بقعهٔ قدمگاه عباس و امير حاضر
در جادهٔ دزفول - شوشتر، بعد از روستاى فيروزآباد جادهٔ فرعى کهنک که جهت آن از شمال غربى به جنوب شرقى است بعد از رودخانه گلال کهنک شروع مىشود و در همين جهت گنبد مخروطىشکل يکى از زيارتگاه کهنکيها به نام قدمگاه عباس و نيز دورنماى آبادى ديده مىشود. اين گنبد در زمينهٔ آبى آسمانى اولين نشانه است که از کهنک مىبينيم و بعد در جهت شرقى آن و کمى دورتر گنبدى به همان سبک معمارى ديده مىشود که بر روى ساختمان زيارتگاه قدمگاه امير حاضر ساخته شده است و زيارتگاه ديگرى براى کهنکىها مىباشد.
بقعهٔ سبزقبا
در خيابان سىمترى دزفول بقعهٔ معروف به سبزقبا قرار گرفته است، بناى اين بقعه کاملاً نوسازى شده و هيچ اثر قديمى در آن نگذاشتهاند، يک شجرهنامه در دفتر بقعه بر لوحى روى کاغذ نوشته شده و در اين لوحه بنا به روايت سيد نعمتاللله شوشترى در کتاب المجموعه صاحب بقعه را برادر امام رضا عليهالسلام خوانده است که غريب به شهر دزفول درآمده و ميهمان زنى به نام زبيده بوده است که فرزند او بر اثر دعاى سيد سبزقبا بهبود يافته است.
سيد سبزقبا قبل از وفات خود به آن زن وصيت کرده که نامهٔ او را به حضرت علىبنموسىالرضا (ع) که از راه دزفول عازم خراسان بوده است برسناند.
مطلعين دزفول مىگويند که بقعهٔ سبزقبا مانند بقعهٔ عباسعلى دزفول به شکل گنبدى خيارى بوده است. ساختمان بقعه با گنبد خيارى از آثار دورهٔ تيمورى و سلجوقى است و بىشک اگر بقعه سبزقبا را معدوم نکرده بودند يک اثر هنرى معمارى در دزفول بيش از امروز باقى بود.
بقعهٔ سيد محمد گياهخوار (گلابي)
در کنار رود کارون در شرق و شمالشرقى شوشتر، در صحراى گرگر، بقعهٔ سيد محمد گياهخوار واقع است. بر بالاى سردر ورودى لوحهاى از سنگ سفيد نصب شده و کتيبهاى بر آن منقور است که تاريخ تعمير بنا را به دوران محمدشاه قاجار و به هنگام حکومت معتمدالدوله منوچهرخان نشان مىدهد، کتيبه در سالهاى مختلف مورد تعميرات ناشيانه و رنگآميزىهاى بىضرورت از روى کمال بدسليقگى قرار گرفته. بهعلت همين تصرفات نامعقول کتيبهٔ امروز نه تنها ظرافتى ندارد بلکه قابل درست خواندن نيز نمىباشد. کتيبه در هشت سطر و داراى ۲۲ مصراع يعنى يازده بيت و يک سرلوحه است. بر بالاى مصراع آخر تاريخ ۱۲۵۷ نوشته شده و در بالاى هلالى کتيبه بر روى ديوار يا محمد (ص) نقش است.
بقعهٔ براءبنمالک
قديمىترين مزارات شوشتر مزار براءبنمالک انصارى است و او از اکابر صحابهٔ حضرت رسالت پناهى بود و در شأن او روايت شده: بسيار ژوليدهموى گردآلود ژندهپوش گمنام که اگر خدا را سوگند دهند حقتعالى قسم او را راست کند از آن جمله براءبنمالک است. در شوشتر قبر براءبنمالک واقع است که در وقت فتح آنجا شهيد شد.
قديمىترين مقبرهٔ اسلامى در شوشتر بلکه در تمام ايران آرامگاه براءبنمالک انصارى مىباشد که از شجاعان صحابهٔ حضرت پيغمبر بوده و هنگام فتح شوشتر بهدست هرمزان حاکم خوزستان در سال هفده يا هجده هجرى کشته شده است. مدفن او در شمال شهر مقابل قلعهٔ سلالسل است که از روزگار پيشين زيارتگاه مردم بوده، عمارتى که بر روى قبر او بود خراب شد و در سال هزار و اندى مهدى قلىخان شاملو حاکم خوزستان آن را تجديد بنا نمود. اما عمارت فعلى و ايوان و گنبد کاشى که برپا است از بناى دولتشاه قاجار مىباشد که در سال ۱۳۲۰ هجرى قمرى ساخته شده است.
بقعهٔ صاحبالزمان
در شمال شرقى شهر شوشتر، نزديک بقعهٔ شيخ شمسالدين و نزديک به قبر مادر سهلبنعبدالله در محلهٔ گرگر يا صحراى گرگر، بقعهٔ صاحبالزمان واقع مىباشد.
عمارت بقعه بر فراز تپهاى در ميان قبرستان واقع است و در آذرماه ۱۳۴۹ شمسى تعمير و نوسازى شده است.
بقعهٔ سيد محمدشاه
در خيابان پهلوى سابق شوشتر، بقعهٔ سيد محمدشاه در کنار خيابان قرار گرفته، ديوارهاى بقعه نوسازى شده و در ورودى بقعه رو به شمال باز مىشود و حياط گودى که دو پله تا سطح خيابان اختلاف دارد حياط بقعه مىباشد، ضلع غربى آن که در کنار پيادهرو است داراى کاشىکارى نقش هندسى آبىرنگ قشنگى مىباشد. گنبد بقعه شلجمى و گچاندود است.
هفت شهيدان
بين جادهٔ مسجد سليمان و لالى بقعهاى در ميان قبرستان در کنار يک آبادى بزرگ واقع است. اين بقعه هفت شهيدان نام دارد.
گنبد شلجمه کاشىکارى آن با ترنجىهاى يا الله يا محمد يا على که در کثيرالاضلاعهاى هشتضلعى بر گرداگرد گيلوئى ٭ گنبد کاشىکارى و نقش گرديدهاند و نقوش کاشىکارى و لعابکارى آنها سبک گنبدسازى دوران قاجار را مىنماياند که تقليد ناقص از سبک صفوى است.
اين بقعه داراى يک حياط چهارگوش است که در چهار طرف ايوانى دارد و اتاقها و حجراتى در اين ايوانها ساخته شده است.
اين بقعه مدفن هفت شهيد هستند که پسران امام هفتم مىباشند و در اين مکان مدفون شدهاند و برخى از آنها بانو و يا دختران آنها هستند.
٭ قسمت فاصلهٔ بين طاق عمارت و ديوار که بر آن نقاشى و گچبرى کنند و آن به منزله گلوى طاق و سقف است.
صفهاى تا فلک سر آورده | گلوئى طاق او برآورده |
بقعهها و اماکن زيارتى دزفول
بقعهٔ شاه خراسون، بقعهٔ جابر، بقعهٔ على سلهبهسريا پير سلهبهسر، بقعهٔ اميرکن، بقعهٔ قدمگاه ابوالفضل، بقعهٔ قدمگاه امام رضا، بقعهٔ امام رضا ديمي، بقعهٔ على اودساو، بقعهٔ پيرنظر، بقعهٔ باخرقيل، بقعهٔ پيرحبش، مقبرهٔ على مالک، مقبرهٔ علمدار، بقعهٔ پيرزنگي، بقعهٔ سيدصبر، بقعهٔ دلدل علي، بقعهٔ بوالعلا، مقبرهٔ سيد محميد يا سيد محمود، بقعهٔ شيخسماعيل، بقعهٔ بيت گزيده خاتون، مقبرهٔ شيخاکبر زرينکلا، مقبرهٔ بايوسف، مقبرهٔ کاشفيه (ميرصدرالدين) بقعهٔ عباس علي، بقعهٔ شاهرکنالدين، مقبرهٔ داعي، بقعهٔ پيرروبن.
بقعهها و اماکن زيارتى شوشتر
پيرگوري، پيرگراويا مقام عباس، پير چنگيا، پيرمهدي، پيرچهخوهي، پيرخميس، پيرفتح، پيرمحمد، پير بلدى واقع در محلهٔ دکان شمس، بقعههاي: خدر يا خضر، صالح پيمبر، امام رضا ديمي، پيردالو، شاه نجف، سربخش، جابر، مقوم حسين، مقوم سيد صالح، سيد محمد ماهرو، سيد محمد بازار، مقام عباس، مقام علي، سيد حسين، عباس کچيله، عالمدار، بىبى دو خاهارون، بىنام، آسيدعلى سيد، شيخ محمد، شيخ محمد سوار، سيد قطبالدين، سادات، سبزپوش، شيخ اسماعيل قصرى ستى فاطمه، عبدالرحمنبنعوف، سيد رکنالدين، سيد حسن، سيد ناصرالدين، نبىالله، نوح، قاسم زيد، صالح شهيد، گور مادر سهلبنعبدالله، سکوى سيد قاسم، شاهمونگشت، سعدسعيد، سکوى دلدل، قنبرعلى واقع در کنار گرگر شوشتر، قنبرعلى واقع در محلهٔ شاهزيد، کفعلي.
بقعهٔ امامزاده عبدالله (شوشتر)
بناى کنونى اين امامزاده متعلق به قرن هفتم هجرى قمرى مىباشد، تاريخ ۶۲۹ هجرى قمرى در آن موجود است.
اين مزار بر بالاى تلى در جنوب شهر، داخل حصارى واقع شده و داراى منظرى با صفا است، ساختمان اصلى آن را به المستنصربالله خليفهٔ عباسى نسبت مىدهند، در بالاى سردر حرم امامزاده عبدالله کتيبهاى به خط کوفى باقىمانده که حاوى تاريخ محرم سال ۶۲۹ هجرى قمرى مىباشد. اين مزار در قديم داراى متعلقات زيادى مانند مدرسه و کتابخانه و مهمانسرا بوده که به مرور ايام از بين رفته و منهدم گرديده است.