اهواز
اهواز مرکز استان خوزستان است، حدود ۱۰،۵۵۶ کيلومترمربع مساحت دارد و ارتفاع آن از سطح دريا ۱۸ متر است.
از طرف شمال و مشرق به دزفول، شوشتر، رامهرمز از مغرب به دشت آزادگان و از جنوب به خرمشهر محدود مىباشد.
شهر اهواز در ۳۱ درجه و ۱۹ دقيقهٔ عرض شمالى و ۴۸ درجه و ۴۱ دقيقهٔ طول شرقى گرينويچ واقع شده است. اختلاف ساعت اهواز با تهران ۹ دقيقه و ۲۰ ثانيه مىباشد ظهر اهواز مطابق ساعت ۱۲ و ۹ دقيقه و ۲۰ ثانيهٔ تهران است.
شهر اهواز در زمين مسطحى و در طرفين رودخانهٔ کارون بنا شده و راهآهن جنوب از آن مىگذرد. اين شهر در ۸۸۱ کيلومترى جنوب غربى تهران قرار دارد.
دزفول
شهرستان دزفول حدود ۸۷۵۹ کيلومترمربع مساحت دارد، از طرف شمال به خرمآباد، از مشرق به شوشتر و مسجد سليمان، از مغرب به دهلران و دشت آزادگان از جنوب به اهواز محدود است.
شهرستان دزفول در ۳۲ درجه و ۲۴ دقيقه عرض شمالى و ۴۸ درجه و ۲۴ دقيقه طول شرقى گرينويچ قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دريا ۱۴۳ متر مىباشد.
فاصلهٔ شهرستان دزفول تا انديمشک ۱۰، تا شوش ۲۴، تا شوشتر ۵۵ تا اهواز ۱۶۴، و تا تهران ۷۱۷ کيلومتر است.
دزپل، دژپل و در اصطلاح محلى آن را دزفيل و دژپيل گويند و معرّب آن دسفول است. دزفول در زمان ساسانيان همزمان با پلى که در کنار آن بر روى دز بهمنظور برقرارى ارتباط بين پايتخت جديد يعنى جندىشاپور و شوشتر ساخته شده، بنا گرديده است. دزفول در اصل انداميش نام داشته و تا اوايل قرن سيزدهم نيز به همين نام بوده است. احتمالاً نام دزفول يا دزپل از همان پل مشتق گرديده است. معمولاً دز به معنى قلعه است ولى در اينجا منظور از يک دژ طبيعى مىباشد که در ۴۸ کيلومترى دزفول در کنار رود دز قرار گرفته و يکى از مهمترين استحکامات کوهستانى ايران بهشمار مىآيد.
يکى از محلههاى قديمى شهر انداميش روناش است، (در قرن چهارم هجرى قمرى شهر دزفول به قصر روناش نيز معروف بوده است)، که در سمت راست رود دز واقع بوده و هنوز خرابههائى به همين نام باقى است.
رامهرمز
شهرستان رامهرمز در حدود ۴۳۱۳ کيلومترمربع مساحت دارد، از طرف شمال به مسجد سليمان از مشرق به ايذه و کهکيلويه، از مغرب به اهواز و بندر ماهشهر، از جنوب به بهبهان محدود است.
شهرستان رامهرمز در ۳۱ درجه و ۱۶ دقيقه و ۳۰ ثانيهٔ عرض شمالى و ۴۹ درجه و ۳۷ دقيقه طول شرقى گرينويچ واقع گرديده و ارتفاع آن از سطح دريا ۲۰۰ متر است.
فاصلهٔ رامهرمز تا مرکز استان (اهواز) ۱۲۷ تا شوشتر ۹۶، تا تهران ۱۰۰۸ کيلومتر مىباشد.
آب و هواى رامهرمز گرم و در تابستان تا ۴۸ درجهٔ سانتىگراد و در زمستان تا صفر درجه حرارت دارد. حد متوسط بارندگى ساليانهٔ آن ۲۸۴ ميلىمتر است.
رودخانهٔ جراحى از طرف مشرق رامهرمز مىگذرد، قسمت عمدهٔ اراضى آن بهوسيلهٔ شاخههاى متعددى آبيارى مىشود.
رامهرمز نام شهرى است از بناهاى هرمز پادشاه در اهواز در حوالى شوشتر و آن را تخفيف داده رامز گويند و منسوب بدانجا را رامزى و رامي، گويند همانا ابريق در آنجا نيکو مىساختهاند و در قديم آن را سمنگان مىگفتهاند.
- گور هرمز ساسانى:
در کنار يکى از خيابانهاى اصلى شهر رامهرمز کنونى در باغى که به بردهشور شهرت دارد واقع است. بنا به اظهار مردم محل اين قبر، بر جاى قبر هرمز ساسانى بناکننده رامهرمز و پادشاه اين دشت است.
در چند قدمى اين محل گور امامزاده بىبى سينى زيارتگاه مردم است که شايد يادآور بىبى ساسانى باشد.
مسجد سليمان
شهرستان مسجد سليمان در دامنهٔ جنوبى رشتهکوههاى زاگرس واقع شده و حدود ۶۹۸۶ کيلومترمربع مساحت دارد، از طرف شمال به داران و دزفول، از مشرق به شهرکرد و ايذه، از مغرب به شوشتر و اهواز، از جنوب به رامهرمز محدود است.
شهرستان مسجد سليمان در ۳۱ درجه و ۵۹ دقيقهٔ عرض شمالى و ۴۹ درجه و ۱۷ دقيقهٔ طول شرقى گرينويچ قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دريا ۳۶۲ متر است.
مسجد سليمان در قرون وسطى به نام تلغر ناميده مىشد و اين نام به سرزمينى مىگفتند که از کنار رودخانهٔ کارون تا زمينهاى مشرق چشمه نفت امتداد داشت. در اين ايام قسمت بالائين آن را زيلائي و هفت شهيدان گويند و قسمت پائين آن را ترک دز و قسمت پائينتر را مسجد سليمان خوانند. بلوک تلغر در آن روزگار جائى آباد بوده و دههاى چند داشته است.
شوشتر
شهرستان شوشتر در زاويهٔ حادث بين کارون و آب گرگر ۶۴ کيلومترى محلى که کارون وارد جلگه مىشود (ميان آب) واقع است و حدود ۳۵۳۸ کيلومترمربع مساحت دارد، از طرف شمال به شهرستان ايذه و دزفول، از مشرق به مسجد سليمان، از مغرب و جنوب به شهرستان اهواز محدود است.
شهرستان شوشتر در ۳۲ درجه و ۳ دقيقه عرض شمالى و ۴۸ درجه و ۵۰ دقيقه طول شرقى گرينويچ قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دريا ۱۵۰ متر مىباشد.
فاصلهٔ شهر شوشتر تا اهواز ۱۲۸ و تا تهران ۸۵۰ کيلومتر مىباشد.
حمزهٔ اصفهانى شوشتر را صفت تفضيلى شوش دانسته و شوش را به معناى خوب پنداشته است و معرّب آن را ششت يا تستر گفتهاند و برخى ششدر ذکر کردهاند، به مناسبت اينکه شش دروازه دارد.
ابنالبشار گويد: شوشتر در اقليم خوزستان پاکيزهتر و خرمتر و بزرگوارتر و قلعه باروئى استوارتر از شهر شوشتر يافت نمىشود، باغستانها و نخلستانها از همهسو شهر را در ميان گرفته است و گرداگرد شهر باغستان و درخت است.
شادگان
شهر شادگان حدود ۳۱۹۷ کيلومترمربع مساحت دارد و ارتفاع آن از سطح دريا ده متر است.
از طرف شمال به اهواز، از مغرب به خرمشهر از شرق به ماهشهر و از جنوب به آبادان و خليجفارس محدود مىباشد.
شهر شادگان در ۳۰ درجه و ۳۹ دقيقه عرض شمالى و ۴۸ درجه و ۴۰ دقيقه طول شرقى گرينويچ واقع شده است.
سابقاً طايفهٔ بنىخالد در آنجا مسکن داشتهاند ولى در سال ۱۱۶۰ هجرى قمرى که شيخ سلمان کعبى آنها را مغلوب نمود، شهرک شادگان را همانگاه در اينجا بنياد کرد. اين ناحيه از مهمترين نواحى عربنشين خوزستان مىباشد و اکثراً در دست طايفهٔ بنىکعب بوده است.
فلاحيه چهارده نهر بزرگ با توابع و عشاير زياد دارد. نام شادگان را به تصور اينکه رودخانه طاب رودخانهٔ شادگان است بر فلاحيه گذاردهاند. در صورتىکه چنين نيست و شادگان يکى از شعبى است که رودخانهٔ خيرآباد را تشکيل مىدهد و با زهره يکى شده و در هنديجان به دريا مىريزند.
بهتر بود نام آن دورق يا سورگ (سرق) که نامهاى باستانى آن حدود است گذاشته شود، شهر شادگان داراى ۱۳۳۴ خانوار شامل ۱۰،۲۴۶ نفر جمعيت مىباشد.
انديمشک
اين شهر از محلههاى قديمى شهر دزفول بوده که در قديم آن را اندامش هم مىناميدهاند. در ايام پادشاهان قاجاريه صالحآباد نام داشته ولى در دورهٔ پهلوى تبديل به انديمشک شده است.
پيش از ايجاد راهآهن سرتاسرى ايران مردم انديمشک بيشتر به حال چادرنشينى زندگى مىکردهاند اما از سال ۱۳۱۱ شمسى به بعد اين ايستگاه راهآهن روبه ترقى نهاد و اينک بهصورت شهرى درآمده، با موقع توريستى خاص که در دامنهٔ آخرين رشتهکوههاى بختيارى و ۱۵۵ کيلومترى شمال اهواز واقع شده است.
شهر انديمشک در ۳۳ درجه و ۲۷ دقيقه عرض شمالى و ۴۸ درجه و ۲۱ دقيقه طول شرقى گرينويچ قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دريا حدود ۱۵۰ متر مىباشد.
فاصلهٔ انديمشک تا دزفول ۱۰ تا شوشتر ۸۰ تا اهواز ۱۵۵ تا خرمآباد ۲۲۵ تا تهران ۶۷۵ کيلومتر است.