارک ملی دریاچه ارومیه، وجود دو محیط‌زیست متفاوت آبی و خاکی است.
جاذبه‌های توریستی دریاچهٔ ارومیه، به‌طور کلی، عبارتند از:
- پارک ملی که برای مطالعهٔ پژوهشگران منبع ارزشمندی است؛ زیرا آنان از این طریق می‌توانند دری به روی جهان پیچیده و پررمز و راز طبیعت بگشایند.
- پارک ملی دریاچه ارومیه محیطی آرام و به دور از هیاهو و جنجال شهری برای جویندگان و طالبان آرامش و آسایش روحی و جسمی است.
- شن‌های گرم و لجن مخصوص دریاچهٔ ارومیه که بسیاری از بیماری‌های پوستی، عفونی و روماتیسم را درمان می‌کند.
- پوشش گیاهی و حیات‌وحش: پارک ملی دریاچه ارومیه به‌دلیل داشتن شرایط آب‌وهوائی و طبیعی مطلوب تنها باقی‌ماندهٔ بخشی از دامنه‌های رشته‌کوه‌های زاگرس است و اکثر گونه‌های گیاهی آن، ارزش علوفه‌ای، داروئی و صنعتی دارند.
همچنین شرایط مساعد طبیعی، یعنی وجود پوشش نیمه‌جنگلی درختان ارس، پستهٔ وحشی (بته)، بادام وحشی، داغداغان، زرشکو گیاهان خوش‌خوراک موجب افزایش جمعیت قوچ و میش در جزیرهٔ کبودان و نیز ازدیاد جمعیت رویه انقراض گوزن زرد در جزیرهٔ اشک و گونه‌های نادری از پرندگان، خزندگان و دوزیستان شده است. ویژگی‌های خاص آب دریاچهٔ ارومیه، سهولت دسترسی به موادغذائی، امنیت کافی و فراهم بودن امکانات زیستی، باعث شده است که این پارک در تمام طول سال، به بزرگترین منطقهٔ زاد و ولد و محل زمستان‌گذرانی تعداد زیادی از پرندگان مهاجر و بومی باشد. این امر، از نظر ارزش‌های اقتصادی، زیبائی، علمی و پژوهشی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است و می‌تواند ارزش پارک را در دنیا به‌عنوان نمونهٔ برجسته‌ای از میراث طبیعت تثبیت کند.
- نوعی سخت‌پوست به نام آرتییا ارومیا (میگوی آب‌های شور) در دریاچهٔ ارومیه زندگی می‌کند که در حال حاضر صید و به کشورهای خارجی صادر می‌شود.
- بنادر و راه‌های ارتباطی: بنادر موجود در دریاچهٔ ارومیه، از دیرباز، یکی از راه‌های ارتباطی استان‌های آذربایجان غربی و شرقی بوده است. در آینده نیز با پایان گرفتن عملیات ساخت بزرگراه شهید کلانتری بر روی این دریاچه، اقتصاد و سیمای منطقه دگرگون خواهد شد.
- قایق‌رانی، کشتی‌رانی و ایجاد امکانات اسکی روی آب در دریاچهٔ ارومیه بر جاذبه‌های این دریاچه خواهد افزود.
۲. جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی:
استان آذربایجان‌غربی از زمان‌های بسیار دور یکی از مراکز تمدن و فرهنگ بوده است. در این استان، آثار تاریخی فراوانی اعم از تپه‌ها، غارها، ساختمان‌ها، مساجد و آتشکده‌ها مربوط به قبل و بعد از اسلام وجود دازد؛ مانند: کتیبهٔ خان تختی، کلیسای هفتوان در سلماس، تخت سلیمان، بقعهٔ ایوب انصاری در تکاپ. تپهٔ حسنلو در نقده، برج شمس تبریزی، دروازه، مسجد مطلب‌خان، تپهٔ باستانی بسطام، پل خاتون، کلیسای سورپ سرگیز درخوی. مسجد جامع و دخمهٔ مادی در مهاباد، بتای سه‌گنبد، مسجد جامع، بازار و مسجد سردار در ارومیه، با مراجعه به جدول ۷ اطلاعات مختصری دربارهٔ این مکان‌ها به‌دست می‌آورید.