کاروانسراى عين‌الرشيد

اين کاروانسرا در۱۵۲ کيلومترى جنوب شرقى تهران، در محدوده پارک ملى کوير مرکزى ايران، بر سر راه کاروان‌روى اصفهان به فرح‌آباد سازى قرار دارد.


کاروانسراى عين‌الرشيد داراى نقشهٔ مربع شکل به صورت چها ايوانى شامل يک حياط مرکزى با چها ايوان و اتاق‌هايى در اطراف آن‌ها است. در چهار گوشهٔ بنا چهار برج مدور و حدفاصل برج‌ها در جهات شمالي، جنوبى و غربى داراى يک نيم برج است. کاروانسرا داراى دو ورودى در جهات شرقى و غربى است. ورودى اصلى بنا در شرق قرار دارد و داراى سردرى رفيع با تزيينات آجرى و کاشى است.


در داخل بنا ۲۲ حجره در چهار گوشهٔ حياط مرکزى مشاهده مى‌شود. مصالح کاروانسرا آجر، سنگ و گچ و نماى داخلى و خارجى آن از آجر و سکوسازى اطراف، از قلوه‌سنگ‌هاى آذرين است.


تزيينات بنا شامل آجرکاري، کاشى‌کارى و تلفيقى از آجر و کاشى است که سردر ورودى را نيز تزيين نموده است. بقاياى يک آب‌انبار در مجاورت بنا به چشم مى‌خورد.

کاروانسراى قصر بهرام

اين کاروانسرا در فاصلهٔ ۳ کيلومترى شمال شرقى کاروانسراى عين‌الرشيد و در ۱۵۴ کيلومترى تهران قرار دارد. بناى کاروانسرا از دوران صفوى به جاى مانده و به نام عباس‌آباد نيز شهرت دارد.



حياط مرکزى به صورت هشت ضلعى با ۲۴ اتاق در اطراف قرار دارد. اتاق بزرگ معروف به شاه‌نشين، برخلاف ديگر قسمت‌ها در دو طبقه بنا شده است. در مرکز حياط حوض آبى قرار دارد که امتداد آن از طريق آب‌راهه سنگى به سمت جنوب تا ۵/۷ کيلومترى بنا به چشمه‌اى به نام چشمه سياه کشيده شده است.

کاروانسراى ينگه‌امام

در روستاى ينگه‌امام به فاصله ۱۰۰ مترى جاده کرج-قزوين، کاروانسراى شاه‌عباسى ينگه‌امام قرار دارد. طرح کلى کاروانسرا مستطيل شکل و طول خارجى آن ۹۶ و عرض آن ۶۰/۶۷ متر است. از چهار ضلع کاروانسرا تنها ضلع شرقى وضعيت اصلى خود را حفظ کرده و مى‌توان گفت نماى اصلى کاروانسرا در اين سو قرار داشت.


داخل کاروانسرا حياط وسيعى وجود دارد که با صفه‌هايى در چهار گوشه بنا، به هشت ضلعى تبديل شده و چنان مى‌نمايد که در بناى آن از طرح مساجد يا مدارس چهار ايوانى پيروى شده باشد.


از داخل کاروانسرا، نماى جنوبي، سردر ورودى را که طاق قسمت جلوى آن فرو ريخته، نشان مى‌دهد. در هر سوى سردر صفه يا ايوان و فضاهايى در پشت آنها قرار دارد.


نکته جالب به کار بردن آجرهاى تراش‌دار در نبش اغلب جرزها است که به صورت هلال درآمده و جرزها جلوه‌اى جالب‌تر يافته‌اند.