درياچهٔ نمک

درياچهٔ حوض‌سلطان

درياچهٔ حوض‌سلطان که با مساحتى حدود ۳۳۰ کيلومتر مربع، به درياچهٔ قم ، درياچهٔ شاهي و درياچه ساوه نيز مشهور است، در جهت غربي-شرقى در شمال غربى درياچهٔ نمک و شمال استان قم قرار دارد. برخى با توجه به نام ساوه که به آن داده‌اند، آن درياچه را به حوض‌سلطان منتسب کرده‌اند، از جمله گوبينو و ديولافوآ در سفرنامه‌هاى خود مى‌نويسند احتمالاً اين درياچه ممکن است بخشى از درياى بزرگ ساوه بوده باشد که در روز تولد پيغمبر (ص) خشک شده و اين نشانه‌اى از ظهور پيغمبر اسلام بوده است.



در حقيقت درياچه حوض‌سلطان شامل دو چالهٔ جدا از هم به نام حوض‌سلطان و حوض مره است که مجموعه آن بيشتر به نام حوض‌سلطان معروف شده و کمتر از حوض مره ياد مى‌شود.


آب‌هايى که به اين درياچه وارد مى‌شود، دايمى نيست و به علت عبور از طبقات نمکي، بى‌نهايت شور است. هرگاه ورود آب افزايش يابد، سطح درياچه گسترش يافته و اراضى پست‌ و شوره‌زار و باتلاقى پيرامون را با آب صاف مى‌پوشاند و به صورت درياچهٔ بزرگى در مى‌آيد. خاک اطراف به سبب خشک شدن تدريجى دواير متحدالمرکزى را حول مرکز درياچه تشکيل مى‌دهد که ميزان شورى از مرکز به طرف بيرون به تدريج کاهش مى‌يابد.


درياچهٔ حوض‌سلطان بعد از اسلام تا حدود سدهٔ ۱۹ ميلادى دوره‌هاى خشک و مرطوب فراوان ديده و بر حسب تغييرات مجراى رود مسيله يا رودشور به صورت درياچه، باتلاق و کوير درآمده است. از زمان صفويه به بعد نيز ارتباط بين درياچهٔ حوض‌سلطان و درياچهٔ نمک به سبب تأسيس سدى در بالاى پل دلاک که آب رود قره‌چاى را به درياچهٔ نمک هدايت مى‌کرد، قطع يا ضعيف شد.


در سال ۱۲۶۲ ش، دو نيمهٔ درياچهٔ حوض‌سلطان به هم متصل شد و تشکيل درياچهٔ بزرگى را داد. گويند در سال ۱۲۹۹ هـ.ق، با تخريب سدى که در برابر مسيله رود قرار داشت، درياچه هر روز کوچک‌تر شد. براى آباد کردن زمين‌هاى زراعتى ساوه هم سد ساوه را تعمير و مانع هرز آب شدند. اين امر موجب خشکى باتلاق‌هاى اطراف درياچه و مانع ورود آب به درياچه حوض‌سلطان شده است.