عمارت ملالطف‌الله شيخ‌الاسلام
اين بنا حدود ۱۵۰ سال پيش مقارن سلطنت ناصرالدين‌شاه قاجار، توسط يکى از علماى اهل سنت به نام ملالطف‌الله شيخ‌الاسلام قاضى‌القضات منطقه کردستان، در سه بخش ساخته شد. اکنون از اين عمارت، تالار تشريفات، زيرزمين يا حوضخانه و فضاهاى جنبى آن و بخش اندرونى باقى مانده است.
بخش اندرونى شامل ساختمان شمالى دو طبقه و ساختمان غربى با دو فضاى وسيع شرقي-غربى سردرها است. از ويژگىهاى عمده اين بخش، وجود اتاق پنج‌درى با گچ‌بري، آينه‌کارى و نقاشى‌هاى ديوارى زيباست که به عنوان اتاق شاه‌نشين اندرونى معروف بود. بخش اندرونى بعدها به تملک خانواده حبيبي درآمد و اکنون به عنوان ساختمان ادارى ميراث فرهنگى استان مورد استفاده است.
اروسى هفت لنگه زيبا و تزيينات گچ‌برى و آينه‌کارى در اتاق دو درى که به نارنجستان نيز معروف بود از عمده ويژگىهاى شاخص بخش بيرونى بناست. اين بنا بعدها به تملک عبدالحميد خان سنندجي (سالار سعيد) درآمد و اکنون موزه سنندج است.
عمارت ملک‌التجار
عمارت ملک‌التجار در خيابان امام خمينى شهر سنندج قرار دارد. اين بناى ارزشمند در دوران قاجاريه، نزديک مرکز دارالحکومه کردستان ساخته شد.
عمارت داراى حياط مرکزى است. در ضلع شمالى حياط وسيع، بناى ايوانى باشکوه با ستون‌هاى آجرى قرار دارد که در دو طرف آن، فضاهاى مختلف در دو طبقه ساخته شده است. در حدفاصل فضاهاى سه‌درى و پنج‌دري، راهروهايى وجود دارد که آنها را از ساير بخش‌ها متمايز مى‌سازد.
به طور کلي، اين عمارت داراى تزيينات ويژه‌اى است که در نوع خود شايان توجه است؛ به عنوان نمونه، در تزيين سنگ‌هاى به کار رفته در ازاره بنا، از طرح‌هاى ترنج و نقوش حيوانى استفاده شده است.
عظمت معمارى ايرانى در اين بنا، با ايجاد يک ايوان ستون‌دار که رو به جنوب و حياط دارد، به خوبى قابل مشاهده است. اين ستون‌ها داراى روکش آجرى زيبايى هستند که در نوع خود حائز اهميت است.
عمارت وکيل‌الملک
اين عمارت در خيابان کشاورز (وکيل سابق) سنندج واقع شده است. اين بنا ملک موروثى و شخصى خانواده وکيل و مجموعه‌اى بزرگ شامل يک بخش اصلى در وسط و قسمت‌هاى ديگر در پيرامون آن است.
قسمت اصلى مجموعه در اواخر دوران زنديه توسط حاج محمد رشيد بيگ وکيل ساخته و ساير بخش‌هاى آن در دوره‌هاى بعد ايجاد شد. ساختمان قديمى به علل مختلف قبل از انقلاب تخريب شد، اما با سعى و تلاش مالک آن به سبک قديم بازسازى شده است.
فضاهاى الحاقى شامل چندين حياط و فضاهاى مربوط به آن، بازارچه، حمام و ... با کاربرى‌هاى تشريفاتي، مسکوني، تجارى و بهداشتى است که در تمامى آنها علاوه بر رعايت اصول معمارى ايراني، تزيينات به کار رفته است. ستون‌هاى سنگى با تزيينات طنابى در جلوى ايوان‌هاى اصلى که رو به باغ دارند، قرار گرفته و روى آنها سقف شيروانى با طرح کلاه‌فرنگى کار شده است. اروسى‌هاى پرکار و آجرکارى‌هاى زيبا در اين عمارت، از ويژگىهاى بارز اين مجموعه است.
حمام خصوصى بزرگ داخل مجموعه، مورد استفاده خانواده قرار مى‌گرفت. بازارى در کنار مجموعه وجود دارد که به بازار وکيل معروف است.